Çoğu anne bebeğini erkenden kucağına almayı ister fakat sürecin olağan süreden daha erken gerçekleşmesi bebek ve anne için ciddi riskler taşır. Erken doğumun en önemli nedenlerinden biri de rahim ağzı yetmezliğidir. (Servikal Yetmezlik)
Sağlıklı kadınlarda sağlam, sert ve kapalı halde bulunması gereken rahim ağzı, yetmezlik durumunda daha gevşek ve yumuşak olması nedeniyle normal zamanından erken açılarak bebeğin henüz istenilen gelişim düzeyine ulaşmadan düşmesidir. Erken gelen bebek yaşama tutunamaz gebelik sonlanır.
Unutmayın ki
Erken Doğum, Bebek Kayıplarının En Önemli Sebebidir
Daha önceki doğumların zor olması veya ilerlemiş haftalarda yaşanacak düşükler ve ay sonrası yapılacak kürtajlar rahim ağzında zedelenmeye neden olabilmektedir.
Rahim ağzındaki bu yetmezliğin en önemli nedeni olarak bağ dokudaki yetersizlikler ve genetik faktörler gelmektedir.
Önceki gebeliğinde rahim ağzı yetmezliğine bağlı düşük veya düşükleri olan hastalarda sonraki gebeliklerinde daha yakın takip uygulanır.
Servikal yetmezliğin tedavisi cerrahidir.
Serklaj (cerclage) adıyla isimlendirilen bir cerrahi bir girişimle rahim ağzı dikilerek gebelik sonuna kadar kapalı tutulabilir. Rahim ağzı dikilerek bağlanır, böylece serviks torba ağzı gibi büzülür.
Rahim ağzına serklaj konulması hastaya genel anestezi yapılarak uygulanan bir işlemdir. İşlem esnasında genel anestezi bebek için çok riskli bir düzey değildir. Serklaj yaklaşık dk lık bir işlemdir.
İşlem öncesi vajina ve serviks antiseptik sıvılarla temizlenir. Banta benzeyen özel dikiş iplikle rahim ağzı rahim ile birleştiği en yakın noktadan çepeçevre geçirilerek sıkıca bağlanarak bir torba gibi büzülür.
Uygun olanlarda rahim ağzına dikiş konulabilir, ancak her hastada düşük nedenlerinin farklı olabileceği unutulmamalıdır. Rahim ağzına dikiş konulması düşükleri olan her hasta için rutin olarak kullanılan bir işlem değildir, uygun hastalarda kullanılır. İki değişik serklaj uygulaması vardır. Biri koruyucu serklaj diğeri acil serklajdır.
Önceki gebelikleri servikal yetmezlik nedeni ile düşük ya da erken doğum ile sonuçlananlar.
Rahim filminde rahim ağzı yetmezliği (servikal yetmezlik) bulgularının olması.
Serviskle ilişkili bir operasyon geçirmiş olmak veya daha önce zor bir doğum yaşamış olmak.
Gebeliğin haftasında yapılan vajinal ultrasonografide serviksin 2 ya da cm’den kısa olduğunun görülmesi.
Acil serklaj risk farkedildiği andan itibaren yapılmalıdır.
Koruyucu serklaj serjklaj ise daha çok hamileliğin haftalarında yapılabilir.
Serklaj öncesi gebelik yaşı, bebeğin canlı olduğu ve herhangi bir anomalisinin olmadığının ultrason ile tespiti zorunludur. Serklaj öncesi vajinal ve idrar yolu enfeksiyonları tedavi edilmelidir.
-Genel anesteziye nedeniyle yaşanabilecek riskler
Doğum ağrılarının erkenden başlaması.
Su kesesinin yırtılması nedeniyle suyun erken gelmesi
Servikal enfeksiyon yaşanması
Servikste yırtılma görülebilir.
Serklaj sonrası düzenli kasılmalar yaşanması.
