TSH, tiroid bezinden T3 ve T4 hormonlarının yapılmasından görevli olup hipofiz bezinden salgılanan bir hormondur. THS yüksekliği tiroid bezinin az çalışması ve kanda yeterli T3 ve T4 hormonu olmaması sonucunda hipofiz bezinin tiroid bezini daha çok çalıştırmak için fazla miktarda TSH salgılaması sonucu oluşur.
Hashimoto tiroditi, TSH seviyesinin yükselmesine en sık neden olan bir bağışıklık sistemi hastalığıdır. Vücudun kendi koruma sisteminin tiroid hücrelerine saldırması ile meydana gelir. Kilo alma, depresyon, üşüme, yorgunluk, kas güçsüzlüğü hashimoto tiroidinin başlıca belirtileri arasındadır.
TSH yüksekliğinin başka bir nedeni de hipofiz bezinde tümör oluşması durumu (hipofiz adenomu) dur. Bu tümör genellikle iyi huylu olup sürekli TSH hormonu üretmektedir. Hipofiz adenomunun tedavisi tümörün büyüklüğü ve salgılanan hormon miktarına göre değişiklik göstermektedir. Eğer tümör, prolaktin salgılıyorsa genellikle ilaçlarla tedavi edilmesi yeterlidir. Tümörün büyük olması ve çevre dokulara baskı yapması durumunda ise tek tedavi cerrahidir.
Tiroid hormonu direnci de tiroid hormonu seviyelerini yükselten bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Nadir görülen bir sendromdur. Tiroid hormonu direncinin en sık karşılaşılan nedeni tiroid hormon reseptörünün genetik mutasyona uğramasıdır. Tiroid hormonu direnci olan kişilerde TSH yüksekliğine rastlanmaktadır. Bu sendrom bazen hiçbir semptoma yol açmamakta yani belirti göstermemektedir. Görülen belirtileri ise kişiden kişiye değişiklik gösterir.
Hipotiroidizm, T3 ve T4 seviyelerinin düşük olduğu, iyot eksikliğine bağlı meydana gelen bir durumdur. Genetik faktörler de yine T3 ve T4 seviyelerinin düşük olmasına neden olabilmektedir. Tiroid bezinin az salgılanması sonucunda hipofiz bezi aşırı miktarda TSH hormonu salgılamakta ve TSH seviyesi yükselmektedir. Hipotiroidizm genellikle gebelikde görülmektedir.
TSH düzeylerinin yükseldiği bir durum ise -özellikle çocuklarda- konjenital hipotiroidizmdir. Kretinizm olarak da bilinmektedir. Bu durumda tiroid hormonu seviyeleri doğumdan hemen sonra düşükken, T3 ve T4 düzeylerini yükseltmeye yönelik bir girişimde hipofiz bezi daha fazla TSH salgılamakta ve TSH düzeyinde artış meydana gelmektedir. Tedavi edilmediği takdirde bebeğin büyümesinde ve zekasında geriliğe neden olabilmektedir.
Hipertiroidi tedavisi için kullanılan anti tiroid gibi ilaçlar, içeriğinde lityum bulunan ilaçlar, iyot yetersizliği, antidepresanlar, kolesterol düşürücü ilaçlar, aşırı miktarda kalsiyum veya demir takviyesi, östrojen hormonu fazlalığı (doğum kontrol hapı kullanmak vb. gibi nedenlerle), tiroid hormonunu azaltan gıdalar tüketmek de yine TSH seviyesini yükselten nedenler arasında yer almaktadırlar.
TSH yüksekliği problemi yaşan bireylerin zaman kaybetmeden bir uzmana baş vurmaları gerekmektedir.
TSH yüksekliği tedavisinde, TSH değerlerinin düşürülmesi için uygun bir ilaç tedavisine başlanması gerekmektedir. Ayrıca, yeterli iyot alımı ve guatrojenik gıdaların kısıtlanmasına yönelik bir beslenme / diyet programı uygulanmaktadır.
