Sezeryan Korkusu Kadınlar Kulübü

‘Doğum nasıl gerçekleşir’ merakınız varsa bu önerileri okuyun

Annelik meşakkatli ve duygu dolu bir süreç. Bu zorlu yolda atılan ilk adım ise hamilelik dönemi ve tabii ki doğum. Doğum öncesi annelerin kafasında pek çok soru ve endişe yer alabilir. Hikayenizi güzel sonla tamamlayarak doğumun daha kolay geçmesini sağlayacak bu önerileri dikkatli okuyun.

1. Hamilelik ve doğum konusunda bilgi edinin

Doğum konusunu asla son ana bırakmayın. İlk aylardan itibaren hamileliği ve doğumu öğrenmeye çalışın. Doğumun nasıl olduğunu öğrenmek bu konuda ki yanlış bilgilerden uzaklaşmanıza ve sizi doğumun doğal bir olay olduğu fikrine yaklaşmanıza yardımcı olabilir. Doğum ile ilgili kitaplar okuyabilir, doğuma hazırlık kurslarına katılabilir, başarılı doğum hikayeleri okuyabilir, konu hakkında film ve videolar izleyebilirsiniz. Eşiniz ya da doğumda yanınızda olacak kişinin de bilgilenmesi, size daha doğru şekilde destek olması açısından önemlidir.

2. Kendinizi hazırlayın

Hamilelik kaç defa yaşanırsa yaşansın her birinin ayrı bir deneyim olduğunu unutmayın. Bu deneyime mümkün olduğunca kendinizi hazırlamaya çalışın. Geçmişte yaşanmış bazı olumsuzluklar farkında olmadan annelik kavramınızı etkileyebilir. Özellikle de çevreden duyduğunuz zor doğum hikayeleri, abartılarak anlatılan sancıları, gebelik sürecinde yaşanan sorunlar doğum sürecini olduğundan daha farklı algılamanıza neden olabilir ve ‘doğum korkusu’ yaşayabilirsiniz. Bu nedenle mümkün olduğu kadar olumlu olmaya çalışın. Zihninizi temizleyin, çevrenizdekilerin zor veya başarısız hikayeleri dinlemeyin, endişelerinizi başkalarıyla değil doktorunuzla paylaşın. Gerekirse psikolojik destek almaktan çekinmeyin.

3. Egzersizle vücudunuzu güçlendirin

Hamilelik döneminde birçok kişi egzersiz yapmaktan çekinir. Ancak egzersiz vücudunuzu güçlendireceği gibi ruhen ve bedenen kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlar. Bu nedenle bedeninizi doğuma hazırlamak için hamileliğinizin 3’üncü ayından itibaren hekiminizin onaylayacağı uygun egzersizleri düzenli olarak yapın. Bacak, karın ve sırt kaslarınızın güçlenmesini sağlayacağı için yürüyüş ve yüzme tercih edebileceğiniz alternatifler arasında. İmkanınız varsa mutlaka profesyonel eğitim almış eğitmenler eşliğinde yapılmak kaydıyla yoga ve pilates de tercih edebilirsiniz.

4. Doğumdan önce gevşeme egzersizleri yapın

Hamilelik ve doğum sırasında hem fiziksel hem de psikolojik nedenlerle kas gerginliği yaşayabilirsiniz. Bu konuda doğum öncesi eğitim sınıflarında gevşeme egzersizleriyle gerginliği azaltmayı ve doğuma yardımcı olacak kaslarınızı çalıştırmayı öğrenebilirsiniz. Böylelikle gereksiz güç kullanmadığınız için ve enerjinizi sancı zamanlarında kullanabilirsiniz. Nefes teknikleriyle birlikte pelvis taban kaslarınızı kullanmayı öğrenmeniz bebeğinizin rahat doğmasını sağlayacağından hem siz, hem de bebeğiniz için önemli.

5. Nefes almayı öğrenin

Doğru ve düzenli nefes alma hem hamilelik süreci, hem de doğum anı için sanıldığından daha önemli. Doğal olarak yaptığımız solunum sırasında hem göğüs kafesi hem de karın kaslarımızı kullanırız. Solunum egzersizleriyle de göğüs kafesi ve karın kaslarını ayrı çalıştırarak nefesinizi daha bilinçli kullanmayı öğrenebilirsiniz. Nefesi tutma, derin soluk alıp beklemek, küçük nefesler ise (sadece göğüs kafesi ile sık soluk alıp verme) ağrı sırasında kolaylık sağlar. Büyük nefesler ise ıkınma sürecinde faydalıdır. Uzun ve derin nefesler bebeğinize oksijen ulaşmasını sağladığı gibi kasılma anında odaklanmanıza da destek olur. Yoğun kramp ve ağrı aralarında daha yavaş ve sakin nefes alma, dinlenmenizi sağladığı gibi rahatlamanıza da yardımcıdır. Nefes egzersizlerini doğum başlamadan önce hamilelik süresince evde veya yürüyüş sırasında arada alıştırmalar yaparak öğrenebilirsiniz. Bulunduğunuz şehirde varsa, bu teknikleri öğrenebileceğiniz bir hamile eğitim kursuna başvurabilirsiniz.

6. Doğumun kendiliğinden başlamasını bekleyin

Doğal bir hamilelik sürecinin sağlıklı bir doğumla tamamlanması 38’inci ile 42’nci hafta arasında gerçekleşebilir. Normal bir doğum yapılacaksa, kesin tarihin yine bebeğin durumuna göre belirleneceğini unutmamak gerekir. Her ne kadar son ay sabırsızlık, merak ve heyecanla birlikte stres düzeyi artsa da sakin kalmaya özen gösterin. Doğum kendiliğinden başladığında çok daha kolay olacağı için, tıbbi bir engel yoksa doğumun kendiliğinden başlamasını bekleyin. Bu noktada hekiminizin tavsiyelerini mutlaka dinleyin. Ancak doğumu başlatmak için; yürüyüş yapmak, merdiven çıkmak, cinsel ilişki, göğüslerin uyarılması, pilates topu üzerinde kalçanızla yapacağınız dairesel hareketler kısmen işe yarayabilir. Bazı ‘hurma, ananas, ahududu yaprağı çayı’ gibi gıdaların tüketimi de zararsızdır. Ancak miktarını abartmayın. Aynı zamanda içeriğine hakim olamadığınız karışım çaylar ve yağları da hiçbir şekilde kullanmayın.

7. Sancılar başladığında yatmayın

Herhangi bir tıbbi engeliniz yoksa ve hekiminiz aksini söylemediği sürece doğum sancıları başladıktan sonra yatakta kalmamaya çalışın. Ayakta kalarak veya yürüyerek yerçekiminin de etkisiyle bebeğin aşağı inmesine yardımcı olabilirsiniz. Bir pilates topu üzerinde hareket etmek, yürümek, sallanmak, çömelmek, öne doğru yaslanma pozisyonları ve beraberinde sırt masajlarını da rahatlamak için kullanabilirsiniz. Aktif olmak kasılmaları da çok daha rahat geçirmenizi sağlar.

8. Doğumda yanınızda sakin biri olsun

Daha önce hamilelik yaşanmış bile olsa doğum kaçınılmaz olarak stres yaratır. Önemli olan bunu kontrol edebilmektir. Etrafınızda size destek olmak için bulunan kişilerin gerginliğinin de sizi olumsuz etkileyeceğini unutmayın. Bu nedenle yardım için sakin yapıda bir kişiyi tercih edin. Bazı babalar için karısının acı çektiği ana şahitlik etmesi güç olabilir. Ancak aile kavramının gelişmesine katkıda bulanacağı için babanın da doğuma katılması yarar sağlar.

9. Normal doğum gibi sezaryen doğuma da hazırlıklı olun

Gebelik ve doğum sürecinin her anı kişiye özel yaşanır. Bu nedenle tercih edilecek doğum yöntemi için de tek doğrudan söz etmek zor. Elbette doğal ve sağlıklı olan; normal bir doğumdur. Ancak bazı tıbbi durumlarda sezaryenin gerekebileceğini unutmayın. Hekiminizin sizi, en doğru olan yöntem konusunda bilgilendireceğine ve uygulayacağına inanın. Doğumu sezaryenle gerçekleştirerek de bebeğinizle güçlü bir bağ kurabileceğinizi aklınızdan çıkarmayın.

10. Hastaneye önceden karar verin

Hamileliğiniz ilerledikten sonra mutlaka nerede doğum yapacağınıza karar verin. Doğumu yapacağınız yer, hastane ve bebeğinizle birlikte olacağınız oda hakkında bilgi almak doğuma girerken kendinizi çok daha güvende hissetmenizi sağlar. Ayrıca, size yardımcı olacak sağlık personeliyle tanışmak, varsa sorularınıza yanıt bulmanıza ve güven duygunuzun artmasına destek olur.

SEZARYEN ve ENDİKASYONLARI

Dr. Hüsnü GÖRGEN*, Dr. Murat YAYLA**, Dr. Ahmet ÇETİN*

Haseki Eğitim ve Araştırma Hastanesi – Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği

International Hospital – Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği

DOKTOR DERGİSİ 2005

Obstetri pratiğinde son 50 yılda sezaryen ile doğum oranlarında belirgin artış olmuştur. Otuz yıl öncesine göre gebelerin sezaryen ile doğum yapma olasılığı 4 kat artmıştır. Sezaryen tekniğindeki gelişmeler, güvenilir anestezi uygulamaları, kan ürünleri ve anbiyotikler sezaryen ile doğum endikasyonlarının genişlemesinde rol oynamıştır. Sezaryen operasyonu sonucu eski sezaryenli olguların artışı bu olgularda plasentasyon anomalilerinin ve maternal morbiditenin de artmasına neden olur. Gelişmiş ülkelerdeki sezaryen oranlarındaki bu artışa karşın, Batı Afrika ülkelerinde sezaryen oranı %1’in altındadır ve maternal mortalite 100.000’de 450’nin üzerindedir. Gelişmekte olan ülkelerde maternal mortalite üzerine başka faktörlerin de etkili olduğu şüphesizdir. Ancak gereken durumlarda sezaryen ile doğumun gerçekleştirilmesi maternal mortaliteyi azaltmıştır. Burada önemli olan “gerekli” durumların iyi saptanmasıdır. WHO / UNFPA / UNICEF bu “gerekli” durumların % 15 civarında olması gerektiğini belirtmektedir (1-4).

Tüm gebeler kanıta-dayalı bilgiler ışığı altında, doğum ve kendi durumları hakkında bilgilendirilmedir. Gebenin doğum hakkında düşünceleri öğrenilmeli ve kendi tıbbi durumu ile birlikte aydınlatıcı bilgi verilmelidir. Sezaryen endikasyonları, operasyonun risk ve yararları ve daha sonraki doğumlar üzerine olan etkileri anlatılmalıdır. Genel olarak sezaryen; vaginal doğumun güvenle tamamlanmasının mümkün olmadığı durumlar söz konusu ise veya vaginal doğum ile birlikte maternal ve/veya fetal morbidite ve mortalitede belirgin artış riski varsa uygulanır. Türkiye’de 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmasına (TNSA) göre %21.2 olan sezaryen oranının, son doğum sayılarına bakıldığında yer yer % 40’lara ulaştığı görülmektedir. Mevcut oranın gelişmiş ülkelerin oranlarının ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından konulan hedefin (% 15) üzerinde olduğu bilinmektedir.

Günümüzde anestezi, kullanılan ilaç ve malzemeler, cerrahi ve postoperatif bakımdaki gelişmeler sezaryenlere bağlı mortalite ve morbiditeyi azaltmış olmakla birlikte halen enfeksiyon, kanama, transfüzyon ihtiyacı, tromboembolik riskler, hastanede daha uzun kalma, iyileşmenin daha geç olması, daha çok ağrı çekilmesi gibi riskler devam etmektedir. Amerikan Kadın Doğumcular Birliği (ACOG) 9 Mayıs 2006’da yaptığı açıklamada sezaryenlerin isteme bağlı olarak değil, tıbbi nedenlere bağlı yapılması gerektiğini belirtmiştir.

SEZARYEN ENDİKASYONLARI

Sezaryen ile doğum genel olarak aşağıda belirlitilen durumlarda tercih edilmekle birlikte, bu endikasyonlar kesin olmayıp, olgunun özelliklerine göre doğum şeklinin bireyselleştirileceği, bulunulan koşullara göre karar verilmesi gereken durumlardır.

Planlanmış Sezaryen Operayonları:

• Makat prezentasyonu: Komplike olmayan (tam ve saf makat geliş) tekil gebeliği olan gebelerde 36. gebelik haftasında eksternal sefafik versiyon (ESV) denenebilir. Doğum eylemi başlamış, uterusta skar veya anormallik olan, fetal sıkıntı, membran rüptürü, vaginal kanama veya medikal problemi olan gebelere önerilmemelidir. Ancak ESV ülkemiz doğum hekimliğinde yaygın kullanılan bir yöntem değildir. Hekimin bu konuda deneyimi olması durumunda alternatif olarak sunulabilir. ESV başarısız olmuş veya kontrendike olan tekil makat gelişi gebelere, perinatal mortalite ve neonatal morbiditeyi azaltmak amacı ile sezaryen yapılmalıdır (4,5).

• Çoğul gebelikler: Çoğul gebeliklerde perinatal morbidite ve mortalite (serebral palsi, ölü doğum, neonatal ölüm vb.) oranları anlamlı bir şekilde arttığından doğum şeklinin belirlenmesi önemli bir süreçtir. Komplike olmamış ikiz gebeliklerde birinci bebeğin baş gelişi dışındaki pozisyonlarda sezaryen ile doğum perinatal mortalite ve neonatal morbiditeyi azaltmaktadır. Birinci bebeğin baş ile prezante olduğu durumlarda 2. bebek için perinatal morbidite ve mortalite artmış olarak bildirilmesine rağmen, doğum deneyiminin arttırılması ile bu olasılık azaltılacaktır. Komplike olmayan ikiz gebeliklerde, planlı sezaryen için en ideal hafta 38. gebelik haftası olarak görünmektedir. Bununla birlikte, ikiz gebeliklerin büyük bir çoğunluğu 35-38. gebelik haftaları arasında doğmaktadır. 35. gebelik haftasından önce gerçekleşecek doğum sonucu bebeklerde solunum sorunları riski artmaktadır. Prezentasyon verteks-verteks geliş ise ve de fetüslerin doğum ağırlığının 1500 gram altında olduğu düşünülüyorsa, literatür vaginal doğumu desteklemektedir. Bununla birlikte, düşük doğum ağırlığının, intrauterin gelişme kısıtlanması (IUGR) gibi kronik hipoksiye bağlı bir sonuç olabileceği ve fetal sıkıntı ile karşılaşılabileceği gözden kaçırılmamalıdır. Çoğul gebeliklerde, koryonisite tayinine göre ikizler arasında gelişim yönünden dengesizlik olabileceği ve bu sebeple plesantal rezervin değerlendirilmesi için hemodinamik Doppler tetkikinin gerekebileceği unutulmamalıdır. Eğer, fetüslerden birinde veya ikisinde kronik hipoksi bulguları mevcut ise, gebeliğin sezaryenle sonlandırılması uygundur. Düşük doğum ağırlıklı (1500 gram altı) verteks gelişi olmayan ikinci ikizin olduğu durum çok tartışmalıdır ve anne ile bebek arasındaki kar-zarar oranını değerlendirmek zordur. Bu durumda hekim bulunduğu koşulları ve eğitimini göz önüne alarak doğumu planlamalıdır. Monoamniyotik ikizler, doğum anında kilitlenme, kordon düğümlenmesi ve ikizden ikize transfüzyon gibi perinatal mortaliteyi arttıran özellikler ile ilişkilidir. Tanı ancak ultrasonografinin iyi kullanımı ile mümkündür. Bu durumda doğum tercihi sezaryen olmalıdır. Üç ve üzeri gebeliklerde doğumda düşük Apgar skoru olasılığını ve perinatal ölüm insidansını düşürdüğü için sezaryen uygulanır (4,6).
• Plasenta Previa (Pp): Plasentası iç servikal os’u kısmen veya tamamen kaplayan gebeler (grade 3 veya 4 plasenta previa) sezaryen olmalıdır. Tüm sezaryenlerin yaklaşık %3’ünde Pp ilk endikasyondur (%2.2 aktif olmayan, %0.9 aktif vaginal kanama gözlenir). Pp nedeniyle sezaryen olan gebelerin kan kaybı riski, diğer sezaryen endikasyonlarına göre daha fazladır. Bu nedenle kan transfüzyon ünitesi ve tecrübeli obstetrisyen gereklidir. Plesanta previa ve anterior duvar yerleşimi birlikteliği mevcutsa sezaryendeki insizyon, ciddi hemoraji riski göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Plasenta previa ve plasenta akreta birlikteliği her zaman akılda tutulmalıdır (imkan varsa ultrasonografi ile ekarte edilmelidir). Ultrasonografi ile plasentanın internal osa uzaklığı hesaplanabiliyorsa, uzaklığın 2 cm ve üzeri olduğu durumlarda vaginal doğum denenebilir. Pp olan gebelerde 24.-34. gebelik haftaları arasında ise fetal akciğer maturasyonu için steroid uygulanmalıdır (4).
• Fetal makrozomi:Fetusun doğum ağırlığının 4000 gram ve üzerinde olmasıdır (sıklığı:%9). Fetal makrozomi maternal (postpartum hemoraji, anal sfinkter laserasyonu, postpartum enfeksiyon) ve fetal morbidite (uzamış eylem, artmış müdaheleli doğum olasılığı, omuz distosisi, brakial pleksus zedelenmesi, mekonyum aspirasyonu, fetal mortalite) oranlarını yükseltir. Obez, diabetik ve makrozomik bebek doğumu öyküsü olan gebelerde fetal makrozomi açısından uyanık olmak gerekmektedir. Tahmini fetal ağırlığı (TFA) 4000-4500 gram olan diyabetik olmayan gebelerde doğum normal vaginal yolla denenebilir (anne ile bütün riskler ve yararlar tartışıldıktan sonra). Doğum eylemi takibi dikkatli yapılmalı, ilerlemeler düzenli bir şekilde partograf kullanılarak kaydedilmelidir. Doğum eylemine yardımcı indüksiyon kullanılabilir (sezaryen oranlarını arttırdığı unutulmamalıdır). Uzamış eylem düşünülüyorsa sezaryen ile doğum gerçekleştirilir. TFA >4500g olan nullipar gebeliklerde ve >4000g olan diyabetik anne adaylarına sezaryen önerilmelidir. Geçirilmiş sezaryen öyküsü olan tahmini fetal ağırlığı (TFA) >4000g olan gebelerde doğum sezaryen ile yapılmalıdır. Omuz distosisi öyküsü olan TFA>4000g olan gebelerde doğum sezaryen ile yapılmalıdır (4).
• Anneden bebeğe bulaşabilecek maternal enfeksiyonlar: Bu başlık altında genel olarak maternal HIV(human immunodeficiency virus), Hepatit B virus, Hepatit C virus ve genital herpes simpleks virus (HSV-2) ele alınmaktadır (4).