Beligin kanama yaşanması.
Vücut sıcaklığının 38 derecenin üzerine ulaşması.
Vajinadan kötü kokulu bir akıntının gelmesi.
Su kesesinin yırtılması, suyun erken gelmesi.
•:• Sık sık dinlenmeli.
•:• Bazı durumlarda zorunlu yatış verilebilir.
•:• Ağır yük kaldırmamalıdır.
•:• Ağır işler yapılmamalıdır.
•:• Bu süreçte cinsel ilişki önerilmez.
Hastanın durumuna göre ve tablonun ciddiyetine göre gereken ilaç tedavileri de uygulanabilir.
Serklaj işlemi; fiziksel muayene, hikaye ya da ultrasonografik bazlı incelemelerde saptanan açıklığa bağlı olarak atılabilmektedir. İşlem öncesi hastaların monitörize edilip rahimde ağrı olmadığının saptanması, işlem öncesi rahim ağzından alınacak kültürler ile rahim ağzı enfeksiyonunun ekarte edilmesi, ayrıca annede şayet aşikar veya gizli enfeksiyon bulguları bulunuyorsa servikal serklaj atılmaması gerekmektedir.
Geçmişinde vajinal yoldan servikal serklaj atılan ve başarısızlıkla sonuçlanan, rahim ağzı deforme olmuş, nedbe dokusu nedeniyle zarar görmüş ve teknik açıdan etkin vajinal yoldan serklaj atılamayacak grup ile rahim ağzı kanser öncüsü ve kanser gibi nedenlerle alınmış olan grupta karından; yani abdominal yoldan dikiş atılması tedavi şansını artırmaktadır.
Kapalı yolla; yani laparoskopik olarak abdominal serklaj atılması; hastanede kalış süresinin kısa olması, ameliyat sonrası ağrının minimal olması ve hastaların çok kısa sürede normal hayatlarına dönebilmesi gibi avantajları bulunmaktadır.
Rahim ağzı açıklığı oluşmuş hastalarda aktif doğum ağrısı, kanama ve su gelmesi gibi dikiş atılmaması gereken durumlar da olabilmektedir. İkiz gebeliklerde birinci bebeğin doğumundan sonra ikinci bebeğe yaşam şansı tanımak amacıyla literatürde bazı yüz güldürücü vakalar olsa da genel olarak anne ve bebekte oluşabilecek ciddi enfeksiyon riski nedeniyle bu uygulamalar günümüzde önerilmemektedir.
Mevcut tekil gebeliği olan, 34 haftadan önce erken doğum öyküsü ve 25 mm den kısa servikal uzunluğu olan hastalar servikal yetmezlik tanı kriterlerini karşılamasalar bile mevcut kanıtlar serklaj uygulanmasını yararlı olabileceğini göstermektedir. Serklaj uygulaması erken doğum riskini belirgin derece azaltırken neonatal mortalite ve morbiditede iyileşme sağlamaktadır. Erken doğum öyküsü olmayan ve sadece ncü haftalar arasında servikal uzunluğu 25 mm altında tespit edilen hastalarda servikal serklaj uygulanması erken doğum riskinde belirgin azalma ile birliltelik göstermez.
Aktivite kısıtlaması, yatak istirahative pelvik istirahat gibi cerrahi dışı bazı yaklaşımların servikal yetmezlik tedavisindeki etkinliği kanıtlanmamıştır.
Standart vajinal yoldan ugyulanan yöntemler geliştirilmiş McDonald ve Shirodkar teknikleridir. Cerrahi yöntem ve/veya kullanılan sütür tiplerinin birbirlerine üstünlükleri bulunmamaktadır.
İkiz gebeliği olan ve servikal uzunluğu 25 mm altında tespit edilen gebelerde serklaj uygulaması erken doğum riskini arttırabileceği için önerilmez.