Hipotiroidizm nedeni ile artan TSH seviyelerini düşürmekte ilaç tedavisi tercih edilmektedir. Sentetik tiroid hormon ilacı doktor tarafından reçete edilmekte ve hastanın hormon seviyelerini düzenleyerek hipotiroidizmin belirtilerini ortadan kaldırmaktadır. Ağızdan alınan bir ilaçtır. Günde bir kez alınması gerekmektedir. Doğru dozda kullanıldığı takdirde 1 – 2 ay içerisinde hastanın hormon seviyeleri normale dönmektedir.
Düzenli spor yapmak metabolizmayı hızlandırmaya yardımcı olduğu için tiroid hormonu düşüklüğünün yorgunluk, depresyon ve kilo alma gibi bazı semptomlarını ortadan kaldırabilmektedir.
Her gün sabah ve akşam en az 20 dakika civarında güneşlenmek vücudun ihtiyacı olan D vitaminini almasını sağlayacaktır. Böylece D vitamini düşüklüğünün neden olduğu TSH yükselmesi şikayetleri de ortadan kalkacaktır.
SERBEST T4 NEDİR?
T4 (tiroksin) tiroid bezi tarafından üretilen ana hormondur. Kanınızdaki serbest T4 miktarını ölçmek için bir laboratuvar testi yapılabilir.
SERBEST T4 KAÇ OLMALI?
Sağlıklı bireylerde serbest T4 hormonunun kandaki düzeyi 0.6-1 ng/dl aralığında olmalıdır.
SERBEST T4 DÜŞÜKLÜĞÜ VE YÜKSEKLİĞİ NE ANLAMA GELİR?
Önemli olarak, serbest T4 seviyeleri, tiroid hormonu bağlayıcı proteinleri değiştiren ilaçlar ve tıbbi durumlardan etkilenir.
Östrojen, oral doğum kontrol hapları, hamilelik, karaciğer hastalığı ve hepatit C virüsü enfeksiyonu, artan tiroid hormonu bağlayıcı proteinlerin yaygın nedenleridir ve yüksek bir Total T4 ile sonuçlanacaktır.
Testosteron veya androjenler ve anabolik steroidler, tiroid hormonu bağlayıcı proteinlerin azalmasının yaygın nedenleridir ve düşük Total T4 ile sonuçlanacaktır.
Hamilelik gibi bazı durumlarda, bir kişi normal tiroid fonksiyonuna sahip olabilir ancak Total T4 seviyeleri normal referans aralığının dışında olabilir.
Serbest T4'ü ölçen testler - serbest T4 (FT4) veya serbest T4 indeksi (FTI) - bu durumlarda tiroid bezinin nasıl çalıştığını daha doğru bir şekilde yansıtabilir.
SERBEST T4 DÜŞÜKLÜĞÜ VE YÜKSEKLİĞİNİN TEDAVİSİ
Tedavide öncelikle T4 seviyesinde dalgalanmaya yol açan hastalık tespit edilir. Hipotiroidi vakalarında sentetik (yapay) tiroid hormonları kullanılabilir. Hipertiroidi vakalarında ise cerrahi müdahale, radyoaktif iyot tedavisi veya tiroid önleyici ilaç tedavisi uygulanabilir.
TSH (Tiroit Stimulating Hormone), tiroit bezlerini uyaran bir hormondur. TSH, beyinde hipofiz olarak adlandırılan bir bölgesen kana salınır. Kandaki TSH düzeyinin normal sınırlar içerisinde olması tiroit fonksiyonlarının düzgün bir şekilde devam etmesi açısından oldukça önemlidir.
TSH testi, TSH adlı hormonun kandaki seviyesini ölçer. Bu testin sonuçlarına göre de hastanın TSH değerinin normal mi yoksa düşük/yüksek mi olduğuna bakılır.
TSH, adından da anlaşılacağı üzere tiroit stimüle edici yani uyarıcı bir hormondur.
Tiroit, boyunda yer alan, küçük, kelebek şeklinde bir bezdir. Tiroit bezinden salgılanan hormonlar; vücut sıcaklığından kas gücüne, metabolizmadan ruh haline kadar pek çok alanda etki gösterir. Dolayısıyla bir kişinin sağlıklı olabilmesi için tiroit hormonlarının yeterli miktarda salgılanması gerekir. Tiroit hormonlarının normalden az ya da çok salgılanması, sağlık üzerinde olumsuz etki gösterir.