Ø HIV: Anneden çocuğa bulaş hiçbir müdahale yapılmayan doğumların yaklaşık %25.5’inde görülür. Antiretroviral tedavi, sezaryen ile doğum, anne sütü ile beslenmeme birlikteliği ile bu oran %1’e düşmektedir. Sezaryen ile doğum çocuğa bulaşı anlamlı bir şekilde azaltmaktadır (%0.05’e karşılık %0.55). HIV pozitif gebelere planlanmış sezaryen önerilmelidir.

Ø Genital herpes simpleks virus (HSV-2): Neonatal HSV yüksek mortalite ile seyreden sistemik bir hastalıktır ve enfekte annenin doğum kanalından temas ile bulaştığı düşünülmektedir (1.65/100000 canlı doğum). Neonatal herpes enfeksiyonu yüksek mortalite ile seyrettiğinden, üçüncü trimesterde primer HSV-2 enfeksiyonu olan gebelere sezaryen ile doğum önerilmelidir.

Fetal anomaliler: Fetal miyelomeningosel, sakrokoksigeal teratom, fetal batın ön duvarı defektleri ve non-immun hidrops gibi durumlarda sezaryen ile doğum önerilebilir. Genel olarak fetal anomalilerde doğum şekli olgunun özelliklerine göre bireyselleştirilmelidir. Bu olgularda sezaryenden beklenen, perinatal morbidite ve mortaliteyi düşürmektir.

Transvers Geliş: Eylemin erken döneminde ve zarlar açık değil ise fetüse eksternal versiyon denenebilir. Bu prosedürün erken doğuma ve ablasyo plasentaya yol açabileceği anne adayı ile bilimsel ölçülerde tartışılmalı ve gerekirse anne adayının onamı ile elektif şartlarda sezaryen düzenlenmelidir.ESV girişimi başarılı olmaz ise veya yapılması uygun değil ise gebe sezaryen ile doğurtulmalıdır.Olgu ihmal edilirse uterus rüptürü gelişebilir. Doğum hekimi anne adayı ile görüşüp maternal-fetal mortalite riskini tartışmalı ve sezaryen önermelidir.

• Geçirilmiş Uterus Cerrahisi: Miyomektomi, metroplasti operasyonları ve alt segment transvers insizyon dışındaki sezaryen operasyonlarında rüptür riski nedeniyle sezaryen yapılmalıdır.

• Sezaryen sonrası vaginal doğum (SSVD) : Sezaryen sonrası vaginal doğum ile tekrar sezaryen arasında doğru tercih yapılabilmesi için her iki durum hakkındaki gerekli bilgilendirme tam olarak yapılmalıdır. Sezaryen sonrası vaginal doğum (SSVD) sadece uygun merkezlerde uygulanmalıdır. Bu tip merkezlerde, 24 saat hizmet veren kan bankası, 24 saat fetal monitorizasyon ve 24 saat cerrahi yapabilecek ekibe ihtiyaç vardır. Dolayısıyla acil konsültan hekimin ve anestezi verecek ekibin hastanede kalmadığı durumlarda bu uygulama yapılmamalıdır. Kanıtlanmış herhangi bir kontrendikasyon yoksa, daha önce transvers alt segment kesili sezaryen ile doğum yapmış gebelere, maternal ve perinatal risk ve faydalar ile ilgili uygun bir tartışmadan sonra SSVD, uygun koşulları taşıyan merkezlerde önerilebilir. Ancak uterustaki skar dokusunun alt segment lokalizasyonu dışında bulunması olasılığı varsa vaginal doğum denenmemelidir. Eğer gebe SSVD’ yi tercih etti ise bunu açık bir şekilde ifade etmelidir. Daha önceki uterin insizyonun yeri hakkında bilgi yok ise, bu konuda gebeye bilgi verilerek perinatal mortalite riskinin arttığı vurgulanmalıdır. Bu bilgi açık bir şekilde prenatal kayıtlarda yer almalıdır. Daha önce sezaryen olmuş ve uygun vaginal doğum kondisyonları taşıyan gebelerin vaginal doğum başarı oranları % 60-80’dir (4,7-9).

Sezaryen Sonrası Vaginal Doğum (SSVD) Koşulları

• Sezaryenin alt segment transvers insizyonla yapılmış olması
• Alt segment kalınlığının 2mm’den fazla olması
• Uterusta sezaryen dışında başka skar ya da anormallik olmaması
• Pelvik darlık olmaması
• Fetüsün 4000 gram’ın altında olması
• Hastanın tüm eylem süresince bir hekimce izlenebilmesi ve gerektiğinde acil sezaryen yapılabilme koşullarının bulunması
• 24 saat fetal monitorizasyonun gerçekleşeceği koşulların bulunması
• Acil bir durum için gereken anestezi ekibi ve ameliyathane koşullarının bulunması
• Acil bir durum halinde kan nakline olanak sağlayan koşulların bulunması

Sezaryen Sonrası Vaginal Doğum Kontrendikasyonları

• Daha önce klasik veya ters T insizyonu olanlar
• Geçirilmiş histerotomi ve miyomektomi operasyonları
• Geçirilmiş uterus rüptürü
• Bazı plasenta previa ve prezentasyon bozukluklarında olduğu gibi eylemin kontrendike olduğu durumlar
• Daha önce bilinmeyen bir şekilde (alt segment, T, klasik insizyon) sezaryen operasyonu geçiren gebe, vaginal doğum isteğinde bulunursa, uterus rüptürü ve perinatal mortalite riskinin, önceki uterin kesinin alt segment insizyonu olmadığı durumlarda daha fazla olduğu açıklanmalıdır.

SSVD Riskleri:

• Uterus rüptürü [% 0.2-1.5 (önceki sezaryende alt transvers insizyon ise)]
• Acil sezaryen gereksinimi (% 30)
• Fetal sıkıntı ve bebek için yenidoğan ünitesine ihtiyaç

Anne isteğine bağlı sezaryen

Medikal veya obstetrik herhangi bir sebeb olmadan maternal isteğe bağlı sezaryen ile doğumdur. Sezaryen oranlarındaki artışın temel nedenlerinden biridir. Bu olgular daha sonra eski sezaryen endikasyonu ile gelerek sezaryen oranlarındaki artışa ek katkıda bulunmaktadır. Doğum korkusu: “tokofobi” olan gebeler sezaryen ile doğumu tercih etmelerinin yanı sıra doğum zamanlaması, tercih ettiği hekimin doğumu yaptırması, doğumun kontrol altında yapılması gibi faktörler de bu tip sezaryene neden olmaktadır. Vaginal doğumun sağlığını ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyeceğini düşünenler de sezaryeni tercih etmektedir. Daha önce normal doğum yapan hastalarda geçirmiş oldukları kötü doğum eylemi ve doğum deneyimi sezaryene yönlendirmektedir. Bu durumu tespit edilen gebelere yapılan düzenli destek ve psikoterapilerin sezaryen oranını 2/3 oranında azalttığı görülmüştür. Yapılan çalışmalarda % 62-81 oranında doğum hekimleri isteğe bağlı sezaryeni uygun bulmaktadır (11-16) . Elektif sezaryen ile vaginal doğumu karşılaştıran çalışmalarda maternal mortalite açısından artış saptanmamıştır. Doğumdan sonra 60 gün içinde hastaneye tekrar yatırılma oranlarına bakılınca, sezaryende 1000’de 35.6, operatif vaginal doğumda 1000’de 20.4 ve spontan vaginal doğumda 1000’de 17.7 oranı bulunmuştur. Ancak doğum eyleminde olmayan elektif sezaryenlerde maternal morbditede artış ihmal edilebilir düzeydedir (17).

Elektif sezaryenlarda operasyon zamanlaması önemlidir. Gebede mutlaka güvenilir bir şekilde gebelik haftası hesaplanarak 39. haftada sezaryen yapılmalıdır.

Acil Sezaryen Operayonları:

• Fetal Sıkıntı: Fetal sıkıntı tanısı risk durumuna göre aşağıdaki yöntemlerden bir ya da bir kaçı uygulanarak koyulur:

1) Partogram ve fetal kalp atım hızının fetoskop yardımı ile izlenmesi.

2) Aralıklı ya da sürekli elektronik fetal monitorizasyon.

3) Fetal saçlı deri kan örneklemesi veya puls oksimetre.

Fetal kalp hızında düzelmeyen ve normale dönmeyen bir durum mevcutsa, perinatal morbidite ve mortaliteyi önlemek için sezaryen önerilir.Fetal sıkıntı tanısı konulan hastaya en geç 30 dakika içerisinde sezaryen yapılması gerekmektedir.Fetus matür hale geldikçe mekonyum ile boyanmış amniyon mayisi sık olarak görülür ve tek başına fetal sıkıntının bir göstergesi olmayabilir. Kalp atım hızında anormallik olmaksızın mekonyumla boyalı amniyon sıvı varlığında dikkatli olunmalıdır. Kalın-koyu mekonyum varlığı azalmış amniyon mayisi içine mekonyum geçişini gösterir ve doğumun çabuklaştırılmasını gerektirir. Eğer bu bulgu doğum eyleminin erken fazında meydana geldiyse ve doğum eyleminin uzun süreceği (primigravida) öngörülüyorsa sezaryen düşünebilinir. Mekonyum aspirasyonunu önlemek için doğumda gerekli ağız-burun aspirasyonu hızlı bir şekilde yapılmalıdır.

• Prezentasyon Anomalileri: Alın gelişindefetüs canlı ise sezaryen yapılır. Yüz gelişinde çene arkada pozisyon (mentum posterior) sezaryen ile doğurtulur. Mentum Anteriorda yakın izlem ile vaginal doğum sağlanabilir.

· Uzamış eylem (Distosi): Distosi 4 farklı anomalinin tek tek veya birlikte görülmesi ile oluşur;

1. İtici güçlerdeki anormallik;

Serviksin dilate olması veya silinmesine yetmeyecek şiddetteki uterin kontraksiyonlar (uterin disfonksiyon) veya doğumun ikinci aşamasında yetersiz istemli kas eforu.

2. Maternal kemik pelvis anormallikleri; Pelvik kontraksiyon

3. Fetüs gelişim, pozisyon veya prezantasyon anormallikleri

4. Fetüsün ilerlemesine engel teşkil eden ürogenital sistem yumuşak doku anormallikleri

Partograf kullanarak uzamış eylemin erken tanı ve yönetimi yapılmalıdır. Uzamış eylemin tanısı konulduktan sonra yapılacak ilk müdahale amniyotomi yaparak ve oksitosin uygulayarak uterus aktivitesini arttırmaktır. Erken amniyotomi, erken oksitosin uygulaması ve sürekli profesyonel destek eylemin ilerlemesini, dolayısı ile normal doğumu sağlayacaktır.

Eğer uterus aktivitesi sağlandıysa ve eylem hala zor ilerliyorsa mekanik engel düşünülmelidir. Bu durum kesin baş-pelvis uyumsuzluğu veya başın yanlış yerleşimine bağlı göreceli baş-pelvis uyumsuzluğu olabilir. Fetusun alın ve yüz geliş pozisyonunda olduğu gebeler ameliyathanede müdahaleli vaginal doğum için uygun olabilirler, yine de bu durumlarda sezaryen tercih edilmelidir. Oksipito-lateral veya posterior pozisyondaki gebelerin doğum eylemlerinin daha uzun sürebileceği akılda tutulmalıdır. Yine bu gebelerde ameliyathanede müdahaleli vaginal doğum denenebilir. Tüm bunlara rağmen doğum gerçekleşmiyorsa sezaryen tercih edilmelidir.

• Baş-pelvis uyumsuzluğuna bağlı anormal eylem: Baş-pelvis uyumsuzluğu ifadesi; fetal baş ve maternal pelvis şeklinin (üç boyutlu) normal vaginal yolla doğuma olanak sağlamadığı, doğum eyleminin bu nedenle tıkandığı durumlarda kullanılır. Bu uyumsuzlukların çoğu fetal başın malpozisyonundan kaynaklanmaktadır (asinklitizm, hiperekstansiyon vb.). Oksitosin ile desteğe rağmen eylemin durması halinde baş-pelvis uyumsuzluğundan veya olası bir makrozomik fetustan şüphelenilmelidir. Bu durum anne ve fetüste omuz distosisine bağlı travma riskini arttırır. Bununla birlikte makrozomik olmayan bebeklerde de omuz distosisi gerçekleşebilir. Omuz distosisini doğum eyleminden önce ve doğum eylemi sırasında öngörmek her zaman mümkün değildir.
• Kordon sarkması: Son yıllarda doğum şekli ne olursa olsun kordon sarkmasına bağlı fetal mortalite oranı %0.43’ten %0.55’ e yükselmiştir. Kordon sarkmasının %20-30’unda serviks tam açık ve baş spinaların hizasında veya altındadır. Bu durumda acil forseps ve vakum ile doğum olabilmekle beraber, vakum ve forseps kondisyonları uygun olmasına rağmen morbidite oranın yüksek oluşu (intrakranyal hematom, fasyal veya kranyal hasarlar vs.) nedeni ile sezaryen uygulanabilir. Steril eldiven giyerek el vaginaya yerleştirilmeli ve kordon üzerindeki basıncı azaltmak için gelen kısım yukarı doğru itilip pelvisten uzaklaştırılmalıdır. Diğer el karından pubis üstüne konarak gelen kısım pelvis dışında tutulmalıdır. Gelen kısım pelvis girişinin üstünde sıkıca tutulurken vaginadaki el çekilmelidir. Sezaryen yapılıncaya kadar karındaki el tutulmaya devam edilmelidir. Kasılmaları azaltmak için, eğer mümkünse tokolitik ajanlar uygulanmalıdır. Takiben acil sezaryen yapılmalıdır.
• Plasenta Dekolmanı: Ablasyo plasenta doğumların yaklaşık %1’inde görülür. Travma, sigara kullanımı, çoğul gebelikler, hipertansiyon, preeklampsi, trombofililer, ileri yaş gebeliği, intrauterin enfeksiyonlar, polihidramniyos, erken membran rüptürü, daha önceki gebeliklerde ablasyo öyküsü, erkek fetus ve kokain kullanımı ablasyo plasenta için risk faktörleridir. Tanı temelde klinik olarak konulur. Ultrasonografi ve Kleihauer-Betke testi’nin tanıdaki değeri sınırlıdır. Ablasyo plasentada yönetim bireyselleştirilmelidir. Karar hastaya göre, (ablasyonun ciddiyeti, gebelik haftası ve fetusun prezentasyonuna göre) verilmelidir. Büyük ablasyo plasentada (> %50) fetüs canlı olsa bile sonuçlar kötüdür. Ablasyo plasentaağır ise, mümkün olan en kısa süre içinde, olası koagülasyon problemlerini de düşünerek (taze donmuş plazma, fibrinojen, eritrosit süspansiyonu hazırlatılarak) sezaryen düzenlenmelidir. Annede hipovolemi ve ağır tüketim koagülopatisi varsa ve olayın kaynağı ablasyo plasenta ise, gelişmiş olan dissemine intravasküler koagülasyonun (DİC) kesin tedavisi, doğumun biran önce gerçekleşmesi ile sağlanır.