Zamanlama ve endikasyona bakılmaksızın ne antibiyotik tedavisi ne de profilaktik tokolitik ajanların kullanılması serklajın etkinliğini arttırmaz.
Doğum eylemi ve plasentanın erken ayrılması yokluğunda sebebi açıklanamayan ikinci trimester kendiliğinde doğum öyküsü olan hastalarda öyküye dayalı serklaj uygulaması göz önünde bulundurulmalıdır.
Serklaj uygulaması gebelikler ikinci trimesterda fetal viabilite ( yaşayabilirlik şansı ) öncesinde sınırlandırılmalıdır.
Transabdominal servikoistmik serklaj genel olarak anatomik yetersizlikler nedeniyle transvajinal serklaj uygulanması sınırlı olan ve/veya başarısız transvajinal serklaj sonrası ikinci trimester gebelik kaybı olan hastalarda servikal yetmezlik tanısına dayalı olarak uygulanmak üzere sınırlandırılmıştır.
İntrauterin enfeksiyon ve/veya uterin kasılmalar klinik muayene ile dışlandıktan sonra tekil gebeliği olan hastalarda fiziksel muayene ile serviksin iç kısmına abdominal serklaj uygulanması endike ise yararlı olabilir (teknik olarak uygulanabilirse ).
Komplikasyonu olmayan hastalarda McDonald serklajın nci haftalarda alınması önerilmektedir.
ncu hafta veya ilerisinde sezeryan doğum planlanan hastalarda ncu haftalar arasında spontan doğum olasılığı göz önünde bulundurularak doğum sırasında serklajın alınması gerçekleştirilebilir.
Birçok olguda McDonald serklajın ofis ortamında alınması uygundur.
Servikal serklaj, yani rahim ağzına dikiş atılması rahim ağzı yeterince güçlü olmayan kadınlarda gebelik sırasında serviksi güçlendirmek için sütür veya sentetik bant kullanılarak yapılan çeşitli prosedürleri içerir. Rahim ağzı rahmin vajinaya açılan alt kısmıdır. Servikal serklaj, vajina (transvajinal servikal serklaj) veya daha az sıklıkla karın içinden (transabdominal servikal serklaj) yapılabilir.
Kadının serviksi gebeliğin başından doğum zamanına kadar dayanacak kadar güçlü değilse, gebelikte çok erken kasılabilir ya da doğum zamanından önce açılırsa erken doğum yapma riski çok yüksektir. Erken doğum, sorun yaratacak kadar erken bir dönemde belirtilerini gösterirse, bunu önlemek için doktor rahim ağzı serklajı önerebilir. Bu bakımdan servikal serklaj, kadının servikste meydana gelen bu erken belirtileri önlemek ve böylece erken doğum eylemini durdurmak için uygulanmaktadır. Ancak servikal serklaj herkes için uygun değildir. Ciddi yan etkilere neden olabilir ve her zamanda işe yaramayabilir. Yeterince güçlü olmayan bir servikse yerleştirilmiş serklajı olan bazı kadınlar nadiren de olsa erken doğum eylemi yaşayabilir. Servikal serklaj risklerini ve işlemin anneye ve bebeğe fayda sağlayıp sağlayamayacağını anlamak için doktorun ayrıntılı olarak bilgilendirmesi gerekir.
Servikal serklaj nedir?
Servikal yetersizlik tedavisi olarak uygulanan servikal serklaj adı verilen işlem, serviksin gebelik sırasında kapalı olarak dikildiği cerrahi bir prosedürdür. Bu sayede rahim ağzı yetersizliğinden kaynaklanabilecek riskler önlenmeye çalışılır.
Servikal serklaj neden tercih edilir?
