kaynağı değiştir]
Bir saniyelik zaman içerisinde değişken hareketin ya da titreşimlerin sayısı frekans olarak tanımlanır. Frekans arttıkça ses tizleşir. Sesin yapısal yönünü frekans belirler.
Yağmur, rüzgâr, akarsular, gök gürültüsü, canlı sesleri ve doğa sesleri gibi kendiliğinden ses çıkaran ses kaynaklarıdır.
Işık ve Işık Kaynakları
Çevremizdeki varlıkları görebilmek için ışığa ihtiyaç duyarız. Gündüz etrafımızı görmemizi sağlayan ışık Güneşten gelir. Güneş, doğal bir ışık kaynağıdır. Geceleri ise yapay ışık kaynakları kullanarak çevremizi aydınlatırız.
Işık üreten maddelere ışık kaynağı denir. Kendiliğinden ışık yayan kaynaklar doğal ışık kaynağı, insan yapımı kaynaklar ise yapay ışık kaynağı olarak adlandır
Teknoloji geliştikçe çok çeşitli ve gelişmiş aydınlatma araçları bulunmaktadır. Maçlarda kullanılanspot lambaları ve halojen lambalar bunlardan bazılarıdır.
Işık Nasıl Yayılır ?
Işık doğrular boyunca yayılır. Yani doğrusal bir yol izler. Serhanın yaptığı deneyde ışığın başlangıcı fenerdir. Diğer ucu ise bir engelle karşılaşmadığı sürece yoluna devam eder. Serhanın çizdiği, gerçekte olmayan ışığın izlediği yolu gösteren bu çizgiye ışık ışını denir.
Araba farından çıkan ışık ışınlarının, Güneş ışınlarının doğrular boyunca ilerlediğini her gün gözlemleriz.
Bir engelle karşılaşmadığı sürece ışık ışınları her yöne yayılır.
Işığın Maddelerden Geçişi
Işık yayılırken içinden geçemediği cisimlerle karşılaşırsa yoluna devam edemez. Bu cisimler taş, demir gibi ışığı geçirmeyen cisimlerdir. Işık havada her yöne yayılır. Hava ışığı geçirir. Bu nedenle Güneş ışınları çevremizi aydınlatır. Bazı cisimler de ışığı tam olarak geçirmez. Yarı yarıya geçirir.
Işığı geçiren cisimler saydam olarak adlandırılır.
Işığı az geçiren cisimlere yarı saydam cisim denir.
Işığı hiç geçirmeyen cisimler ise saydam olmayan ya da opak olarak adlandırılır.
Gündüz güneş ışığının evi aydınlatması için saydam bir madde olan cam kullanılır.
Gölge Oluşumu
Işık, yayılırken saydam olmayan bir cisim ile karşılaşınca cismin arkasına ulaşamaz. Bu nedenle saydam olmayan cisimlerin arkasında karanlık bir bölge oluşur. Bu bölgeye gölge denir.
Bir cismin gölgesi kendisine benzer. Cisimlerin gölgelerini bir ekran üzerine düşürebiliriz.
Gölge oluşumu cisimlerin şekline ve büyüklüğüne bağlıdır. Çiçeğin gölgesi çiçek şeklindedir. Büyük cismin gölgesi de büyük olur.
Not: Gölge oluşumu ışığın doğrusal yolla yayıldığının bir kanıtıdır. Işık doğru boyunca yayılmasaydı gölge oluşmazdı.
Farklı Gölgeler
Saydam olmayan bir cisme iki ışık kaynağından ışık gönderilirse iki gölge olur.
Cisme daha yakın olan ışık kaynağının etkisiyle oluşan gölge açık, diğeri ise koyudur.
Bu gölgelerden koyu olanı tam gölge, açık olanı ise yarı gölge olarak adlandırılır.
Cisme farklı yönlerden ışık geldiğinde cismin her iki yanında gölge oluşur.
Gölgeler, ışığın geldiği yönün tersi yönde oluşur.
Bir ışık kaynağının her iki yanına konulan opak cisimlerin, ışık kaynağının bulunduğu yerin tersi yönde gölgeleri oluşur.
Güneşin Oluşturduğu Gölgeler
Dünyamız kendi etrafında dönerken gün içinde Güneş farklı yerlerde bulunur. Sabah ve akşam saatlerinde Güneş yere yakın görünür. Öğle ise Güneş en tepededir.
Güneşin konumuna göre cisimleri gölge uzunlukları da farklı olur.
Güneşin günün farklı saatlerinde farklı uzunlukta gölgeler oluşturmasından yararlanılarak güneş saati yapılmıştır.
Sabah
Güneş ışınları eğik geldiği için uzun gölgeler olşur. Gölge batı yönüne doğru uzanır.