SEZARYEN ENDİKASYON ORANLARI:

Sezaryen oranlarına etki eden 4 major endikasyon: Fetal sıkıntı (%22), Doğum eyleminin ilerlememesi (distosi) (% 20) ve eski sezaryen ( % 11) dir. Bunlara son yıllarda beşinci major endikasyon olarak isteğe bağlı sezaryen operasyonu eklenmiştir (% 7) (18).

Robson’un sezaryen oranlarını belirlediği “sezaryen sınıflama şeması”nda farklı gruplardaki gebelerin sezaryen oranına etkileri belirtilmiştir (19):

C/S: Sezaryen

SEZARYENE BAĞLI RİSKLER

Sezaryen operasyonuna bağlı olarak erken ve geç riskler mevcuttur. Erken riskler anestezi ve cerrahiye bağlı olabilir. Barsak, üriner sistem ve vasküler sistem yaralanmaları cerrahi sırasında görülebilir. Tromboemboli riskinde artış olur. Erken dönem neonatal riskleri arasında respiratuar distres oranında vaginal doğuma göre artış görülür ( % 5 ve % 0.5, sırasıyla). Geç dönem riskleri arasında en önemlileri plasenta previa, plasenta akreta ve plasenta dekolmanında artış olmasıdır (1,10).

Sezaryen Oprasyonu ile artan, azalan ve değişmeyen riskler (4):

C/S: Sezaryen

Sezaryen Oranını Arttıran Faktörler:

• Hekim faktörü: Obstetri eğitiminde doğum pratiğinin azalması, eski deneyimler, kişisel yapı (hekim stresi), çalışma şartları ve zaman sıkışıklığına bağlı olarak sezaryene eğilim artmaktadır.
• Planlanmış isteğe bağlı sezaryen, hem aileye hem de hekime doğumun zamanının belirlenmesine yardımcı olmakta ve daha kolay bir zamanlamaya neden olmaktadır.
• Antenatal takiplerde gebelerin doğum hakkında yeterince desteklenmemesi, doğum yapılacak mekan hakkında bilgilendirilmemesi, endişe ve panik, yanlış kararlar verilmesine neden olmaktadır.
• Medikolegal kaygılar: Hekimin yasal sorumluluktan korkması, sezaryen ile doğum oranının artmasında rol oynamıştır. Sezaryen yapma veya yapmama kararı, kesin tıbbi gözlemlere dayandırılmalıdır.

ABD’de gereksiz sezaryen ameliyatı nedeniyle açılan malpraktis (uygulama hatası) davalarının sayısının az olduğu bildirilmiştir. Bununla birlikte, gereken sezaryen ameliyatlarının yapılmadığını iddia eden malpraktis davalarının sayısı daha fazladır. Bu durum obstetrik uygulamasında çözüme kavuşmamış olan bir ikilem niteliğindedir. Gereksiz yere sezaryen yapan doğum hekiminin malpraktis davası riski ile karşılaşması oranı düşüktür. Buna karşın, sezaryen ameliyatını az uygulayan bir doğum hekimi bu tür davalarla daha sık karşılaşır. Gerekli olan sezaryen ameliyatını yapmama durumları, gereksiz yere sezaryen yapma durumlarından daha fazla risk taşır. Gereksiz yere sezaryen ameliyatı yapan hekimin hasara uğramış bir bebek doğurtma riski azdır. Buna karşın, hekim sezaryen yapmakta geç kalırsa, gecikme sonucunda bebekte hasar meydana gelebilir. Bu nedenle, birçok olguda gereksiz yere, erken ve daha sık sezaryen ameliyatı yapma eğilimi vardır (20).

• Hasta ve yakınlarının eğitim eksiklikleri ve algılama sorunları: Hasta ve yakınları ile kurulan diyalog eksikliği hekimin riskli olabilecek doğum eyleminden kaçınmasına yol açar.
• Hastane şartları: Acil ameliyathene, anestezi imkanları ve yenidoğan yoğun bakım ünitesi ve ekibinin bulunması doğum takibi açısından önemlidir. Bu şartların yetersiz olduğu durumlarda riskli doğumlarda sezaryene eğilim artar.
• Türkiye’de tokofobinin yaygınlığı: Doğum yapan kadınların çoğunluğu kısmen haklı olarak doğumhane şartları, personel davranışları ve yeterli analjezinin (Epidural anestezi, oral veya parenteral ağrı kesiciler v.d.) uygulanmaması nedeniyle yaşadıkları kötü doğum tecrübelerini, doğum yapacak diğer kadınlarla paylaşmaları durumu tokofobinin yayılmasına neden olmaktadır. Tokofobisi olan gebelerde doğum zorlaşmakta ve edinilen kötü tecrübe diğer kadınlarla paylaşılarak bir nevi kısır döngü oluşmaktadır.
• İleri anne yaşı ve beraberindeki medikal sorunlar. Gereksiz yere konulan yüksek risk veya ileri yaş ön tanısı, 35 yaşından sonra hem hastada, hem de hekimde stres yaratabilmekte ve sezaryene eğilimi arttırmaktadır.
• Kıymetli bebek: Her bebek kıymetlidir. Ancak bazı durumlarda hekim anamneze göre herhangi bir obstetrik neden olmaksızın sezaryene eğilim gösterir. Bunlara en güzel örnek İVF gebelikleri ve elde edilen çoğul gebeliklerdir.

Sezaryen olasılığının düşürülmesi için öneriler

• Doğum eyleminin takip edildiği bütün gebeliklerde spontan doğum ilerleyişini izlemek için partograf kullanılmalı, salt mekonyum var diye doğrudan sezaryen kararı verilmemelidir.
• Gebeliğin 36. haftasından itibaren komplikasyonsuz tekil makat bebeği olan gebelere, istisnai durumlar dışında (doğum eylemi başlamış olan, uterin skarı ve anormalliği olan, fetal sıkıntı, membran rüptürü olan, vaginal kanaması olan gebeler) tecrübeli merkezlerde dış sefalik versiyon önerilebilir, ancak burada da ülkemizdeki tecrübe eksikliği ön plana çıkacak ve olası komplikasyonlar bu yönde bir uygulamayı daha baştan sekteye uğratacaktır. Bu yönde yapılacak uygulama öncesi girişimin riskleri anne adayına aydınlatılmış hasta onam formu ile açıklanmalıdır.
• Gebeliğin 42. haftasını aşan, komplikasyonsuz tekil gebelik yaşayan gebelerde, tedavinin bireyselleştirilmesi ve olguya göre karar verilerek doğum şeklinin belirlenmesi önerilmektedir. Doğumun indüklenmesi ile sezaryen oranında ve diğer komplikasyonlarda artış olabileceği bilinmelidir. Bu konu hakkında gerekli bilgiler anneye verilmelidir.
• Türkiye’de vaginal doğumun teşvik edilmesi amacıyla halka dönük bilgilendirme yapılmalıdır. Bu konuda önce alt yapı oluşturmak amacı ile doğum yapılacak ünitelerde kalite standartlarının belirlenmesi gerekir. Hekim ve personel eğitimi, mekanın düzenlenmesi, yeterli analjezinin ve psikolojik desteğin sağlanması, gebenin yanında eşi veya bir yakının bulunarak destek sağlayacak mekanların oluşturulması gibi yapılandırmalar gebeleri normal doğuma teşvik edecektir.
• Normal vaginal doğumda oluşabilecek beklenmeyen komplikasyonlar karşısında hasta ve yakınları, medikolegal açıdan bilirkişiler ve medya hekime anlayışla yaklaşmalıdır. Hekimin üzerindeki bu stres kaldırılmazsa sezaryen oranı azalmayacaktır.
• Doğumun basit bir olay olmadığı, hekimin ve personelin emeğinin karşılığını alması gerekliliği önemsenmelidir.
• İnfertilite sonrası elde edilen gebeliklerde endikasyon mevcut ise sezaryen tercih edilmeli, olguya salt infertilite ön tanısı ile sezaryen yapılmamalıdır.
• Uygun olan vakalarda sezaryen sonrası vaginal doğum önerilebilir. Ön şartlar yerine getirilmiş olmalı ve ameliyathane koşullarında doğum yaptırılmalıdır. Uygulama öncesi girişimin riskleri anne adayına aydınlatılmış onam belgesi içinde açıklanmalıdır.
• “Elektif Sezaryen Endikasyonu”nun, mevcut endikasyon listesinden çıkartılması gelecek kuşaklara bu şekilde bir endikasyon olmadığını hatırlatacaktır. Elektif girişim normal doğum şansının bulunduğu (eski sezaryen, makat gelişi, ikiz gebelik), ancak tercihin daha az riskli olduğu düşünülen girişimden yana yapıldığı durumlar için saklanmalıdır.

SONUÇ:

Sezaryen tekniğindeki gelişmeler, güvenilir anestezi uygulamaları, kan ürünleri ve anbiyotikler sezaryen ile doğum endikasyonlarının genişlemesinde rol oynamıştır. Sezaryen operasyonundaki oransal artış, eski sezaryenli olguların artışının yanı sıra bu olgularda plasentasyon anomalilerinin ve maternal morbiditenin de artışına neden olur. Ancak gereken durumlarda sezaryen ile doğumun gerçekleştirilmesi maternal mortaliteyi azaltmıştır. Burada önemli olan % 15 civarında olması tavsiye edilen “gerekli” durumların gebelikte daha iyi incelenmesi ve saptanmasıdır.

.

KAYNAKLAR

1. Plante LA. Public Health Implications of Cesarean on Demand. Obstet Gynecol Survey. 2006;61:807-15,

2. United States Department of Health and Human Services. Healthy people 2010: understanding and improving health. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2000.

3. Ronsmans C, Etard JF, Walraven G, et al. Maternal mortality and access to obstetric services in West Africa. Trop Med Int Health 2003;8:940–8.

4. RCOG Caesarean section Clinical Guideline (National Collaborating Centre for Women’s and Children’s Health Commissioned by the National Institute for Clinical Excellence) April 2004.

5. Hannah ME, Hannah WJ, Hewson SA, Hodnett ED, Saigal S,Willan AR. Planned caesarean section versus planned vaginal birth for breech presentation at term: a randomised multicentre trial. Term Breech Trial Collaborative Group. Lancet 2000;356:1375–83.

6. Carroll MA, Yeomans ER. Vaginal delivery of twins. Clin Obstet Gynecol. 2006;49:154-66.

7. Rosen MG, Dickinson JC. Vaginal birth after cesarean: a meta-analysis of indicators for success. Obstet Gynecol. 1990;76:865–9.

8. Rosen MG, Dickinson JC, Westhoff CL. Vaginal birth after cesarean: a meta-analysis of morbidity and mortality. Obstet Gynecol. 1991;77:465–70.

9. Mozurkewich EL, Hutton EK. Elective repeat cesarean delivery versus trial of labor: a meta-analysis of the literature from 1989 to 1999. Am J Obstet Gynecol. 2000;183:1187–97.

10. Wax JR, Cartin A, Pinetti MG, Blackstone J: Patient choice cesarean: An evidence-based review. Obstet Gynecol Survey. 2004;59:601-16.

11. Al-Mufti R, McCarthy A, Fisk NM. Obstetricians’ personal choice and mode of delivery. Lancet. 1996;347:544.

12. Gonen R, Tami A, Degani S. Obstetricians’ opinions regarding patient choice in cesarean delivery. Obstet Gynecol. 2002;99:577–80.

13. Cotzias CS, Paterson-Brown S, Fisk NM. Obstetricians say yes to maternal request for elective caesarean section: a survey of current opinion. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2001;97:15–6.

14. Wright JB, Wright AL, Simpson N, et al. A survey of trainee obstetricians preferences for childbirth. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2001;97:23–5.

15. McGurgan P, Coulter-Smith S, O’Donovan PJ. A national confidential survey of obstetricians personal preferences regarding mode of delivery. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2001;97:17–9.

16. Land R, Parry E, Rane A, et al. Personal preferences of obstetricians towards childbirth. Aust N Z J Obstet Gynecol. 2001;41:249–51.

17. Webb DA, Robbins JM. Mode of delivery and risk of postpartum rehospitalization. JAMA. 2003;289:46–7.

18. Anderson GM, Lomas J. Determinants of the increasing cesarean birth rate. Ontario data 1979 to 1982. N Engl J Med. 1984;311:887–92.

19. Robson MS. Can we reduce the caesarean section rate? Best Pract Res Clinc Obstet Gynaecol. 2001;15:179–94.

20. Soysal Z, Eke M: Operatif doğum ile ilgili adli tıp sorunları. Adli Obstetrik/ Jinekoloji. Soysal Z. 2003: 597-614.

Doğum sonrası depresyon, doğumdan sonra ilk bir yıl içinde görülebilen kaygılı, takıntılı, endişeli, umutsuz, çaresiz ve yalnız hissetme gibi duygularla karakterize olan bir duygu durum bozukluğudur. Doğum sonrası depresyonda, kendine veya bebeğe zarar verme ile ilgili takıntılı düşünceler ve intihar düşünceleri görülebilir. Bu sorun doğumdan hemen sonra başlayabildiği gibi doğumdan sonraki 1 yıl içinde her hangi bir zaman diliminde de ortaya çıkabilir.

Doğum Sonrası Depresyon (Post Partum Depresyon) Belirtileri Nelerdir?

Doğum sonrası depresyonda diğer tür depresyonlarda olan belirtilerin yanı sıra bu depresyona özgü belirtiler de görülmektedir. Depresif durum, normal sayılan bir hüzünlülük halinden, psikotik depresyona kadar giden bir gelişim gösterebilir ve belirtileri doğumu takip eden bir yıl içinde, herhangi bir zaman diliminde ortaya çıkabilir. Doğum sonrası depresif durumda görülen belirtiler, genel depresyon belirtilerinden farklı olmamakla beraber bireydeki depresif durumunun şiddetini veya varlığını tanımlayan ölçeklerle ifade edilen, alışılmadık, ancak patolojik olmayan üzüntü/keder duyguları ve depresif semptomları (ağlama, değersizlik, umutsuzluk, karamsarlık, sosyal izolasyon, cinsel istekte azalma, dikkat zayıflığı, kararsızlık, intihar düşünceleri, iştahta azalma ya da artma ve buna bağlı kilo değişiklikleri, uyku düzeninde değişiklikler gibi) içerir.

Annenin ne kendisiyle ne de bebekle ilgilenemediğini düşünmesi: Bu durum yoğun suçluluk duygusu ile olabileceği gibi, suçluluk duygusu eşlik etmeden de yaşanabilir. Ayrıca bebeğe yabancılaşma söz konusu olabilir ve anne bebeğin kendisine ait olmadığı duygusunu yaşayabilir.

Özellikle de sabahın ilk saatlerinde enerjinin dibe vurduğunu hissetmesi: Doğum sonrası depresyon, ruhsal ve fiziksel enerji kaybına neden olarak ve bireyin aile, iş ve sosyal yaşamını olumsuz etkileyerek yaşam kalitesini düşürür.

Devamlı ağlamaklı halde dolaşma: Bu dönemde kadınlarda duygulanımda dalgalanmalar ve yaşamdan zevk alamama gibi belirtiler görülebilir.

Suçluluk veya yetersizlik duygusu yaşama: Suçluluk duygusu, aslında sadece kadının anneliğinden ötürü suçluluk duyması değildir. Bu duygu durumuna eşlik eden temel duygu annenin kendini yetersiz hissetmesi halidir. Kadının bir birey olarak sadece çocuğunu değil, kendisini de ihmal etmesi sözkonusudur.

Dikkati bir konuya odaklama konusunda güçlük yaşama: Gazete okuma, televizyon izleme, alışveriş yapma gibi günlük aktivitelerde dikkati odaklamada güçlük yaşayarak bu aktiviteleri yerine getirememe söz konusudur.

En ufak olayların bile kişiyi oldukça sinirlendirmesi: Her duruma ve olaya öfkelenme söz konusudur ve kişi yaşadıklarından dolayı sürekli kendi dışındaki kişileri suçlama eğilimindedir. Özellikle babanın bebekle ilgilenmemesi ve yardımcı olmaması tartışmaları başlatabilir.