Hamilelikten önce, her kadında rahim ağzı kapalı, uzun ve sıkıdır. Hamilelik sırasında rahim boynu yavaş yavaş yumuşar, uzunluğu azalır ve doğum için hazırlanırken açılır. Ancak yetersiz veya kısa bir servikse sahip olan kadınlarda, serviks olması gereken zamandan çok daha erken açılabilir. Sonuç olarak, hamilelik kaybı yaşanabilir veya erken doğum olabilir. Bu bakımdan kadının rahim ağzı büyüyen gebelik baskısı altında açılma riski altındaysa, servikal serklaj prosedürü kullanılabilir.
Zayıf bir serviks aşağıdakilerin sonucu olabilir:
Kimlere servikal serklaj önerilmez?
Servikal serklaj ne zaman yapılır?
Servikal serklaj işlemi için en uygun zaman gebeliğin üçüncü ayıdır (12 haftalar arası). Servikal serklaj ideal olarak, gebeliğin ve haftaları arasında yapılmakla birlikte, eğer bir pelvik muayene veya ultrason muayenesinde serviksin açılmaya başladığı tespit edilirse, servikal serklaj gebeliğin 23 haftasına kadar yapılabilir. Amniyotik kesenin yırtılması ve erken doğumun tetiklenmesi riski nedeniyle tipik olarak gebeliğin haftasından sonra servikal serklajdan kaçınılır.
Bazı kadınlar için gebelikten sonra bir servikal serklaj işlemi gerekebilir. Sonradan ortaya çıkan bir serklaj olarak bilen bu durum serviksin açılması veya kısaltılması gibi değişiklikler başladıktan sonra gerekir. Bir kadın için sonradan ortaya çıkan bir serklaj gerekirse ve yapılırsa gelecekteki hamileliklerde büyük olasılıkla bir servikal serklaj yapılacaktır. Kadının serviksindeki değişiklikler gebeliğin çok ileri döneminde ortaya çıkmış, tespit edilmişse veya serviks önemli ölçüde açılmışsa, kadına yatak istirahati önerilir.
Servikal serklajın faydaları nelerdir?
Servikal serklaj işlemi, kadının servikal yetersizlik yaşaması durumunda düşük veya erken doğum riskini ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. servikal serklaj, vakaların % 85 % 90’ında başarılı sonuç vermektedir. Bu işlem, gerçek bir servikal yetersizlik olduğunda etkilidir. Ancak çoğu kadında servikal yetersizlik tanısı çok zor konur, bazen de yanlış konabilir. Bu bakımdan yalnızca anormal veya “yetersiz” serviksi olan kadınlara serklaj uygulanabilir. Bazı vakalarda ise serklaj yapılmasına rağmen başka problemler doğumun çok erken başlamasına neden olabilir ve sorun önlenemeyebilir. Serklaj yapılan kadınların, enfeksiyon ve preterm doğum gibi diğer komplikasyonlar için rutin olarak çok yakından kontrol edilmesi gerekir.
Servikal serklaj öncesinde neler yapılması gerekir?
Servikal serklaj işleminden sonra neler olur?
Servikal serklaj riskleri nelerdir?
Servikal serklaj işleminde ciddi bir risk ortaya çıkması genellikle beklenmez. Günümüzde doktorlar, servikal serklajın olası risklerini ortadan kaldırabilen önlemleri alabilmekteler ve uzmanlar bu işlemin hayat kurtarıcı bir prosedür olduğu konusunda hemfikirler. Ancak çok sık olmasa da aşağıdaki riskler mevcuttur:
Servikal serklaj yapıldıktan sonra hangi durumlarda doktora başvurmak gerekir?
Hamilelikte rahim ağzı dikişi (serklaj), rahim ağzı yetmezliği olan kadınlarda erken doğumu önleyebilmek için uygulanan tedavilerden biridir. Serviks (rahim ağzı), rahmin vajinaya açıldığı noktadır. Normal ve sağlıklı gebeliklerde serviksin kapalı olması gerekir. Ancak bazı kadınlarda rahim ağzı bebeğin tutunmasını güçleştirecek kadar zayıf olabilir. Böylesi bir durumda gebeliğin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi ve erken doğumu önleyebilmek adına rahim ağzı dikişi yapılabilir. Peki, rahim ağzı dikişi nasıl yapılır? Hamilelikte rahim ağzı dikişi yaptıranlar nelere dikkat etmeli? Sizler için hazırladığımız bu yazıda; rahim ağzı dikişi (serklaj) ile ilgili merak edilen soruların cevaplarını derledik.