Öğle
Güneş ışınları dik geldiği için kısa gölgeler oluşur.
Akşam
Sabah olduğu gibi eğik gelen ışınlar uzun gölgeler oluşturur. Gölge doğu yönüne doğru uzanır.
Güneş Tutulması
Şekildeki düzenekte küçük küre, kaynaktan çıkan ışınların büyük kürenin bazı yerlerine ulaşmasını engeller. Küçük kürenin gölgesi büyük kürenin üzerine düşer. Bu gölgelerden biriküçük ve koyu diğeri ise büyük ve açıktır.
Yukarıdaki düzenekte büyük küreyi Dünya, küçük küreyi Ay ve ışık kaynağını Güneş olarak düşünürsek Güneş tutulmasını göstermiş oluruz.
Ay, Dünyanın etrafında dolanırken belirli zamanlarda Güneş ile Dünya arasına girer. Bu şekildeGüneş, Ay ve Dünya aynı doğrultuya geldiğinde güneş tutulması meydana gelir.
Şekilde I ile belirtilen bölgede tam gölge oluşur. Güneş görülmez. II ile belirtilen yerlerde ise yarı gölge oluştuğu için etraf tümüyle kararmaz. Tam güneş tutulması yalnızca I ile belirtilen bölgede yaşayan insanlar tarafından izlenebilir.
Güneş tutulmasında Ay, Güneşe Dünyadan daha yakındır.
Ay Tutulması
Ay tutulmasında ise Dünya, Güneşe Aydan daha yakındır. Dünyamızın etrafında dolanırken Ay bazen Dünyanın gölgesi içinde kalır. Bu olaya ay tutulması denir. Ay tutulması ancak gece yaşanan yerlerdeki insanlar tarafından gözlemlenebilir.
SES
Ses Kaynakları
Ses üretebilen varlıklara ses kaynağı denir.
Ses kaynakları doğal ve yapay olmak üzere 2 şekilde ele alınır.
Doğal Ses Kaynakları : Kuş, kedi, köpek, insan monash.pw
Yapay Ses Kaynakları : Piyano, radyo, flüt …vb.
Ses Nasıl Oluşur?
Bir flütten ses çıkarabilmek için üfleriz. Flütün içindeki hava deliklerden çıkarken titreşir ve sesoluşur, insanlar konuştuğunda ise ciğerlerimizden gelen hava ses tellerini titreştirir. Böylece ses çıkarmış
oluruz.
Ses, bir cismin titreşmesi ile oluşur.
Kaynağından çıkan ses, dalgalar hâlinde etrafa yayılır ve biz bu sesleri duyarız.
Sesin Yayıldığı Ortamlar
• Tuna, bir çanı sallayarak ses çıkardı. Çandan çıkan sesi hem kendisi hem de kardeşi işitmiştir.
Sonuç: Ses havada yayılır.
• Çanı su dolu kabın içine daldıran Tuna çanı salladı. Oluşan sesi ikisi de duyabilmişti.
Sonuç: Ses sıvı ortamlarda yayılır. Yunuslar gibi denizlerde yaşayan canlılar suda ses çıkararak haberleşirler.
• Tuna, kardeşini diğer odaya göndererek kapıyı kapattı. Çanı sallayarak ses oluşturdu. Kardeşi yanına gelerek sesi duyduğunu söyledi.
Sonuç: Ses katı ortamlarda yayılır.
Ses Nerelerde Yayılmaz?
Havası boşaltılan fanusun içine konulan radyonun sesini duyamayız.
Ses, havasız ortamlarda yayılmaz. Bu nedenle Güneşte oluşan patlamaları duyamayız.
Oysa Güneşin ışığı Dünyamıza ulaşır. Işık, havasız ortamda yayılır.
İçinde hava olan fanusun içindeki radyonun sesini duyabiliriz.
Ses, maddesel ortamlarda yayılır. Uzayda hava olmadığı için ses yayılmaz.
Işık ve Ses Arasındaki Farklılıklar
IşıkSes
Madde olmayan ortamlarda da yayılır. Katı, sıvı, gaz ortamlarda yayılır.
Opak maddelerden geçemez. Havasız ortamlarda (boşlukta) yayılmaz.
Doğrular boyunca yayılır. Opak maddelerde de yayılır.
Doğrusal bir yol izlediği için daha hızlı yayılır. Yayılırken doğrusal bir yol izlemez.
Benzerlikler
Ses de ışık gibi enerji türüdür. Her ikisi de her yöne yayılır, kirliliğe neden olur. Etkileri farklı olmasına rağmen ikisinin de yol açtığı kirlilik sağlığımızı olumsuz etkiler. Teknolojik gelişmeler iki enerji türünün de etkisini artırmıştır.
BeğenYükleniyor