Bebeğe ve/veya kendine zarar vermeye yönelik düşünceler yaşama: Bebeğe ya da kendine zarar vermekle ilgili tekrarlanan düşünceleri ve korkuları vardır. Bu tekrarlanan düşüncelerden dolayı suçluluk duygusu da ortaya çıkar ve bu suçluluk duygusu zarar verme düşüncelerini ve korkularını daha da güçlendirir.

Geceleri uyuyamama ve/veya gün boyu uyumak isteme: Postpartum dönemde uyku düzeninin bozulması, günlük planlarının değişmesi ve fiziksel görünümün bozulması gibi bu süreçte yaşanabilecek durumlar, annede ilk depresif belirtilerin ortaya çıkışını tetikleyebilir.

İştahsızlık ya da aşırı miktarlarda yemek yeme: Depresyondaki kişinin yeme alışkanlıkları da değişir. Kişi ya daha fazla yemeye başlar ve kilo alımı söz konusudur ya da iştahsızlık belirginleşir ve ani kilo kayıpları görülür.

Eve kapanma ve insanlardan uzaklaşma isteği: İçe kapanma, kimseyle konuşmak istememe, önceden yaptığı aktivitelerden zevk almama gibi durumlar söz konusudur ve kişi bu nedenlerle eve kapanır ve insanlardan uzaklaşır.

Öz bakıma (üstüne başına vb.) dikkat edememe: Kişi kişisel bakımını ihmal etmeye ve kendine bakamamaya başlar. Temizliğini, giyimini, bakımını ihmal eder

Cinsel isteksizlik yaşama: Cinsel istek azalır ve orgazm olamama söz konusudur. Eşin cinsel talepleri işkence gibi gelmeye başlar. Eğer eş anlayışlı değilse, hastalık bahaneleri uydurarak eşini kendinden uzak tutmak ister.

Doğum Sonrası Depresyon (Post Partum Depresyon) Nedenleri Nelerdir?

Evlilik sorunları: Eşler arasında güvensizlik, iletişimsizlik, cinsellikle ilgili sorunlar gibi evlilikte yaşanan sıkıntılar, doğum sonrasında annenin bu sorunları daha ağır ve çözümsüz algılamasına neden olabilir.

Beklenmedik yaşamsal olaylar: Ölüm, ayrılık, boşanma gibi ani ve beklenmedik yaşamsal olaylar depresyona neden olabilir.

Planmamış gebelikler: Planlanmamış bir gebelik annenin kaygı ve korkularının artmasına neden olabilir.

Daha önceki gebeliklerde depresyon geçirilmiş olması: Bu durum annenin depresyona eğilimi olduğunu gösterir ve doğum sonrasında mutlaka gözlenmesi gerektiğinin bir göstergesidir.

Yüksek riskli bir gebelik yaşamış olması: Annenin gebelik süreci boyunca aşırı strese maruz kalmış olması, doğum sonrası depresyon riskini arttıran bir unsurdur.

Kayıpla sonlanan gebelik ve doğum deneyimleri: Bu tür deneyimler gebelik sırasında kaygıları ve korkuları arttırabilir ve gebeliğin aşırı stresli geçmesine neden olabilir. Bu kaygılar ve korkular doğum sonrasında da devam edebilir ve depresyona neden olabilir.

Erken anne-bebek ayrılığı: çeşitli nedenlerden dolayı annenin bebeğinden fiziksel olarak ayrı kalması durumunda postpartum depresyon kendini gösterebilir.

Bebeğin bakımı ile ilgili duyulan kaygılar: Annenin içinde bulunduğu durumu başaramama algısında olması ve çaresiz hissetmesi, beraberinde depresyonu getirebilir.

Kadının ya da eşinin işsiz kalması: Başlı başına aşırı bir stres kaynağı olan işsizlik söz konusu olduğunda, bebeğin bakımı ve sağlığı ile ilgili maddi kaynakların yetersizliği de kaygı ve korkulara neden olmaktadır.

Sosyal desteğin yetersiz olması: Yeni doğan bebek ile anne yalnız bırakıldığında, aile ve sosyal çevre desteği sağlanmadığında, kaygılar ve korkular daha da artacak, annenin çaresizlik ve başarısızlık duyguları bu duruma eşlik edecektir.

Daha önce yaşanmış olan travmalar: Annenin kendi çocukluğunda fiziksel/duygusal/cinsel tacize-istismara maruz kalmış olması, duygusal ihmal yaşamış olması, uygun olmayan aile ortamında büyümüş olması, kayıplar yaşamış olması gibi travmatik deneyimlerin doğum sonrası depresyon oluşumunda ciddi etkileri bulunduğu klinik deneyimlerin gösterdiği bir durumdur.

Lohusalık Hüznü (Postpartum Blues)

Postpartum hüznü, yeni doğum yapmış annelerin yüzde 50-70‘nde görülen normal sınırda olan bir üzüntü, karamsarlık, mutsuzluk, zihin bulanıklığı, yorgunluk ve bitkinlik veya endişe hali, kolay ve sık ağlama, en yakınlarına sıkıca bağımlılık tablosu şeklinde ortaya çıkar. Bu durum genellikle en fazla on gün sürer ve belirtiler kendiliğinden yakınların sosyal desteği ve ilgisiyle kaybolur.

Lohusalık hüznüne sebepleri arasında; regl öncesi gerginliğini şiddetli yaşamak, istemeyen gebelik, kadında doğumla birlikte ani gelişen hormonal değişiklikler, doğum süreciyle ve bebekle ilgili endişeler ve annelik rolünün kadına getirdiği sorumlulukların farkındalığı gibi unsurlar sayılabilir.

Tedavi

Kullanılan tüm ilaçlar anne sütüne geçtiği için çok mecbur kalınmadıkça emziren annelere hekimler tarafından ilaç tavsiye edilmez ve verilmez. Ancak gerekli olduğu takdirde, anne sütüne geçtiği halde bebekte ciddi yan etkilere neden olmayan bazı antidepresan ilaçlar kullanılabilmektedir. Aynı zamanda bebeği korumak adına doğum sonrası depresyonun tedavisiz bırakılması, annenin durumunu iyice kötüleştirerek bebeği de tehlikeye atacaktır. Doğum sonrası depresyon annenin bebeğe iyi bakmasına engel olur hatta anne bazen bebeğe bakamayacak duruma gelir.

Tedavide öncelikle ilaçsız yöntemler tercih edilir. Psikoterapi bu sorunun üstesinden gelinmesinde çok önemli bir role sahiptir. Annenin yaşadığı depresif hal güncel ve/veya geçmiş stres yükleri ile ilgili olduğundan bunların çözümlenmesi son derece önemlidir.

Şiddetli yaşanan depresyonlarda, özellikle intihar riski söz konusu ise, anneyi hastaneye yatırmak gerekebilmektedir.

Doğum Sonrası Depresyonun (Post Partum Depresyonun) Sıklık / Yaygınlığı nedir?

• Doğum sonrası (post partum) depresyon sıklığı %5-20 arasında bildirilmekte, kadınlarda doğum sonrası depresyon geçirme oranı %10-15 olduğu kabul edilmektedir.

Menapoz

• “Sürekli sıcak basıyor”
• “Göğsüme ağrı giriyor”
• “Başım çok ağrıyor”
• “Kilo alıyorum”
• “Zaten artık kimse de beni anlamıyor”
• “Cinsel yönden çok isteksizim”
• “Ben yetersizim”
• “İşe yaramıyorum”
• “Yaşlandım, çirkinleştim”

Menopoz, bir kadının hayatındaki iki dönemden ikincisine adım atmasıdır. Bu döneme giriş, kadının hayatındaki üretken yılların sona ermeye başladığının habercisidir. Genellikle bu dönem, 45–55 yaş aralığında başlar.

Bu dönem her ne kadar 45–55 yaş aralığında başlasa da, başlamadan 2–6 yıl öncesine kadar belirtilerinin görülmesi mümkündür. Menopoza giriş sırasında vücut, hormonal değişiklikler sebebiyle bazı semptomlar göstermeye başlar;

Her kadın bu dönemi farklı düzeyde yaşar, bazı kadınlarda hiç belirti yok iken (%20), bazı kadınlar hafif semptomlar (%60), bazı kadınlar ise ciddi semptomlar (%20) yaşarlar.

Neden Menopoz Yaşarız?

Kadınlar, yumurtalıklarında milyonlarca fonksiyonel yumurta ile dünyaya gelirler.

Yaşamımızdaki üretken zamanlarımız süresince, 400–500 tane yumurtamız adet gördüğümüz zamanlar salınır.

35–40 yaşlarına gelindiğinde ise, yumurtalığımızda kalmış olan yumurtaların oranı hızla düşer ve tamamen kesilene kadar adet düzensizliği başlar.

Kadın vücudunda, kadınlık hormonu olarak bilinen östrojenler yumurtalıkların etrafındaki hücrelerde bulunur. Yumurta sayımız düştükçe ve daha fazla fonksiyon sağlayamadıkça östrojen hormonunun miktarı da düşmeye başlar. Bu durumda, vücuttaki hormonlar hızlı bir şekilde yükselip düşme eğilimi gösterirler.

Menopoz Döneminde Kadınlar Ne Yaşarlar?

Menopoz dönemi bir hastalık değil, fizyolojik bir oluşumdur ve her kadın hayatının bir döneminde bu sürece girer. Menopoz döneminde yaşanılan hormonal ve fiziksel değişimler kadının yaşam kalitesini belli oranda azaltır.

Menopoz ve Ruhsal Sorunlar

Menopoz döneminde kadın hormonal, ruhsal, fiziksel ve toplumsal değişiklikler yaşar. Bu dönem kadının orta yaş dönemine denk gelmekte ve hayatının 1/3’ünü kapsamaktadır.

Menapoz ve Depresyon

“Uyuyamıyorum… Hiçbir şey yapmak istemiyorum… Cinsel yönden isteksizim”

Menapoz dönemi bir kadın için biyolojik olduğu kadar ruhsal değişimlere de sebep olur. Birçok kadın ileriki yaşlarda cinsel istek azlığı, uykusuzluk, baş ağrısı, ateş basması, titreme, terleme gibi şikayetler yaşar. Şikayetlerin bir çoğu hormon düzenleyicilerle kontrol altına alınabilir. Ancak bazı kadınlarda derin ruhsal yaralanmalara da sebebiyet verir. Nitekim yapılan araştırmalar menapozda depresyon riskinin üç kat arttığını ortaya koymuştur. O yüzden menapoz döneminde psikiyatri uzmanı ile iletişimde olunması, olası bir depresyonun önceden tespit edilip giderilmesi açısından önemlidir.

“Beni hiç kimse anlamıyor… Kendimi yalnız hissediyorum”

Menopoz dönemi kadının yaşlanma sürecinde başladığından, eş ve arkadaş kayıpları bu döneme rastlayabilir. Kadın bu dönemde emeklilik, çocuğunun evden ayrılması ve kendi özgürlüğünü ilan etmesi, ebeveynlerinin yaşlanması ve bakımı gibi durumlarla karşı karşıya kalabilir. Özellikle de çocukların büyümesi ve kendi sorumluluklarını kendilerinin almaya başlaması kadında belli oranda kaygıya sebep olabilir. Kadın bu olguyu kendisinin en çok desteğe ihtiyaç duyduğu dönemde yalnız bırakılması olarak algılayabilir. Yapılan bazı araştırmalardaki bulgulara göre, geç doğurmuş kişilerin çocuklarının ergenlik ve büyüme döneminin menopoz dönemine denk gelmesi kadında çok daha fazla ruhsal sıkıntıya yol açabileceği yönündedir.

Mutsuzluk ve Alınganlık

“Kimse bana değer vermiyor… Ben çirkinim… Yaşlanıyorum… Bütün çekiciliğimi kaybettim”

Kadın menopoz döneminde değişen hormon seviyelerine bağlı olarak belirli fiziksel değişimlere uğrar. Bu değişimler arasında vücut şeklinin değişmesi ve kilo alımı, kemik erimesi yer alabilir. Kadın o dönemde yaşadığı sıkıntıların beraberinde kendini çirkin, değersiz ve çekiciliğini kaybetmiş olarak görmeye başlayabilir. Bu gibi durumlarda sürekli bir mutsuzluk başlar. Ayrıca özgüveni eksilen kadın her şeye alınmaya başlayabilir.

Menopoz ve Kişilik

Menopoz döneminde yaşanılan ruhsal sorunlar ayrıca kadının kişilik özelliklerine bağlı olarak da gelişir. Kadın eğer menopozdan önceki dönemde kendine çok değer veren, fiziksel görünüşe çok önem veren bir kadın ise, menopoz dönemi kişiyi daha derinden etkileyebilir.

Menapoz ve Kadının Beden Algısı

“Bütün çekiciliğimi kaybettim… Kimse bana eskisi gibi değer vermeyecek…”

Menopoz döneminde kadınlar artık cazip olmadıklarını düşünürler ve yetersizlik duygusu yaşayabilirler. İnsanların kendisine eskisi gibi değer vermeyeceğini düşünürler. Kendi hayatlarından yüksek beklentisi olan kadınları menopoz daha çok etkileyebilir. Menopoz orta yaş dönemine geldiğinden bazı kadınlar için iş yaşamında kariyerlerinin doruk noktasına denk gelebilir. Eğer kadın veya içinde bulunduğu toplum iş hayatında fiziksel güzelliğe çok önem veriyor ise, kendisini artık çekici olmayan ve değersiz gören kadın kaygıya düşebilir hatta bu olgu depresyona yol açabilir.

Menopoz ve Evlilik

“Eşim beni anlamıyor, bana destek olmuyor….”

Menopoz döneminde yaşanan ruhsal değişiklikler kadının evliliğini veya ilişkilerini de etkiler. Bu dönemde kadınlar, çocukların okuması veya evlenmesi gibi evden ayrılma sebeplerinden dolayı eşleriyle yalnız kalma imkânı bulurlar. Bu sebeple, kadının o dönemdeki alınganlığı, stresi, mutsuzluğu eşini de etkiler. Kadının kendine olan tatminsizliği ve özgüveni bir süre sonra bu durumu anlayamamakta olan eşi zorlar ve evlilik sıkıntılı bir sürece girebilir.

Menopoz ve Cinsellik

“Ben eksiğim… Eşim beni artık istemiyor… Değersizim…”

Menopoz döneminde kadınlar, kendilerini eksik hissedip artık tam bir kadın olamadıkları yönünde düşüncelere kapılabilirler. Artık eskisi kadar çekici olmadıklarını düşünürler, bu sebeple de kişisel bakımlarında azalmalar görülebilir. Bu dönemde ayrıca cinselliğin eskisi kadar tatminkâr olmayacağı düşünülür. Fakat düşünülenin aksine menopoz dönemi cinsel isteği tek başına azaltmaz. Kadının o dönemdeki ruh hali içinde bulunduğu atmosferi de büyük ölçüde etkiler. Kadının artık değerli olmadığı yönündeki düşünceleri cinsel isteksizliğin en önemli nedenleri arasındadır. Çünkü kadın, kendini değersiz hissettikçe eşinin veya partnerinin de artık onu istemeyeceği yönünde inançlar geliştirir. Düşünülenin aksine menopoz dönemindeki hormonal değişim cinsel ilişki sırasında salgılanması gereken vücut sıvısının az miktarda salgılanması sebebiyle ağrılı bir birleşmenin olmasına sebebiyet verir. Azalan hormon seviyesi bu dönemde hormon tedavileri ile büyük ölçüde giderilir. Fakat bu dönemde oluşan en büyük problem kadının ruhsal sağlığıdır ve kişi mutlaka bir uzmandan destek almalıdır.

Menopozun Mali Boyutu

Menopoz dönemi maddiyat açısından da önem taşır. Menopozda görülecek olan hormon tedavileri, psikolojik terapiler ve ilaçlar kişinin maddiyatını etkiler. Kişinin bu dönemde iş yerindeki devamsızlığı veya iş yerindeki verimsizliği ise menopoz döneminin toplumsal açıdan maddi boyutunu etkiler.

Tedavi(Biz Neler Yapıyoruz?)

Bu dönemde hormonal değişiklik ile ilgili olarak yapılacak ilaç tedavisinin yanı sıra ruhsal sorunları çözme çok büyük önem taşır. Kadın daha önceki dönemde hiç alışık olmadığı bir durumu kabullenmek zorunda kalır ve artık yaşamının geri kalanını bu olguya göre düzenlemelidir. Bu dönemde oluşacak ruhsal sorunlar için kişi mutlaka uzman bir hekime danışmalıdır. EMDR yöntemi ile kişinin yeni hayatını olumlu karşılaması için adaptasyon ve uyum çalışmaları yapılır, bu dönemde geliştirilen yanlış inanışlar çözümlenir. Sonuç olarak kadının eski yaşam standartlarını geri kazanmasının sağlanması amaçlanır.