TSH, tiroit bezlerini uyararak hormon üretimini ve salınımını artırır. TSH ve tiroit hormonları arasındaki dengenin sağlanabilmesi için bazı geri bildirim mekanizmaları mevcuttur. Bu mekanizmalara göre tiroit hormonları düşük seviyelerdeyken TSH daha fazla salgılanır ve tiroid hormonu üretimini artırır. Tam tersi olarak da tiroit hormonları yüksek seviyelerdeyken hipofizden TSH salınımını azaltıcı etki gösterir. Sonuç olarak tiroit hormonları düşükken TSH yüksek, tiroit hormonları yüksekken TSH düşüktür.
TSH testi ile ölçülen kan TSH düzeyleri tiroit fonksiyonları hakkında bilgi verir. Yetişkinler için referans aralıklara ölçülen metot ve laboratuara göre değişse de, genellikle 0.4 mU/L’nin altındaki TSH değerleri düşük kabul edilir
TSH düşüklüğü; tiroit bezinin normalden daha aktif olduğu, daha fazla hormon ürettiği anlamına gelir. Hipertiroidizm olarak adlandırılan bu durum, metabolizmanın hızlanmasına neden olur. Hipertiroidizme neden olabilecek rahatsızlıklar şöyledir:
Tüm bu durumlar kişide hipertiroidizm tablosu oluşturabilir. Hipertiroidizmi olan kişilerde görülen semptomlar:
Kandan alınan örnekte bakılan TSH değerlerinin yetişkinlerde yaklaşık 4-5 mU/L’den fazla olması yükseklik olarak değerlendirilir. Çocuklardaki üst sınır da kabaca yetişkinlerle aynı iken gebelerde 3.5-4 mU/L değerlerinin üstü yükseklik olarak kabul edilir.
TSH yüksekliği, tiroit hormonlarının düşük seviyede olması anlamına gelir. TSH, tiroit hormonlarının düzeyini artırmak için yükselir. Sağlıklı bir tiroit bu yüksekliğe cevap verir hormon üretimini artırırken tiroit bezinde bir sorun olduğunda üretimde bir artış gözlenmeyebilir. Tiroit hormonlarının düşük olduğu tablo ise hipotiroidizm olarak adlandırılır. Hipotiroidizm tablosuna yol açabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Hipotiroidizmin vücut üzerinde hipertiroidizme zıt etkileri vardır. Hipotiroidizm durumunda görülen semptomlar şöyledir:
TSH testi, damardan alınan kan örneğinin laboratuvarda incelenmesi şeklinde yapılır. TSH testi için 8-12 saat açlık gibi herhangi bir ön hazırlığa gerek yoktur. Ancak doktor, TSH ile birlikte açlık kan şekerine de bakmak isterse hastanın kan verirken 8-12 saattir aç olması gerekir.
Tiroit fonksiyonlarının değerlendirilmesinde TSH ile birlikte tiroid hormonları olan T3 ve T4 düzeylerine de bakılır. Tüm bu değerler birlikte değerlendirilerek kişide tiroid fonksiyonları ile ilgili bir sorun olup olmadığı incelenir.
Bazı durumlar TSH testinin sonuçlarını etkileyebilir. Bu durumlardan birkaçı şu şekildedir:
Tiroit hormonları vücut metabolizması üzerinde oldukça etkilidir. Dolayısıyla bu hormonların düzeylerinde meydana gelen bir değişiklik tüm vücudu etkiler. Tiroit hastalığı bulunan kişiler mutlaka doktorunun belirlediği tarihlerde kontrole giderek gerekli TSH ve diğer gerekli testleri yaptırmalıdır. Sağlıklı kişiler de düzenli aralıklarla tiroid fonksiyonlarını kontrol ettirilmelidir. Hem hipertiroidizm hem de hipotiroidizm tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle tiroit ile ilgili bir rahatsızlığı olan kişilerin tedavilerini aksatmaması gerekir.