Hamilelikte rahim ağzı dikişi neden yapılır sorusundan önce, buradaki yapıyı incelemek faydalı olacaktır. Rahim ağzı, rahmin vajinaya açıldığı noktadır. Normal ve sağlıklı gebeliklerde, bebeğin rahimde tutunabilmesi için rahim ağzının kapalı olması gerekir. Doğum başladığında ise bebeğin baskısı ve kasılmalar ile rahim ağzında gevşeme ve açılma meydana gelerek doğum gerçekleşir. Fakat bazı kadınların rahim ağzında, yapısal veya daha önce geçirilmiş cerrahi operasyonlara bağlı olarak güçsüzlük olabilir. Servikal yetmezlik de denilen bu durum, hamileliğin genellikle 2. döneminde (4. – 6. ay) rahim ağzının açılmasına ve erken doğuma sebep olabilir. Bunu önlemek için yapılan cerrahi işleme rahim ağzı dikişi veya serklaj denir.
Rahim ağzı dikişi, yalnızca hamileler için başvurulan bir tedavidir. Gerekli görüldüğü durumlar ise şu şekilde özetlenebilir;
Yukarıda da belirttiğimiz gibi normal şartlarda rahim ağzı sıkı ve kapalıdır. Doğum sancılarıyla birlikte açılmaya ve gevşemeye başlar. Ancak bazı kadınların rahim ağzı kasları yapısal veya geçirilmiş operasyonlara bağlı olarak güçsüz olabilir. Servikal yetmezlik olarak adlandırılan bu durumda erken doğumu önlemek için serklaj yapılabilir.
Rahim ağzı uzunluğu genellikle 3 – 5 cm civarıdır. 3 cm’den kısa olması, erken doğumu tetikleyebileceği için serklaj yapılabilir. Aynı şekilde amniyon kesesinin rahim ağzına doğru uzandığı durumlarda da (hunileşme) serklaja ihtiyaç duyulabilir.
Daha önceki gebeliği servikal yetmezlik nedeniyle düşükle sonuçlananlara, rahim filminde servikal yetmezlik düşündüren bulgular saptandığında veya haftada yapılan vajinal ultrasonografide serviksin 2 cm’den kısa bulunduğu durumlarda önlem amacıyla serklaj yapılabilir.
Rahim ağzı dikişinin sakıncalı olduğu durumlar ise şöyledir;
Rahim ağzı dikişi için en uygun zaman hamileliğin – haftalarıdır. Eğer ultrason veya pelvik muayene sırasında rahim ağzının açılmaya başladığı saptanırsa, hamileliğin haftasına kadar serklaj yapılabilir. Ancak doğumun tetiklenmesi veya amniyotik kesenin yırtılması ihtimaline karşı haftadan sonra önerilmemektedir. İşlemden önce ultrason ile gebelik haftası ve bebeğin sağlığı kontrol edilir. Eğer annede vajinal enfeksiyonlar varsa, serklajdan önce enfeksiyonlar tedavi edilmelidir.
Bunu da Okuyun: Gebelikte Suyun Fazla Olması Erken Doğuma Neden Olur mu?