“Kadının hayatının 1/3’ünü kapsayan ve normal gelişen menopoz dışında gelişebilen iki menopoz türü de erken menopoz ve cerrahi menopoz’dur. Bu iki tür menopoz kadını hem ruhsal sağlığı açısından etkiler hem de travmatik etkilere yol açabilir.”

Erken Menapoz

“Ben şimdi ne yapacağım… Bu çok erken… Artık hiçbir şeyden zevk almıyorum… Mutlu olamıyorum… İşe gitmek, evde yemek yapmak hiçbir şey istemiyorum”

Yapılan araştırmalara göre normal bir menopoz döneminin başlangıcı ortalama 51 yaş olarak bulunmuştur. Bazı kadınlar bazı nedenlerden dolayı (genetik, stres, hastalık, kullanılan ilaçlar) 40 yaşından önce menopoza girme eğilimi gösterirler. Böyle durumlarda doktorlar kişinin gerçekten menopoza girip girmediğini anlamak için bazı testler yapar bu sebeple uzun süreli adet düzensizliklerinde ve adet kesilmelerinde bir doktor tarafından görülmek son derece önemlidir.

Erken Menapoz Nedeni STRES

Ani stres veya uzun süre stres altında kalan kadınlarda erken menapoz görülebilir. Strese maruz kalan kadınlarda hormonal bozukluklar ve adet düzensizlikleri baş gösterebilir. Önce geçici bir durum olan stresin uzun sürmesi, depresyon ve kaygı bozukluğu gibi ciddi psikiyatrik tablolara dönüştüğünde geri dönüşümsüz menapoz gelişebilmektedir.

Erken Menopoz ve Ruh Sağlığı

Erken menapoza giren kadın normal gelişen menapoz dönemindeki kadın ile aynı hisleri paylaşır fakat erken menapoza giren kadın hayatının çok daha erken zamanında kendini değersiz görmeye başlar ve özgüvenini kaybeder. Normal gelişen menapozda kadın orta yaşlarında iken erken menapoz çok daha erken yaşlarda başlayabilir. Bu dönem idealleri olan, çocukları daha gelişmekte olan ve bir kariyere sahip olan kadın için zorlayıcı bir dönem olur. Bu sebeple, erken menapoz kadın üzerinde Travmatik bir etki bırakabilir. İş performansı düşebilir, annelik ve eş olmak konusunda isteksizlik duyabilir, cinsel tatminsizlik yaşayabilir veya genel olarak hayata karşı tüm isteğini kaybedebilir.

Cerrahi Menapoz

“Bir daha bebek sahibi olamayacağım…”

Cerrahi menapoz, erken menapoz gibi beklenmedik bir anda oluşur. Kişiye bir hastalık sebebi ile cerrahi müdahale yapılır ve rahim alınır. Bu durum, normal menapoz döneminden farklıdır. Normal menapoza giren kadınlarda östrojen seviyesi azalır fakat overler sağlam kalır ve androjenleri salgılamayı sürdürürler. Cerrahi menapozda ise overler de fonksiyonlarını yitirirler, bunun sonucunda ise tamamlayıcı bir tedavi şart koşulur.

Cerrahi Müdahale ve Ruh Sağlığı

Erken menapozda olduğu gibi kişi daha genç yaşlarında iken menapozla yüzleşmek zorunda kalır. Aynı zamanda kadın, cerrahi müdahaleyi gerektirecek rahatsızlığı hakkında da endişe duyar. Tüm bu stres faktörleri birleşince kişide travmatik etki oluşabilir.

Tedavi (Biz Neler Yapıyoruz?)

Normal gelişen menopoz sürecinde olduğu gibi erken menopoz ve cerrahi menopoz süreçlerinde de tamamlayıcı tedaviler uygulanmalıdır. Menapoz ne türde olursa olsun her kadının yaşayacağı ve geri döndürülemez bir olgudur. Bu sebeple, kadının öncelikle bu sürece adaptasyonu sağlanmalıdır.

Adet Dönemindeki Ruhsal Sorunlar

(Premenstrüel Disforik Bozukluk)

• “Mutsuzum…”
• “Eşim beni hiç anlamıyor…”
• “Kendimi çirkin hissediyorum…”
• “Kendimi değersiz hissediyorum…”
• “Sürekli bir şeyler yemek istiyorum…”
• “Midem bulanıyor, yemek kokularından nefret ediyorum…”
• “Başım ağrıyor…”
• “İşe gitmek istemiyorum…”
• “Her yerim ağrıyor…”

Adet Dönemindeki Ruhsal Sorunlar (Premenstrüel Disforik Bozukluk) Nedir?

Kadınlarda her ayın dörtte birini kapsayan, adet döneminden önce ve adet dönemi sırasında görülen birden çok hal, durum, davranış ve somatik (fiziksel) semptomlar adet dönemi ruhsal sorunlar (premenstrüel sendrom) olarak adlandırılır. Eğer bu dönemde yaşanılan çeşitli semptomlar günlük yaşantının gidişatını bozacak derecede ise, buna Premenstrüel Disforik bozukluk adı verilir. Adet dönemi (Premenstrüel) semptomları ortalama olarak kadınların %70’inde görülürken, premenstrüel Disforik bozukluk toplumun çok az bir kısmında görülür. Bu bozukluk, psikiyatrik tanı kitabı olan DSM-IV’te duygu-durum bozukluğu olarak kategorize edilmiştir.

Sıklık

Amerika’da, adet dönemindeki ruhsal sorunlar (premenstrüel disforik bozukluğun) toplumun %2-%10’u arasında görüldüğü saptanmıştır. Orta dereceli semptomlar ise toplumun %30-%80’inde görülmüştür.

Yapılan bir çalışmada Afrikan- Amerikan kadınlar ile beyaz kadınlar arasında eşit oranda görüldüğü saptanmıştır.

Yapılan çalışmalarda semptomların ortalama görülme yaşı 20’li yaşlar, tedavi için başvuranların yaşı ortalama 30’lu yaşlar olarak gözlemlenmiştir.

Nijerya’da yapılan bir araştırmada kadınların %7,5’inin bu dönemde işe gitmediği saptanmıştır.

İsveç’te yapılan bir çalışmada ise, kadınların %73’ünün adet öncesi semptomları olduğu ve %2’sinin bu dönemde işe gitmediği gözlemlenmiştir.

Diğer araştırmalar bu bozukluğa sahip kişilerin birinci veya ikinci dereceden akrabalarında da duygu-durum bozukluğu olduğunu gözlemlemiştir. Bu alanda yapılan bir araştırmada, hastaların %65’inin birinci dereceden akrabalarında majör depresif bozukluk olduğu saptanmıştır.

Semptomlar

• Mutsuzluk, karamsarlık, sürekli ağlama
• Ölme isteği, intihar fikirleri
• Çaresizlik hissi
• Anksiyete, ciddi kaygı, gerginlik
• Duyguların birden/aniden değişmesi
• Öfke kontrolsüzlüğü, aşırı sinirlilik, tahammülsüzlük
• Daha önce yapılan aktivitelere artık ilgi duymama
• Enerji yoksunluğu, sürekli yorgunluk, rehavet, bezginlik
• İştah kapanması, aşırı yeme, belli başlı yiyecekleri aşerme
• Uykusuzluk, aşırı uyku
• Unutkanlık
• Boğulma hissi, kontrolden çıkmış gibi hissetme
• Fiziksel semptomlar; çarpıntı, terleme, baş ağrıları, eklem ve kas ağrıları, kilo alımı, ses ve kokulara aşırı hassasiyet, aşırı şişkinlik ve göğüslerde hassasiyet (DSM-IV).
• Bu durum, kişinin iş ve özel ilişkilerinin bozulmasına sebep olabilir.

Ruhsal Sorunlar ve Sosyal Boyut

Adet dönemi (Premenstrüel) kişiler şiddetli bir depresyona girebilir, bazen hiç evden çıkmayabilirler. Genellikle bu kişiler bu dönemde işe gitmez veya işte yeteri kadar verim göstermezler. Kişilerin akademik performansları düşer. Sürekli devam eden öfkeden dolayı kişiler arası çatışma yaşayabilirler ve sosyal ilişkileri ciddi anlamda bozulabilir.

Topluma Olan Maliyeti

Bu bozukluğa sahip olan kişiler işyerlerinde çok fazla devamsızlık yaparlar bu da işyerinin o dönemde yeteri kadar verimli olmamasına sebep olur. Bu dönemde yapılan ilaç masrafları kişinin maddi durumunu ciddi boyutta etkiler. Aynı zamanda evden çıkmama ve sürekli yemek yeme de kişilerin maddi durumunun kötüleşmesine sebep olur.

Adet Döneminde (Premenstrüel Dönem) İlişkiler ve İletişim

Bu dönemde gerçekleşen yoğun hormon değişikliği sebebiyle kadınlar bazen aşırı duygusal, bazen aşırı öfkeli, bazen ise aşırı kaygılı davranabilirler. Bu sebeple, bu dönemde dikkat edilmesi gereken en hassas konulardan biri de ilişkilerdir. Erkekler bu dönemlerde kadınların hormon seviyelerinde oluşan değişikliklerden haberdar olmadıklarından kadınların aşırı duygusallığını veya sürekli değişen ruh hallerini fazla naz gibi görebilirler. Bu sebeple de ilişkilerin yıpranma olasılığı yüksektir.

Kadın, içsel değişikliklerin yanı sıra bu dönemde bazı fiziksel değişikliklere de uğrar. Vücut su toplar ve şişer. Yüzde ve vücutta akneler oluşur. Bazen aşırı terleme de görülebilir. Hem değişen hormon seviyeleri hem de fiziksel özellikler sebebiyle kadın normalde olduğundan daha kötü bir görünüşe sahip olduğuna inanır ve kendini değersiz hissetmeye başlar.

İlişkilerde yaşanılan sorunlar ve kadının kendi hakkındaki algıları birleşince depresyona kadar varabilecek durumlar ortaya çıkabilir.

Eşlere Öneriler – Zihinsel Notlar

Erkeklerin bu dönemde kadınları anlamalarını sağlayacak ve kadınların bu dönemde oluşan değişken ruh hallerine ayak uydurmalarını sağlayacak bazı ipuçları;

Eşiniz veya partnerinizin o dönemdeki davranışları, yapmaktan hoşlandığı şeyleri ve yemekten hoşlandıkları şeyleri zihinsel olarak not edin.

Kadınlar adet öncesi dönemde tatlı şeyler yemeye bayılırlar, akşam eve giderken veya partnerinizle buluşurken ona çikolata götürmek güzel bir fikir olabilir. Partnerinizin o dönemde canının neler çektiğini gözlemlemek çok önemli. Hem onu düşündüğünüzü göstermiş olursunuz, hem de onun ruh halini biraz yumuşatmış olursunuz.

Kadınlar adet öncesi dönemde biraz tembelleşme eğilimi gösterirler. Bu sebeple, bir gün evi düzenleyerek veya ona bir gece yemek yaparak onu şaşırtabilir ve mutlu edebilirsiniz.

Kadınların adet öncesi dönemlerinde ve sırasında giydiklerini gözlemlemek de çok önemlidir. Bu dönemde iken şiş bir vücuda kadınlar genellikle bol şeyleri tercih ederler. Adet süresi boyunca giydikleri ile ve fiziksel özellikleri ile ilgili ince espriler yapmamak çok önemlidir. Bunun yerine mantıklı iltifatlar kabul görebilir.

Kadınlara Adet Dönemi (Premenstrüel) ile İlgili Öneriler

• Kafein ve alkol tüketmeyin.
• Azar azar ve sık sık yiyin.
• Portakal, elma, armut, lahana, kuru fasulye, nohut, karnabahar gibi şişkinliğe sebep olacak gıdalardan kaçının.
• Yürüyüş yapın.

Tedavi Yaklaşımları

Bu sendromun sebebi her ne kadar hormonal olsa da tedavisi psikiyatriktir. En etkili ilaçlar antidepresanlardır. Beraberinde kalsiyum, magnezyum, A, E ve B6 vitamin takviyesi yapılabilir. Adet dönemi sendromun tedavisi adet döneminde başlayıp biten bir süreç değildir. Bu bozukluk için hem ilaç tedavisi hem de psikoterapi daha kalıcı çözümler sunar.

Psikoterapide önemli olan kadınların bu dönemde geliştirdikleri olumsuz düşünceleri bilinçaltından çıkarmaktır. EMDR terapisi bu konuda başarı sağlayabilir.

Kadın ve Cinsellik

Genel Bilgiler

Toplumumuzda kız çocuklarının, cinsellikle ilgilenmemeleri öğretilmektedir. Masturbasyon yapmaları hoş karşılanmamaktadır. Bu nedenlerle, kadınların önemli bir kısmı ön sevişme esnasında eşlerine katılamamakta, cinsel birleşme esnasında hareketsiz kalmakta, hazlarını arttıracak tutum almaktan kaçınmaktadır.

Toplumumuzda cinsellikle ilgili sorunlar ve cinsel işlev bozuklukları sık görülse de, bunların önemli bir kısmı doktora gitmemekte ve bu konuyu doktora açma konusunda isteksizdir.

İstatistikler

Amerika’da yapılan bir çalışmaya göre, kadınların%60’ının cinsellikle ilgili problemleri olduğu ortaya çıkmıştır. Problemi olan kadınların %30’u hiçbir şekilde cinsel isteklerinin az olduğu veya cinsel istek duymadığı, %20’si seksi haz verici bulmadıklarını, %15’i ilişki esnasında acı duyduklarını, %50’si cinsel ilişkiden önce uyarılmakta güçlük çektiğini, %50’si çok zor orgazm olduklarını, %25’i ise hiçbir şekilde orgazm olamadıklarını belirtmişlerdir.

Bir başka çalışmada ise, evliliği yolunda giden kadınların %35’i cinsel ilişkiye karşı ilgilerinin zaman içinde azaldığını, %10’u hiç orgazm olamadıklarını, %47’si ilişki esnasında yeterince gevşeyemediklerini, %38’i ilişki esnasında ön sevişme dönemlerinin kısa sürdüğünü, %25’i cinsel ilişki sonrasında eşlerinden yeterince yumuşaklık ve sevecenlik göremediklerini belirtmiştir.

Cinsel olarak aktif olan kadınların yarısı ayda birkaç kez ilişkiye girerken, %30’u haftada 2-3 kez, %7’si 4 veya daha sık ilişkiye girmekte, %12’si ise senede ancak birkaç kez ilişkiye girmektedir. Tüm kadınların %3’ü ömür boyu hiçbir ilişkiye girmemiştir.

Ülkemizde, %66 gibi yüksek rakamlarda seyreden vajinismusu, %25 ile “cinsel istek azlığı”, %17 ile “orgazm bozuklukları” izliyor. Araştırmalara göre, Türkiye’de kadınların ilk cinsel birleşmeyi yaşama yaşı 19.5’ dur.

Çocukluğunda ve gençliğinde “iyi kız” olarak kendisini tanımlayan her 10 kadından 9’u yetişkinlikte orgazm olamıyor.

Kadınlarda Cinsel İşlev Bozuklukları

WHO’ya göre, cinsel işlev bozukluğu “bir kişinin arzu ettiğinde cinsel bir ilişkiye katılamama halidir”. Biyolojik, psikolojik, kişilerarası belirleyicileri olan çok boyutlu bir durumdur.

1.Cinsel İstek Bozukluğu

• Azalmış Cinsel İstek Bozukluğu
• Cinsel Tiksinti Bozukluğu

2.Cinsel Uyarılma Bozukluğu

3.Orgazmik Bozukluklar

4.Cinsel Ağrı Bozuklukları

• I.Disparoni
• Iı. Vajinusmus
• Iıı. Non-Koital Seksel Ağrı

Cinsel İstek Azlığı

• “Cinsellikten zevk almıyorum”
• “Çok istekli gözükürsem, eşim benimle ilgili yanlış düşünür”
• “Ya gebe kalırsam”
• “Eşim cinsel ilişki esnasında benim isteklerimi yok sayıyor”
• “Cinsel partnerim beni aldatıyor”

Ülkemizde tedaviye başvuran her üç kadından birinde cinsel istek bozukluğu görülmektedir. Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde cinsel fantezilerin ve cinsel etkinlikte bulunma isteğinin az olması (ya da hiç olmaması) durumudur. Kültürel, sosyal, dini, psikolojik ve fiziksel etkenlerle etkileşim içindedir.