TANIM
Tiroid bezinin aşırı çalışmasına yani aşırı tiroid hormonu üretmesine hipertiroidi adı verilir. "Hiper" Latince "fazla" veya "yüksek" anlamına gelir. Tiroid bezinin aşırı çalışması halk arasında "zehirli guatr" olarak bilinmektedir. Elleriniz titriyor, çarpıntınız oluyor, ağzınız kuruyor ve çok yemek yemenize rağmen kilo veriyorsanız yada çabuk sinirleniyorsanız tiroid beziniz fazla çalışıyor olabilir.
HİPERTİROİDİNİN BELİRTİLERİ
Hipertiroidi belirtileri birçok sistemi ilgilendirdiğinden ve başka hastalıklarda da görülebildiğinden tanı koymak her zaman kolay değildir. Belirtiler;
Hipertiroidinin en sık nedeni olan Graves Hastalığında bu bulgulara ek olarak göz bulguları görülür. Göz küresinin arkasında bulunan kaslar ve dokularda oluşan şişlik sonucunda gözler büyümüş ve ileri doğru fırlamış gibi görülür. Aynı zamanda üst göz kapakları yukarı kalkmıştır. Bu durum gözlerde aşırı kurumaya ve buna bağlı bazı şikayetlere yol açar.
NEDENLERİ
Tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 düzeyleri beyin tabanında bulunan hipofiz bezi ve hipotalamus tarafından kontrol edilir. Hipotalamus hipofiz bezini uyararak Tiroid Stimule Edici Hormon (TSH) salgılanmasına neden olur. Hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 miktarına göre TSH salgılar; kandaki T3 ve T4 düzeyi düşükse salgılanan TSH miktarı artar, yüksekse azalır. Sonuçta tiroid bezi TSH düeyine göre hormon salınımını ayarlar. Tiroid bezi hasta ise ve kendi kendine çok fazla hormon salgılıyorsa TSH düzeyi normalin altında olacaktır, eğer hastalıklı tiroid bezi yeterli hormon üretemezse TSH düzeyi artacaktır. Tiroid bezinin fazla hormon salgılamasına yol açan hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.
RİSK FAKTÖRLERİ
Hipertiroidide özellikle Graves Hastalığında ailese yatkınlık söz konusudur. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Ailenizde tiroid hastalığı bulunan bir birey varsa doktorunuzla yapmanız gerekenler olup olmadığını mutlaka konuşun.
TANI
Öykü ve Fizik Muayene: Muayenede genellikle boyun ön yüzde büyümüş bir tiroid bezi ve kalp atım sayısında artış bulunur. Bunların yanı sıra ellerde titreme, nemli cilt, göz bulguları bulunabilir.
Kan Testleri: Öncelikle tiroid bezinin fonksiyonunu görmek için testler yapılır. Bu amaçla tiroid hormon düzeyleri (T3 ve T4) ve tiroid bezinden tiroid hormonlarının salgılanmasını uyaran tiroid stimüle edici hormon (TSH) düzeyine bakılır. Hipertiroidide T3 ve T4 düzeyleri yüksek ve TSH düzeyi ise düşük bulunur.
Tiroid Sintigrafisi: Tiroid sintigrafisi ile tiroid bezinin tümününmü fazla çalıştığı, yoksa fazla hormon salgılanmasının bir nodül veya tiroidit sonucumu geliştiği gösterilebilir.
TEDAVİ
Hipertiroidi tedavisinde birden fazla tedavi seçeneği vardır. En uygun seçenek yaşınız, hipertiroidinin nedeni, ciddiyeti ve başka tıbbi problemlerin varlığına göre Doktorunuz tarafından size önerilecektir. Bu tedavi seçenekleri;
Antitiroid İlaçlar
Antitiroid ilaçlar tiroid bezinden hormon üretimini azaltarak veya kesintiye uğratarak kana daha az hormon geçmesini sağlayan ilaçlardır. Bu ilaçlar hipertiroidiyi kontrol ederken tiroid bezinde kalıcı hasar oluşturmazlar. Hipertiroidi belirtileri 6-12 haftada düzelmesine rağmen tedavi en az bir yıl, sıklıkla daha fazla sürdürülür. İlaç tedavisi kesildikten sonra hastalığın tekrarlama olasılığı yüksektir.