Rahim ağzı dikişi çoğu zaman genel anestezi altında yapılır. Genel anestezinin bebek için riskli olabileceği düşünülse de sanıldığı kadar yüksek riskli bir işlem değildir. Bakteri ve mikroorganizmaların arındırılması amacıyla yapılan temizlik işlemi gerçekleştirildikten sonra, rahim ağzı ve rahmin birleştiği en yakın noktadan bant şeklindeki özel dikiş ipliği sıkıca bağlanır. Böylece rahim ağzı tıpkı torba şeklinde büzülmüş olur. Serklajın birçok türü olsa da en sık başvurulan yöntem yukarıda anlatıldığı gibidir. Uygulama genel anestezi ile gerçekleştirilecekse bir gece önce hafif bir şeyler atıştırmak ve operasyondan önceki 8 saat boyunca bir şeyler yiyip içmemek gerekir. Ameliyat sonrası birkaç saat veya 1 gece gözlem altında kalmak gerekir. Bu süreçte doğum kasılmaları veya yoğun kanama gibi komplikasyonların ortaya çıkıp çıkmadığı izlenir. Serklaj sonrası hafif kanamalar ve ağrılar görülmesi normaldir. Serklaj ameliyatı sonrası cinsel ilişkiye doktorun önerdiği süre boyunca ara verilmelidir.
Serklaj yaptıranların %90’ında başarılı sonuçlar elde edilmektedir ve gebelik haftaya kadar sürebilmektedir. Ancak normal doğumlardan önce rahim ağzı dikişinin alınması gerektiği için kasılma veya suyun gelmesi gibi doğum belirtileri görüldüğünde haftadan önce de serklaj dikişi alınabilir.
Eğer normal doğum planlanıyorsa, rahim ağzı dikişi haftada alınır. Dikişlerin alınmasından kısa bir süre sonra da genellikle doğum gerçekleşir. Sezaryen doğumlarda ise dikiş doğum sırasında alınır. Bazen sonraki gebelikler düşünülerek rahim ağzındaki dikiş bırakılabilmektedir ancak çoğu hekim tarafından kabul gören uygulama, her gebelikte dikişlerin yenilenmesi gerektiğidir. Serklaj dikişi alınırken canım acır mı sorusu da hastaların büyük bir merakla araştırdığı bir konudur. İşlem, çok ağrılı olmamakla birlikte genellikle 4 – 5 dakika gibi kısa bir sürede gerçekleştirilir.
Her cerrahi operasyonda olduğu gibi serklajın da bazı riskleri bulunmaktadır. Bunlar;
Rahim ağzı dikişi cerrahi bir müdahale olduğundan, işlemden sonra kişinin birkaç saat veya bir gece hastanede gözlem altında kalması gerekebilir. Böylece erken doğum veya kasılma gibi komplikasyonlara karşı hızlıca müdahale etme şansı elde edilir. Operasyon genel veya lokal anestezi ile yapılabilmektedir. Eğer genel anestezi tercih edildiyse, işlemden sonraki 3 – 4 saat katı ve sıvı gıdaların kesilmesi istenir. Bağırsak hareketleri eski formuna kavuştuğunda sindirimi kolay besinler tüketilmesine izin verilir. Serklajdan sonraki birkaç gün hafif kanama olması normaldir. Yine bu süreç içinde vajinal akıntı ve kramp tarzı ağrılar olabilir. Enfeksiyonu önlemek için doktorun reçete edeceği ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır. Komplikasyon ihtimalini azaltmak için de hekimin belirteceği süre boyunca cinsel ilişkiden uzak durmak gerekebilir. Bu süreçte rahim ağzı dikişinin durumunu kontrol etmek adına düzenli aralıklarla muayene olmak önemlidir.
Rahim ağzı dikişi yapıldıktan sonra aşağıdaki durumlarla karşılaşılırsa mutlaka doktora başvurmak gerekir.
Rahim ağzı dikişi yaptıranlar, yukarıdaki enfeksiyon veya erken doğum belirtilerini hissettiklerinde mutlaka doktoruna başvurmalıdır.
Bunu da Okuyun: Rahim Ağzı Kanserinin 7 Önemli Belirtisi
Editörün Seçtikleri
Popüler Yazılar
Gebe Sözlüğü