Cinsel İstek Azlığının Nedenleri

• Kadınların cinsellikten zevk almamaları
• Masturbasyon yapmalarının, cinsel fanteziler kurmalarının ya da cinsel etkinliği başlatmanın ayıp ya da günah sayılması
• Cinsel eğitimde yetersizlik, yanlış cinsel bilgi ve inançlar
• Depresyon ya da psikolojik bir travma, menapoz ve kullanılan ilaçların yan etkisi.
• Evlilik çatışmaları, eşler arası uyumsuzluk
• Stres (İş, aile içinde hasta bir bireyin varlığı, yakın akrabalardan birinin kaybı, maddi problemler, taşınma, yoğun iş temposu, çocuklarla ilgili problemler vb. )
• Cinsel partnerin yeterli uyarı sağlamadan ilişkiye girmek istemesi, cinsel ilişki sırasında bayanın isteklerini görmezden gelmesi, duygu ve düşüncelerine değer vermemesi.
• Güven problemleri ve çatışmalar (Cinsel partnerine güvenememe, aldatılmak, cinsel eş ile arasındaki iletişim bozukluğu, geçimsizlik, çatışma, partnerde görülen erken boşalma gibi bir cinsel işlev bozukluğu)
• Gebe kalma korkusu ya da kürtaj korkusu
• Bakire kızlarda kızlık zarını kaybetme korkusu
• Daha önce yaşanmış çeşitli olumsuz ve rahatsız deneyimler.
• Cinsel taciz ya da tecavüze maruz kalmak
• Ailenin cinsel konularda katı, baskıcı tutumu
• Kadının istekli olması halinde partnerin onun hakkına kötü kadın olduğunu düşüneceği ile ilgili kaygılar.
• Cinsel konuda geliştirilen özgüven eksikliği

Tedavi

Cinsel isteksizliğin giderilmesinde temel amaç, bu sorunu yaşayan kişide terapi ile, davranış ve düşünce kalıpları farklılaştırılarak cinsel isteği engelleyen nedenlerin bulunup ortadan kaldırılması ve kadının cinsel arzularıyla uyumlu bir cinsel yaşamı sağlamaya çalışmaktır.

Cinsel Tiksinti Bozukluğu

Sürekli olarak ya da yineleyici biçimde, cinsel eş ile genital ilişki kurmaktan aşırı tiksinti duyma ve bundan tümüyle kaçınma.

Bu tip sorunlar genellikle fiziksel veya cinsel suistimal ile çocukluk çağı travmalarıyla ortaya çıkabilir.

Cinsel Uyarılma Bozukluğu

Sürekli olarak ya da yineleyici bir biçimde, cinsel uyarılmanın yeterli olmaması ya da cinsel etkinlik bitene kadar bunun sürdürülememesi durumudur. Genital (ıslanma-kabarma) ya da subjektif heyecan tepkisi yada diğer somatik cevapların eksikliği/yokluğudur.

Cinsel Uyarılma Bozukluklarının Nedenleri

• Yeterli cinsel eğitimin ve cinsel deneyimin olmaması.
• Cinsel etkinliğe yeterince hazırlanmama, yeterli ön sevişme olmaması ya da partnerinde “erken boşalma” sorunu olması.
• İlaçlar; antidepresifler, antihistaminikler, antihipertansifler
• Organik nedenler; menapoz, atrofik vaginit, DM, Pelvik bölgeye radyoterapi uygulanması.

Orgazm Bozukluğu

• “Aldatılıyorum”
• “Kendimi, vücudumu beğenmiyorum”
• “Mutsuzum”
• “Cinsel ilişki esnasında kontorlümü kaybetmemeliyim”
• “Partnerim beni ya beğenmezse, çekici bulmazsa”

Olağan bir cinsel uyarılma evresinden sonra orgazmın sürekli ya da yineleyici bir biçimde gecikmesi ya da hiç olmamasıdır.

Normal bir uyarılma döneminden sonra orgazm olamama durumu cinsel tecrübesi az olan ve cinsel ilişkiye yeni başlamış olan kadınlarda sık görülür. Kadınların %5-10’u hayatlarının hiçbir döneminde orgazm olamaz ve buna birincil anorgazmi (orgazm olamama) adı verilir. Anorgazminin en sık görülen psikolojik nedenleri arasında;

Takıntılı bir şekilde ilişkinin nitelikleriyle ilgilenme,

Hata yapma korkusu

Kendini aşırı eleştirme

Başaramama korkusudur.

Nedenler

• Emosyonel travma gibi psikolojik nedenler (geçmişte cinsel tacize maruz kalmış olmak vb.)
• Özgüven azlığı
• Vücudunu beğenmeme,
• Kontrolünü kaybetme korkusu
• Depresyon, Anksiyete bozuklukları, alkol ya da uyuşturucu madde kullanımı ile ilgili bazı ilaçlar
• Menapoz
• Kronik hastalıklar
• Nörolojik hastalıklar
• Yoğun ilaç kullanımları
• İlişki problemleri (Aldatılma ya da aldatılma kuşkuları)

Tedavi

Tedavide öncelikle altta yatan organik ve psikolojik nedenler araştırılır. Cinsel eğitim ve bireysel ve çift terapisi uygulanır. Çiftelere cinsel birleşme teknikleri aktarılmaktadır.

Cinsel Ağrı Bozuklukları

Disparoni

Seksüel ilişki ile birlikte kalıcı veya yineleyici genital ağrı olarak tanımlanır. Uzun süre devam etmesi durumunda anorgazmi ve istek azlığını da beraberinde getirebilir. Hem psikolojik hem fiziksel nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Kadınların üçte ikisi hayatlarının bir döneminde bu durumu geçirebilirler.

Nedenler

• Kronik enfeksiyonlar ve klitorisin irritasyonu ve aşırı duyarlılığı yer alır. Kalın himen (kızlık zarı), epizyotomi nedbesi, vajinit, ilişkiye hazır olmadan (yani yeterince ıslanma olmadan) başlanması nedeniyle ortaya çıkan tahriş ve menapozda ortaya çıkan Vajinal atrofi (vajina dokusunun zayıflaması).
• Kısa vajina (doğumsal), mesane anfeksiyonları (sistit) ve uretrit, kronik enfeksiyonlar, endometriozis, pelviste kitleler, barsak hastalıkları, genital organlarda sarkma.
• Cinsellikle ilgili çocukluktan gelen olumsuz önyargılar, cinsel taciz öyküsü, ilişkiyle ilgili olumsuzluklar vb.

Vaginusmus

Vaginanın dış üçte birindeki kaslarda koitosu engelleyecek biçimde yineleyici ya da sürekli olarak istem dışı kasılmaların olmasıdır. Bu kasılmaya tüm bedendeki kasılmalar, bacakların kapanması, korku, kaçınma tepkisi, girişin olmayacağı inancı eşlik etmektedir. .

CETAD’ ın yapmış olduğu araştırmaya göre, Türkiye’de her 10 kadından biri bu sorunu yaşamaktadır. Kanada’da yapılan bir araştırmada kadınların sadece %1-6’sı vajinusmus yaşadığını belirtmiştir.

Evlendikten sonra birçok kadın yorgun olduğu, başının ağrıdığı gerekçesiyle cinsel birleşmeden kaçıyor. Vajinusmuslu kadınların kurallara uyan, kızgınlığını dışa vurmayan, sürekli kabul ihtiyacı içinde olan iyi kızlar olduğu saptanmıştır. Bu kadınların başka özelliği, genellikle baskıcı ve otoriter olan babalarının tersi özelliklerini gösteren erkekleri eş olarak seçmeleridir.

“Çocuk sahibi olmak istiyorum.”

“Evlilik yaşamım tehdit altında”

Vajinusmus, en sık başvuru nedenini oluşturmaktadır. Toplumumuzda kadınlarda cinsel istek azlığı, orgazm güçlüğü ya da cinsel istek azlığı vajinismusa oranla daha sık görülmektedir. En sık başvuru nedeni olmasının temelinde;

• Çiftin çocuk sahibi olma arzusu
• Evlilik yaşamını ciddi biçimde tehdit etmesidir.

Nedenler

• Geleneksel tutum
• Muhafazakar yapı
• Eğitimsizlik
• Koruyucu aile yapıları
• Kızlık zarının hala kadının namusu olarak görülüyor olması
• Cinsel taciz gibi ciddi psikolojik travma, ağrılı jinekolojik muayene, ilk ilişkinin çok ağrılı olması psikolojik tahribat yapmış olması.
• Endometriozis, kronik enfeksiyonlar, kızlık zarının gergin olması gibi durumlar
• Kadının genital bölge ve vajinanın boyutu hakkında yanlış inançlarının olması

Tedavi

• Vajinadaki istem dışı kasılmanın aşamalı egzersizlerle ortadan kaldırılması
• Kadının genital anatomisiyle ilgili temel bilgileri edinmesi için eğitim verilir
• Gevşeme, imajinasyon, duyarsızlaştırma tekniklerinin kullanılması
• Vajinusmusa yol açan etkenlerin çözümlenmesi

Non-Koital Cinsel Ağrı Bozuklukları

Israrcı ve tekrarlayan tipte cinsel birleşmeden bağımsız olarak genital ağrı/acı durumudur. Anatomik veya inflamatuar durumlarda ortaya çıkabilir.

Cinsel İşlev Bozuklukları ve Terapi

Cinsel terapiye başlamadan önce danışanlara çok yönlü multidisipliner bir muayene, tetkik ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Cinsel terapide öncellikle kişinin cinsel yaşam öyküsü ele alınmaktadır.

• Cinsel eğitimini kimden aldığı
• Masturbasyon
• İlk cinsel deneyimi
• Cinselliği nasıl algıladığı
• Çocukluk ve ergenlik döneminde tacize uğramış mı?
• Terapiye getirdiği cinsel sorun hakkında detaylı bilgiler edinilmektedir. Değerlendirmenin ardından kişinin herhangi bir sağlık problemi var olup olmadığı değerlendirilmektedir.

İlişkiden kaynaklanan birtakım sorunların olup olmadığını değerlendirmek için çift olarak terapiye almak önemlidir.

Cinsel soruna yol açan faktörler tespit edildikten sonra çifte cinsel terapi uygulanabilmektedir. Nefes ve gevşeme egzersizleri öğretilir. Bazı özel tekniklerin ve egzersizlerin öğretilmesinin yanı sıra, cinsellikle ilgili yanlış inanç ve düşünce sistemlerinin üzerinde durulması amaçlanmaktadır. Cinsellikle ilgili olumsuz düşünceler kişinin hayatında alışkanlık haline gelebilir, kişi bu olumsuz düşüncelerin farkına varamayabilir. Olumsuz düşüncelerin yerine kişinin alternatif düşünceler geliştirmesini sağlamak önemlidir. Yeni bakış açısının cinsel hayata nasıl aktarılacağı konusunda “ev ödevleri” verilmektedir.

Kadın ve Estetik

Kadınlarda görünüme ve estetiğe verilen önem tarihteki her dönem boyunca yüksek olmuştur. Bu durum, kadın doğasının bir parçasıdır ve ne bir sorun ne de bir güçsüzlük göstergesidir. Bilakis, bir kadının görünümüne ve estetik durumuna kayıtsız ve duyarsız olması psikolojik bir sorun olduğuna dair önemli bir işarettir.

Estetik bağımlılığı ya da takıntısı diyebileceğimiz durum ise kadın doğasının normal estetik ihtiyacının ve arayışının ötesinde oldukça sorunlu bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır. Son dönemlerde, teknolojik gelişmeler ve estetik operasyonların kolaylıkla ulaşılabilir ve satın alınabilir bir hale gelmesi ile beraber bağımlılık ve takıntı boyutunda bir ‘estetik çılgınlığı’ kendini göstermektedir.

‘Estetik Çılgınlığı’

Estetik ameliyat yaptıran kadın ve genç kızların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bir hastalığa bağlı veya doğuştan gelen fiziksel sorunları gidermek amacıyla çalışan estetik cerrahiye, son yıllarda işlevselliği bozmayan ve fiziksel sağlığı etkilemeyen durumlarda dahi başvurulmaktadır. Kadının kendisinden ya da vücudunun bir bölgesinden hoşnut olmaması bu teşebbüslerin genel nedeni olmaktadır. Bu hoşnutsuzluğun temelinde yatan kendini beğenmeme ve özgüven eksikliği gibi psikolojik durumlar görmezden gelinerek, bedende estetik değişiklikler yapıldığında mutlu olunacağına ve iyi hissedileceğine inanılmaktadır.

Sağlıklı çözüm yolu olan durumlarda da estetik operasyonlara başvurulmaktadır. ‘Liposuction’, yani bedenin belirli bölgelerinden yağ alınması, en çok görülen estetik operasyonlardan biridir. Sağlıkla ilgili bir tehlike olmadığı ve alternatif yollarla kilo vermek mümkün olduğu durumlarda dahi bu yönteme sıkça başvurulmaktadır. Bu tür sorunların altında da büyük oranda kendine güven eksikliği, yeme bağımlığı gibi psikolojik unsurlar yatmaktadır. Tahammül sınırının düşük olması, dürtüsel kontrolsüzlük gibi psikolojik unsurlar, kişinin yeme davranışını düzenleyerek ideal kilosuna ulaşma konusunda, atması gereken makul adımları atamamasına neden olmaktadır. En büyük sorun ise altta yatan esas sorunların farkında olunmayıp, sorunun sadece kilo ve görünüşle ilgili olduğuna kişilerin kendini inandırmaları ve operasyonla mutlu olacaklarına dair sarsılmaz inançlara sahip olmalarıdır.

Ruhsal tatminsizliğin bir göstergesi olan estetik çılgınlığı, gelişmiş ülkelerde git gide artmaktadır.

• Çin’ de her yıl yaklaşık 1 milyon kişi bıçak altına yatmakta, resmi verilere göre Çinliler estetik ameliyatlar için yılda 3 milyar dolar harcamaktadır.
• Estetik tutkusu Amerika’ da artmakta, bu ülkede 2003’e göre 2009’da estetik girişimlerin sayısı 17 kat arttığı tespit edilmiştir.
• ABD’ de en sık yapılan estetik operasyonun başında “liposuction” yani yağ aldırma gelmektedir.
• Bu ameliyatların %92’ si kadınlara uygulanmaktadır.
• Yaklaşık 478 bin Amerikalı yağlarını aldırmış. Bunu meme ameliyatı izlemiş. Cerrahi olmayan girişimlerde de, “botoks” başı çekmiş. Toplam 2.8 milyon kişi botoks yaptırmış.
• 1.4 milyon Amerikalı ise lazerli epilasyonla tüylerinden kurtulmuş. Bu girişim özellikle erkeklerde yükselen bir orana sahip.
• Lazerli epilasyon yaptıranların sadece yüzde 10’u erkek, ama bu rakam 1997’den bu yana %300 artmış.

Estetik Çılgınlığının Sebepleri

Çılgınlığın en önemli sebebi psikolojik sorunlardır. Depresyon, tatminsizlik, kendine güven düşüklüğü, beden algısındaki bozukluklar en çok karşılaştığımız psikolojik nedenlerdendir. Beden algısı bozukluğu, kişinin fizik görünümündeki gerçek fakat önemsiz bir kusur ile ileri derecede meşgul olmasıyla kendini gösteren bir sorundur. Bu kişiler, bedenlerindeki en ufak bir kusuru aşırı büyütür hatta kendilerine hayali kusurlar yaratıp tüm zamanlarını buna takarak geçirebilirler. Kişi burnunun uzun, yassı veya eğri olması, saçlarının çok seyrek, kıvırcık, göğüslerinin çok büyük, sarkık veya küçük olması gibi bir kusurlarla sürekli uğraşır durur. Bu yüzden aşırı ve süreklilik arz eden bir biçimde huzursuzluk ve kaygı duyar. Çevresindeki insanlar bu kusur veya kusurların önemli olmadığını söyleseler de ikna olmaz ve takıntısından bir türlü vazgeçemez. Bu kişiler, sürekli güzel görünmedikleri, kusurlarının olduğu ile ilgili düşünürler ve/veya etraflarındaki kişilere yakınırlar.

Bu durumun en aşırı hali ‘Vücut Disformik Bozukluğu’ denilen bir rahatsızlıktır. Bu sorun kişinin bedenindeki bir bölgeden rahatsız olma ve bu bölgeyi değiştirmek istemeyi düşünmeden edememe haliyle sınırlı kalmayan ve bedenle ilgili ciddi algılama bozukluklarının olduğu bir durumdur. Vücut dismorfik bozukluğu olan hastalar günlük yaşamlarına, işlerine, sosyal ortamlarına da takıntılarını yansıtırlar. Bu sebeple ciddi psikolojik sıkıntılar yaşarlar ve normal seviyenin oldukça altında bir yaşam kalitesine sahiptirler.