Bu ilaçları kullananların % 5'inde allerjik reaksiyonlar görülür. Bunun yanı sıra ciltte kırmızı döküntüler, ürtiker, ateş ve eklem ağrıları olabilir. Ciddi yan etkiler arasında nadir görülen beyaz küre (lökosit) sayısının azalmasını sayabiliriz (500 de 1 görülür). Beyaz küre sayısının çok azalması veya tamamen yok olması (agranülositoz) durumunda hastanın enfeksiyonla karşılaşması ciddi sorunlara yol açabilir. Eğer bu ilaçları kullanıyorsanız ve boğaz ağrısı, ateş gibi enfeksiyon bulguları varsa ilacı hemen keserek beyaz küre düzeyinizi kontrol ettiriniz. Beyaz küre sayısı düşükse ilacın kesilmesiyle hemen yükselecektir. Beyaz küre düşüklüğüne rağmen ilacı almaya devam ederseniz hayatı tehdit edecek ciddi enfeksiyon riski vardır. Karaciğer hasarı diğer seyrek görülen ciddi yan ektilerden biridir. Karın ağrısı, halsizlik, gözlerde sarılık ve idrar renginde koyulaşma varsa hemen doktorunuza başvurunuz.
Radyoaktif İyot Tedavisi
Hipertiroidiyi tedavi etmenin diğer yolu tiroid hormonu üreten tiroid bezi hücrelerini tahrip etmek veya yok etmektir. Bunun için radyoaktif maddeyle işaretli iyot hastaya ağızdan kapsül şeklinde veya damar yoluyla verilir. Tiroid bezi tiroid hormonlarının yapımında iyot kullanır. Bu nedenle alınan iyot tiroid hücreleri tarafından tutulur. Böylece radyaktif madde iyotla beraber tiroid hücreleri içine girer. Tiroid hücrelerince tutulan radyoaktif madde bu hücreleri birkaç hafta ile birkaç ay arasında değişen sürede tahrip eder. Sonuçta tiroid bezi boyut olarak küçülür ve tiroid hücreleri tahrip olduğundan hormon yapımı azalır veya yok olur ve kandaki tiroid hormon düzeyi normale döner. Nadiren hastalarda tedaviye rağmen hipertiroidi durumu devam edebilir. Bu durumda radyoaktif iyot tedavisinin tekrarı gerekebilir. Daha sıklıkla hastalarda birkaç ay içinde hipotiroidi yani tiroid hormonu yetersizliği gelişir. Bu durum günde bir kere ağızdan alınan tiroid hormonu içeren haplarla kolayca düzeltilir.
Radyoaktif iyot tedavisi gebelik veya emzirme döneminde, çocuklarda, göz bulguları belirgin Graves hastalığında tercih edilmemelidir.
Cerrahi
Tiroid bezinin cerrahi yöntemle çıkartılması sonucunda hipertiroidi kalıcı olarak düzelir. Hipertiroidi durumunun ameliyat öncesi ilaçlarla düzeltilmesi gerekir. Tiroid cerrahisi konusunda tecrübeli bir cerrah tarafından yapıldığında ameliyatın istenmeyen sonuçları % 1'in altında görülür. Ameliyatın istenmeyen sonuçları arasında kan kasiyum düzeyini düzenleyen paratiroid bezlerinin hasar görmesi (kalsiyum düşüklüğüne neden olur) ve ses tellerini uyaran sinirin zedelenmesini (ses değişikliklerine neden olur) sayabiliriz.
Aşağıdaki durumlarda hipertiroidi tedavisinde cerrahi yöntem seçilmelidir;
Beta Blokerler
Bu ilaçlar genellikle tansiyon yüksekliğinin tedavisinde kullanılırlar. Tiroid hormon düzeyini düşürmez, kalp atım sayısını düşürür ve çarpıntının önlenmesine yardımcı olurlar...