Bedeninin her hangi bir bölgesinden hoşnut olmayan, bunu kafasına takan ve estetik operasyona başvuran her kadın vücut dismorfik bozukluğu yaşıyor değildir. Büyük çoğunlukla, insanlar içinde bulundukları kaygı, depresyon, takıntı, bunaltı gibi psikolojik sıkıntılar gibi nedenlerden dolayı bedenlerindeki bölgelerle ilgili aşırı hassasiyet geliştirirler. Bedenine aşırı duyarlı bu insanlarda en çok gördüğümüz temeldeki sorunlar depresyon ve kaygı bozukluğudur. Kişi kötü hissetme halinden kurtulmak için estetik değişim arayışına girer. Genellikle bunun farkında olunmaz; kişi bedensel değişimin gerçek bir ihtiyaç olduğuna inanır ve bu değişim olunca mutlu olacağını düşünür. Estetik operasyon olduktan sonra ya derin bir hayal kırıklığı ve yeni görünüşüne alışamama hali olur ya da kısa bir dönem değişimden ötürü iyi hissetse dahi kendini kötü hissetme durumuna geri döner; tekrar estetik operasyon yaptırmayı kafasına takar ya da hayatındaki başka durumlar ile ilgili hoşnutsuz ve mutsuz olmaya başlar.

Vücut Disformik Bozukluğu

Vücut dismorfik bozukluğu çoğunlukla büyüme döneminde; ergenlik çağına girerken veya ergenlik çağında başlar. Kız veya erkek ergenler bu dönemde kendi bedensel gelişimleriyle aşırı ilgilidirler. Bu dönemde ergenlerde bir güzellik tutkusu ve takıntısı başlar. Eğer ergenin içinde yaşadığı toplum, gelişmiş ülkelerdeki gibi aşırı zayıflığa, fiziksel güzelliğe ve estetiğe aşırı takıntılı ise kişinin geçirdiği dönemdeki fiziksel endişeler daha saplantılı bir hal alır. Kişi sürekli kendinde kusurlar bulmaya, kendini beğenmemeye, kendini eve kapatmaya başlar. Ayrıca bu dönemde lise çağındaki ergenler birbirlerinin fiziksel özellikleri ile alay etmeye çok meyillidirler. Eğer kişi bu gibi durumlara çok kez maruz kalırsa ve bu konuda bir uzmandan yardım almadan bu dönemi atlatmaya çalışırsa, bu dönemde veya ileriki hayatında bedenini algılama hususunda ciddi sorunlar yaşayabilir ve vücut dismorfik bozukluğu oluşabilir.

Kişilik yapısıyla vücut dismorfik bozukluğu arasındaki ilişkiye bakıldığında, klinik gözlemler, genellikle takıntılı, titiz, kendi bedenlerini sürekli inceleyen, güvensiz, karamsar ve çeşitli ruhsal çatışmalar içinde olan kişilerde bu hastalığın olduğu doğrultusundadır.

Yeme Bozuklukları

Çoğu ülkede zayıflık güzellik anlamına geldiğinden vücutlarına aşırı takıntılı olan kadınlar bulimia nervosa ve anoreksiya nervosa gibi yeme bozuklukları geliştirebilirler (Bu sorunlarla ilgili detaylı bilgiye ‘Yeme Bozuklukları’ başlığından ulaşabilirsiniz). Kısaca bahsetmek gerekirse, bulimia nervosa, kişilerin tıkınırcasına aşırı yemek yedikten sonra alınan fazla kaloriden kendini kusturarak, bağırsak düzenleyici ilaçlar kullanarak, aşırı egzersiz yaparak, sürekli oruç tutarak kurtulmaya çalışma şeklinde kendini gösteren bir rahatsızlıktır. Bu davranışlar her yeme işleminden sonra tekrarlandığından bir süre sonra alışkanlık halini alır ve kişinin sağlığını ciddi boyutta etkileyecek bir hastalığa dönüşür. Anoreksiya nervosa, kişilerin kilo almaktan aşırı derecede korktuklarından yemek yemeyi reddetmeleri ve ne kadar zayıf olsalar da kilolarını hep aşırı bulmaları ile karakterize olan bir sorundur. Bir kişide vücut dismorfik bozukluğu ile bulimia nervosa sorunu beraber görülebilir. Anoreksiya nervosa sorunu olan bir kişide neredeyse her zaman vücut dismorfik bozukluğu da vardır.

Ameliyatların Kişiyi Tatmin Etmemesi

Gerek depresyon, takıntı hastalığı, kaygı bozukluğu gibi psikolojik sorunların sonucunda ortaya çıkan bedeninden hoşnut olmama, beden algısında kısmen bozulma ve bunu operasyon ile değiştirmeye yönelik güçlü bir dürtü olsun, gerek vücut dismorfik bozukluğu olan hastanın bedeninde değişim yapma doğrultusundaki yoğun isteği olsun, sorun tamamen psikolojiktir. Kişinin ameliyat olması, esas sorunu ortadan kaldırmadığı gibi travmatik etki yaratır ve yeni sorunlar yaşanmasına sebep olur. Kişiler defalarca ameliyat olur, ama bir türlü tatmin olmazlar. Her girişim sonrasında tablo daha da şiddetlenir. Şiddetli depresyon ve intihara kadar gidebilen tehlikeli sonuçlarla karşılaşma riski ortaya çıkar. Bu nedenle, estetik operasyon yaptırma isteğinin altında psikolojik kaynaklı nedenlerin olma ihtimaline karşı, kişinin yakınlarının ve estetik cerrahların bu konuda çok dikkatli ve titiz olması gerekmektedir. Şüphelenilen durumlarda psikiyatristten yardım talep edilmesi gerekir. Aksi takdirde geri dönüşümü olmayan trajediler yaşanabilmektedir.

Evlilik ve Estetik Takıntısı

İlişki sorunları da kadınlarda estetik operasyonlara yönelmeyi sağlamaktadır. Günümüzde, yine hayatın stresinden kaynaklı olarak evlilikler çok zor yürümekte, çoğu sürekli sallantılı bir halde durmaktadır. Çiftlerin yaşadığı ilişki sorunları çözümlenmediğinde ilginin başka kişilere kayması ve aldatma olayları görülmektedir. Son zamanlarda bu durum artış göstermektedir. Çitlerin yaşadıkları çözümsüz kalan sorunlar ayrıca kadınların normalin üzerinde bir sıklıkla kuaförleri, spor salonlarını, güzellik merkezlerini ziyaret etmelerine neden olmaktadır. Son yıllarda estetik ameliyatlarının daha göz önünde bulunması ve kolay satın alınabiliyor olması sebebiyle, hayatlarından ve evliliklerinden memnun olmayan kadınlar çareyi keyfi estetik ameliyatlarda aramaktadırlar.

Kadınların, sorunlu bir ilişki içinde iken ve/veya aldatılma endişesiyle estetik değişim arayışına girmelerinin yanı sıra yanlış tutum ve davranışları olan ya da takıntısı olan erkekler de kadınların estetik çılgınlığına kapılmalarına yol açabilmektedirler. Bazı erkekler eşlerinin bedenlerindeki bir veya birden çok alana takarlar ve sürekli olarak bu konuyu takıntılı bir şekilde gündemde tutarlar ya da alay konusu haline getirirler. Beğenilmediğini düşünen kadın sonunda çare olarak estetiğe başvurur. Ancak bu durumda da esas sorun, yani eşler arasındaki ilişki sorunu çözümlenmediğinden yapılan operasyon kısa süreli bir iyi hissetme sağlasa bile, ki genellikle böyle olmaz, eşler arasındaki sorunlar ve sıkıntılar devam eder gider. Esas sorun giderilmediği için operasyon yaptıran kadınların birçoğu olan değişimden memnun olmazlar, aşırı pişmanlık hissederler ve/veya kendine yabancılaşma, depresyon gibi daha büyük sorunlar yaşarlar.

Vücut dismorfik bozukluğu, depresyon, kaygı bozukluğu, takıntılar gibi psikolojik sıkıntılar, çiftler arasında yaşanan sorunlar gibi temel sorunların kadınlarda estetik değişimler yapma konusunda çok güçlü dürtü ve istek uyandırabildiğini biliyoruz. Estetik değişime yoğun bir şekilde ihtiyaç duyulmasına neden olan bu sorunların giderilmesi, kadınların boş yere maddi zorluklar içine girmelerinin, ciddi ölçülerde hayal kırıklığı yaşamalarının ve estetik operasyon sonrasında travmatize olmalarının önüne geçmenin yanı sıra esas olarak içinde bulundukları psikolojik sıkıntıların yarattığı bireysel, ilişkisel ve cinsel sorunların ortadan kaldırılması için özellikle önemlidir. Kadınlar çeşitli nedenlerle yaşıyor oldukları psikolojik sıkıntılar nedeniyle estetik operasyonların yanı sıra internet, alkol, alışveriş, temizlik takıntısı, cinsel takıntılar gibi esas sıkıntı kaynaklarından kaçınmaya yönelik pek çok ikincil sorunlar geliştirebilmektedir. Bu durumda, temeldeki sorunlara bir de bağımlılık ve takıntı sorunları eklenmekte ve psikolojik sıkıntı düzeyi kat kat artmaktadır. Yapılması gereken, sorunların temeldeki kaynaklarının ortadan kaldırılmasının gerekliliği konusunda kadınları bilinçlendirmek ve gerekli danışmanlık, psikoterapi ve psikiyatrist desteklerinden yararlanmaları hususunda çiftleri ve aileleri yönlendirmektir.

Hamilelikte Görülebilen Sorunlar

Gebelik ve doğum, gelecek nesilleri sürdürme açısından insan hayatındaki en doğal içgüdülerden biridir. Hamilelik 40 hafta süren ve 3 adet 3 aylık periyodu kapsayan bir süreçtir. Hamilelik sırasında kişide belirgin oranda biyolojik, fizyolojik ve ruhsal değişiklikler gözlemlenir. Bu süreçler, kadının hamileliğe adaptasyon süreçleridir.

3 Aylık Periyotlarda Görülen Ruhsal Değişimler

İlk 3 Aylık Periyot

Bu dönemde kişi belki kendinin de fark edemeyeceği belirgin değişiklikler yaşar. Kadın, ilk üç aylık dönemde aşırı düzeyde bebeğini kaybetme kaygısı yaşar. Kişi aynı zamanda artık yeni bir kişinin daha sorumluluğunu alacağından dolayı olgunluk kaygıları yaşayabilir. Özellikle genç anneler veya beklenmeyen hamileliklerde bu dönem daha fazla kaygıya yol açabilir.

İkinci 3 aylık periyot

İlk dönemin stresi ve kaygısını atlatan anne, ikinci dönemin duygusal değişikliklerini yaşamaya başlar. Bu dönemde yaşadıkları değişimler ilk döneme göre daha az yoğundur. Vücutta beliren fizyolojik değişimlerden dolayı kadın artık kendinin farkına varmaya başlar. Alınan kilolar kişiyi strese sokabilir hatta beğenilme kaygısı olan kadınları endişeye sokabilir ve kendine olan saygıda azalmalar görülebilir. Bu dönemde annelik duyguları daha da belirginleşir ve kadın çevresindeki tüm uyaranlara karşı aşırı duygusal hale gelir.

Üçüncü 3 aylık periyot

Bu dönemde kişinin daha önceki dönemlerde yaşadığı fiziksel değişimlere karşı hisleri ve bebek kaybı ile ilgili olan kaygılarında azalmalar görülür. Kişi bu dönemde doğum yaklaştıkça doğumun kendisi ile ilgili yeni endişeler geliştirmeye başlar. Yeni doğacak olan bebeğin sorumluluğu anneyi daha çok endişeye sokar. Hem anne hem baba nasıl bir disiplin uygulayacakları konusunda stres yaşayabilirler.

Hamilelikte Stres

Hamilelik kadının neredeyse tamamen başka bir yaşama adım atmasıdır. Bundan sonra artacak sorumluluklar kişiyi strese sokabilir. Kişi bu süreçte hem bebeği hem kendi hem de evliliği hakkında endişeler duymaya başlayabilir. Bu sebeple kişinin bu dönemde sosyal ve kişisel hayatı büyük ölçüde etkilenir.

Kişi, bu dönemde annelikle ilgili kaygılar duymaya başlar. Mükemmel bir anne olmalıyım, hata yapmamalıyım, çocuğum herkesten zeki ve sağlıklı olmalı gibi düşünceler geliştirir. Bu tür kaygılarından dolayı kendini değersiz ve yetersiz görmeye başlayabilir. Sürekli olumsuz düşünmekten uykuları kaçabilir, yeme düzeni bozulabilir. Aşırı kaygı düzeyi, kişiler arasındaki iletişimin (özellikle eşler arasında) bozulmasına yol açabilir.

Hamilelikte Depresyon

Hamilelikte yeni bir hayata adaptasyon çabasından doğan stres kişiyi huzursuz ve mutsuz hale getirebilir. Yapılan çalışmalara göre, hamileliğin kendisi depresyona yol açmaz, aksine genetik yatkınlığı olan kadınlarda depresyonu tetikleyebilir. Bu dönemde normalde bulunan hormon seviyelerinden çok değişen hormon seviyeleri depresyonun oluşumuna sebebiyet verebilir. Bu süreçte annelerde mutsuzluk, alınganlık, kaygı, stres ve takıntılar gözlenebilir. Anne ya çocuğuma zarar verirsem, ya bana bir şey olursa gibi düşünceleri takıntı haline getirebilir. Anne aynı zamanda kendi hayatı ile de ilgili kaygılar yaşamaya başlayabilir. Çalışan anneler kariyerleri ile ilgili büyük ölçüde endişe duymaya başlayabilirler. Bir çocuğa sahip olmanın hayatlarındaki birçok şeyin sonu olduğunu düşünebilirler.

Hamilelikte Kadının Beden Algısı

Hamilelik sırasında vücudun her yerinde fizyolojik değişimler meydana gelir. Göğüsler emzirmeye hazırlamak amaçlı büyürler, karın genişler ve vücudun belli bölgelerinde çatlaklar oluşur. Bu dönemde kilo alımı en büyük sorunlardan biridir. Kilo alımının yanı sıra vücut su toplar ve ödem yapar. Kişi, bu fiziksel değişimlerden dolayı bedeni ve görünüşü ile ilgili ciddi kaygı yaşar. Artık çekici olmadığını, beğenilmeyeceğini düşünür. Kendi kişisel bakımından vazgeçebilir ve özgüveninde azalma görülebilir. Bu dönemde eşlerin desteği kadının kendi algısı açısından büyük önem taşır.

Hamilelikte İletişim ve Cinsellik

Normal bir hamilelik sürecinde istifra etme döneminin bittiği 5. ve 8. hafta dönemlerinde kadınlarda cinsel istek artar. Fakat kadın eğer kendini fiziki açıdan rahatsız hissediyor, kimsenin kendisini beğenmeyeceği artık çekici olmadığı yönünde düşünceler geliştiriyor ise cinsel istekte azalma görülebilir. Kendini değersiz hissetmesi ve bu sebeple kendi kişisel bakımlarını aksatması kişinin eşini de etkiler.

Gebeliğin son 3 ayında ise kadında cinsel istek açısından azalmalar görülür. Aynı zamanda erkeklerde de cinsel isteksizlik başlayabilir. Erkekler gebe kişiyi uygun olmayan bir cinsel arzu objesi olarak görmeye başlayabilirler. Bu dönemde eşlerin kadınların fiziklerinden çok onlara duydukları sevgilerini göstermeleri son derece önemlidir. Hormonal ve fiziki değişimden etkilenen kadın erkeğin kendisine olan sevgisinin fiziki boyutta olmadığını görmek ister.

Hamilelik döneminde ayrıca eşler arası iletişimin bozulması da muhtemeldir. Anne, bebeğini daha yakından tanımaya ve onunla yakınlaşmaya başlar. Arkadaş ve aile çevresi de hem anneye hem bebeğe çok fazla ilgi gösterdiklerinden bu durumda erkek kendini saf dışı bırakılmış hissedebilir. Ayrıca kadın iletişime geçse bile konuştuğu konular genellikle yeni doğacak bebeğini kapsayan konular olur. Bu dönemde hamileliğe erkeği de dâhil etmek, gelecek konusunda beraber planlar yapmak, bebek dışında konular da paylaşmak son derece önemlidir.

Ergenlik Döneminde Hamilelik

Eski çağlara oranla günümüzde tutucu ailelerin sayısı düşmekte, muhafazakâr düşünceler yumuşamaktadır. Gelişen teknoloji ile de tanışan gençler, ergenlik dönemlerinde yaşadıkları cinsel arzuları bu yolla bastırma eğilimine girerler. Daha tutucu ailelerin çocukları arzularını genellikle internet üzerinden veya gizli gidermeye çalışırlar. Daha serbest ailelerin çocukları ise, daha çok genç yaşlarda cinsel deneyim yaşamaya başlarlar. Bu dönemde cinsel açıdan aşırı merak ve arzu gençleri yanlış ve sorumsuz birleşmeler yaşamaya itebilir. Son zamanlarda bu sorumsuzluktan doğan sorunlardan ötürü çoğu okullarda hem ailelere hem de gençlere yönelik cinsel eğitimler verilmeye başlanmıştır.

Erken yaşlarda gebe kalmak hem anne için hem de bebek için birçok yönden sağlıksızdır. İlk olarak anne genç yaşta hamile kaldığından ciddi derecede ruhsal sorunlar yaşayabilir. Daha bir kariyer planı bile oluşturmamış ergen, birden anne olmanın tüm sorumluluklarıyla karşı karşıya kalır ve ciddi boyutta endişe yaşar.

Ruhsal boyut dışında genç yaşta hamilelik fizyolojik açıdan da son derece sağlıksızdır. Erken yaşta hamile kalan annenin kansızlık ve hipertansiyon hastalığına kapılma riski çok fazladır. Doğacak olan bebeğin prematüre, normal kilonun altında ve zihinsel gerilikle doğma olasılığı çok yüksektir. Ayrıca tam gelişmemiş bebeğin bağışıklık sistemi çok zayıf olacağından sürekli hastalık kapma riski de çok fazladır. Ayrıca bebek de anne kadar ruhsal olarak etkilenir. Sorumluluk alamayan, genç yaşta bir bebekle baş edemeyen annenin bebeği bu durumdan oldukça etkilenir ve eğer bebek sağlıklı yetişse bile ileriki hayatında bu izleri taşıma olasılığı çok yüksektir.

Doğum Sonrası

Doğum sonrasında kadın doğum öncesinde yaşadığı gibi depresyon yaşayabilir, bebek kaybı, sakat bebek doğumu veya düşük gibi olgular yaşayabilir. Bu tip olgular kişinin hayatında ciddi travmalara sebebiyet verebilir. Ayrıca kadın doğum sonrasında fiziksel görünüşü ile ilgili de takıntılar geliştirebilir.

Doğum Sonrası Depresyon (Postpartum Depresyon)

Hamilelik sırasında ve sonrasında yaşanılan depresyon, sadece gebe olmaktan kaynaklı olmayabilir. Kişinin daha önce yaşadığı travmalar, ailesinde veya kendisinde olan psikolojik rahatsızlıklar, günlük hayattaki stres faktörleri de depresyonu tetikleyebilir.

İnsan beyninde salgılanan hormonlar direk olarak insanın ruh halini etkiler. Hamilelikte değişen hormonlar beyin kimyasını da etkilediğinden depresyonun oluşmasına sebebiyet verebilir.

Doğum sonrasında gelişen depresyona “Postpartum depresyon” adı verilir. Doğum sonrasında depresyonu tetikleyen yine değişen hormon seviyeleridir. Hamilelik sırasında kadınlık hormonları olan östrojen ve projesteron seviyeleri çok yüksektir. Doğumu takiben 24 saat içinde ise bu hormonlar hızlı bir şekilde normal seviyelerine dönerler. Bu tür büyük ve hızlı bir değişiklik depresyonu tetikleyebilir.

Ayrıca hamilelikte tiroit hormonları da yükseliş gösterir. Kadınlık hormonları gibi tiroid hormonu da doğumdan sonra hızla düşer, düşük seviyeli tiroit hormonu depresyona sebebiyet verebilir.

Doğum sonrası oluşabilecek depresyonu tetikleyen ruhsal faktörler de olabilir. Anne doğumdan sonra aşırı yorgunluk yaşayabilir. Kişi, yeni annelik rolünü çok daha fazla üstlenmeye başlar ve ilerdeki rolü hakkında takıntılar yaratabilir. Sürekli nasıl bir anne olacağı konusunda endişeler duyabilir. Aynı zamanda çalışan anneler için çalışamıyor olmanın getireceği stres büyüktür, çoğu anne yıllarca çalışıp kazandıkları kariyerin bir anda solacağını düşünür.

Depresyonun oluşması bazı kadınlarda çok daha kolay ve hızlı gelişir. Daha önceden yaşanmış zihinsel veya psikolojik bir hastalık, ailede bulunan zihinsel veya psikolojik hastalıklar, hamilelik hakkındaki kaygılar, evlilikte problemler, genç yaşta hamile kalmak, madde bağımlılığı, bir önceki hamilelikte olumsuzluklar yaşanmış olması ve sosyal hayat sorunları gibi faktörler kişide depresyonun çok daha kolay oluşmasına sebebiyet verebilir.

Postpartum Depresyon Ve Postpartum Psikoz Arasındaki Fark Nedir?

Postpartum depresyon doğumu takiben ilk 1 yıl içinde herhangi bir zamanda meydana gelebilir. Anne kendini veya bebeği inciteceği hakkında endişeler duyar. Bazı durumlarda anne bebeğe karşı hiçbir ilgi duymaz ve onunla ilgilenmeyi tamamen reddeder. Postpartum depresyonu yaşayan kişilerin mutlaka uzman bir hekimden yardım alması gerekir.

Postpartum psikoz daha az görülen bir olgudur. Psikoz, doğumu takiben ilk 2 hafta içinde meydana gelir. Anne halüsinasyonlar görmeye başlar, kafası sürekli karışıkmış gibi hisseder, bebeğe veya kendisine zarar vermeye kalkar ve sürekli değişen bir ruh hali sergiler. Psikoz çok ciddi bir olgu olduğundan anne hemen uzman bir hekimden yardım almalıdır.

Düşük Yapma ve Bebek Kayıpları

Herhangi bir nedenle gebeliğin 20. haftası tamamlanmadan bitmesine düşük yapma adı verilir. Anne ve babanın yaşı arttıkça düşük yapma riski de o ölçüde artar. 20 yaşından önce anne adayı olan kişilerde risk %10, 40 yaşından daha ileri yaşta olanlar için bu risk %30’a kadar çıkabilir. 40 yaş üstü baba adayları da düşük riskini ikiye katlar.

Düşük yapan kadında belirgin oranda ruhsal sorunlar görülmeye başlayabilir. Yapılan araştırmalara göre düşüğün kendisinden ziyade düşük yapan kişinin zihninde oluşturduğu olumsuz düşünceler ruhsal sorunlara yol açar. Düşük yapan kadın, düşükten dolayı kendini suçlama eğilimi gösterebilir. Kişi “Bu kadar egzersiz yapmamalıydım”, “İş yerindeki stres buna sebep oldu”, “Bir keresinde düştüm ve bu bebeğe zarar verdi” gibi düşünceler geliştirir ve bunları takıntı haline getirir.

Ayrıca hamile kadın, bir dönem bebekle yakınlaştıktan sonra hayatını artık tamamen ona adamaya ve tamamen bebeği hakkında planlar yapmaya başlar. Düşük yapan kadın bu olguyu umudunun, hayallerinin ve kurduğu düşlerin ölümü olarak görebilir. Bu durumda bazı kadınlar intiharı bile düşünebilir. Yapılan bazı araştırmalarda, kolektif tarzda yaşayan ve birbirine sürekli destek olan aile bireylerinin bu riski azalttığı gözlenmiştir.

Doğumdan belli bir süre sonra yaşamını yitiren bebeklerin anneleri ise çok daha fazla zorluk çekebilirler. Bu anneler tüm umutlarını bebeklerine yüklemenin yanı sıra, doğum sıkıntısını çekmiş ve sonunda bebeklerine kavuşmuş olurlar. Bebek doğduktan ve anne kucağına verildikten sonra anne ve bebek arasındaki ilişki daha da güçlenir. Bu sebeple doğumdan sonraki kayıplar annenin elindeki tüm umutlarının alındığı, artık tamamen yalnız kaldığı gibi düşünceler geliştirmesine sebebiyet verebilir. Anne bu durumda kendini eksik, çaresiz ve aşırı mutsuz eder. Bu olgu annede ciddi bir travmaya yol açabilir. Böyle bir durumda hiç beklenilmeden bir hekimden yardım alınmalıdır.

Sakat ve Hastalıklı Doğumlar

Sakat veya hastalıklı doğumlar, doğumdan sonra bebeğin yapısında veya gelişiminde görülen anormallikler olarak açıklanır. Bazı bebekler fiziksel, bazı bebekler zihinsel olarak anormallik gösterebilir. Bunların sebepleri çoğunlukla genetik faktörler olmakla birlikte, çevresel faktörler (zehirli maddeler, bazı aşılar, gazlar) de etkili olabilir. Bugüne kadar 4,000’in üzerinde bilinen hastalık ve sakatlık türü vardır. Amerika’da her yıl 150.000 tane bebeğin sakat veya hastalıkla doğduğu gözlenmiştir.

Sakat ve hastalıklı doğuma sebebiyet veren genetik faktörler genellikle bebeğin rahimde oluşumu sırasında anne ve babadan gelen eşit kromozomların bozukluk göstermesi sonucu oluşur.

Sakat veya hastalıklı bebek doğuran annede belirgin derecede ruhsal sorunlara rastlanabilir. Hamile kaldığında hiçbir kadın sakat veya hasta bir çocuk dünyaya getireceğini bilemez, bu tamamen anne adayına bir sürpriz olur. Anne adayı hamile iken bebeği hakkında planlar yapar. Sakat veya hasta bir çocuk doğuran anne ve bu çocuğa sahip olan babanın tüm planları değişmek zorunda kalır. Anne çok büyük kaygı ve çaresizlik yaşar. Bazı anneler aşırı mutsuzluk yaşayabilir ve depresyona girebilirler. Bu süreçte bebeğe adaptasyon sağlamak son derece önemlidir.

Doğum Sonrası Kadının Fiziksel Kaygıları

Kadın hamilelik sırasında belirgin fiziksel değişimlere uğrar. Kadınları en çok rahatsız eden olgular vücutta oluşan çatlaklar ve kilo alımıdır. Vücutta oluşan çatlaklar için bir çözüm olmamakla birlikte doğum sonrasında alınan kilolar hemen verilmez. Anne, fiziksel çekiciliği hakkında endişe duymaya başlar. Bunun sonucunda kişi, aşırı diyet ve spor yapmaya başlayabilir, estetik yaptırmaya yönelebilir veya yeme bozuklukları geliştirebilir. Kendisini değersiz görmeye başlayan anne, kendisine olan saygısını ve özgüvenini yitirebilir. Tüm bunlar eşler arasında problemlere de yol açabilir.

Tedavi (Biz Neler Yapıyoruz?)

Hamilelikte kadın birçok ruhsal sorun yaşayabilir ve bu yaşadığı sorunlar hem kendine hem bebeğine hem de çevresine etki edebilir. Özellikle annenin yaşadığı bazı sorunlar hayati açıdan tehlike bulundurur. Bu sebeple, normal geçen bir hamilelik sırasında bile annenin uzman bir hekimden sürekli olarak provizyon alması önerilmektedir. Annenin yaşadığı daha ciddi boyutta sorunlar (kaygı, stres, depresyon) için mutlaka psikoterapi uygulanmalıdır. Bu terapi sürecinde annenin ruh hali ve olumsuz düşünceleri ön planda tutulmalıdır. Önceden bahsedildiği gibi hamile olan kadının içinde bulunduğu ruh hali ve olumsuz düşünceleri eskiden yaşamış olduğu travmalar tarafından tetiklenir. Bu travmaların bilinç düzeyine çıkarılması ve bunlar üzerine çalışılması son derece önemlidir. EMDR terapisi bilinçaltında yaşanılan ve ruhsal sorunlara kaynak sağlayan düşünceler üzerine çalışılması konusunda başarı gösterebilir.

Evliliğe Uyum Ve İlişkilerde İletişim Sorunları

Beraberlik Öncesi Sorunlar

• “Başaramazsam…”
• “Rezil olurum…”
• “Ya kabul edilmezsem…”

Birçok kişi karşı cinsle iletişim kurmakta sorunlar yaşayabilir. Karşı cinsle iletişim kurma sorunlarının çeşitli sebepleri olabilir. Bu sebepler arasında, kişinin yoğun bir şekilde sosyal kaygı yaşaması yer alabiliyor. Kişi “Rezil olurum, ya kabul edilmezsem” şeklindeki olumsuz otomatik düşünceler nedeniyle bir kaygı yaşar ve yaşadığı bu kaygı harekete geçmesini, karşı cinsle yakınlaşmasını engeller.

Beraberlik öncesindeki sorunlar arasında, kadının ilişki kurmaya hazır olmaması, önceki ilişkisi ile ilgili sıkıntılarının devam ediyor olması, çekingen kişilik özelliklerinin olması vb. sayılabilir. Aslında erkekten hoşlandığı ve beraberlik istediği halde bu sorunlar nedeniyle bir türlü harekete geçememekte, hoşlandığını ve istediğini gösterememektedir.

• “Beni hiç aramıyor. Benimle ilgilenmiyor. Benim onun için bir değerim yok”
• “Sürekli nerdesin, ne yapıyorsun demesinden sıkıldım. Resmen bana güvenmiyor. ”

İlişkinin başlangıcındaki beklentiler ve arzular kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bir kişi çok aranmaktan hoşlanırken bir diğeri beraber olduğu kişinin sürekli aramasından rahatsızlık duyabilir. Birlikte olduğu kişi hiç aranmıyorsa, ilgilenmiyorsa, kişi kendisini değersiz ve önemsiz hissetmeye başlayabilir. Her dakika nerdesin, ne yapıyorsun diye aranan kişi ise, bu durumdan sıkılabilir. “Bana güvenmiyor” düşüncesine kapılabilir.

Geçmiş Travmatik Deneyimler

• “Hiçbir erkeğe güvenmiyorum”
• “Hiçbir kadına inanmıyorum”
• “Bu kişi de beni terk edecek”
• “Ya terk edilirsem”

Önceki ilişkilerde yaşanan travmatik deneyimlerde (taciz, baba ile yaşanan sorunlar, fiziksel şiddet vb) kişinin beraberlik öncesinde sorunlar yaşamasına neden olabilir. Yaşanan travmatik deneyimler kişinin dünyaya, kendine olan güvenini etkilediğinden temel güven duygusu sarsılabilir. İlişkilerde de “Erkeklere/kadınlara güvenmiyorum” “Hiç kimseye güvenmiyorum” “Diğerleri gibi bu kişi de beni terk edecek” “Ya terk edilirsem” şeklindeki düşünceler bir ilişkinin başlangıç sürecine olumsuz bir şekilde yansıyabilir.

Beraberlik öncesi çiftlerin cinsellikle ilgili aynı yerde olmamaları da çatışma yaratabilir. Örneğin, erkeğin hemen cinselliği yaşama arzusu ve bu doğrultuda yapmış olduğu duygusal ve fiziksel baskılar kadın üzerinde travma yaratabilir.

• “Beni anlamıyorsun…
• “Benim istek ve arzularımı, beni önemsemiyorsun…”
• “Beni sevsen, benimle evlenirsin”

Çiftlerin, birbirlerinin beklentilerini karşılayamaması, yeterli iletişim kuramaması da beraberlik öncesinde yaşanan önemli sorunlar arasındadır. Örneğin; kadının evlenmek istemesi, erkeğin cinsellik istemesi vb. Beklentileri karşılanmayan kişi de, öfke duygusu oluşmaktadır.

Evliliğe Uyum Sorunları

• “Evliliğimin daha ilk akşamı bana hakaret etti”
• “Evime, eşime alışmaya çalışıyorum”
• “Eşimin bazı davranışları beni öfkelendiriyor. Ama şimdilik görmezden geliyorum”

Evliliğin ilk ayları, birlikte yaşamaya uyum ve alışma evresidir. Eşlerden birinin davranışı diğerinde öfke ve rahatsızlık yaratabilir. İlk aylarda, bu davranışları görmezden gelerek, kavga etmemek için içe atabilir. Biriken duygular, daha sonrasında bir tartışma ile tekrar harekete geçebilir. Tartışma esnasında söylenen sözleri eşler biriktirebilir. Bu sözleri uzun süre unutamayabilirler. Eşler, kavga esnasında birbirlerinin canını acıtacak noktaları bilirler. Çoğu zaman kişiliğine yönelik söylemlerde bulunabilirler.

“Çatışmalar, kavgalar giderek artıyorsa, eşlerden biri yada ikisi depresyon, kaygı vb. sorunlar yaşıyor olabilir.”

Çatışmaların, kavgaların sürekli olduğu evliliklerde, eşlerden birinin yada ikisinin de psikolojik sorunları da olabilir. Depresyon, kaygı, öfke, takıntı, cinsellik vb. sorunlara sıklıkla rastlanmaktadır.

Evlilik ve Cinsellik

Kadın veya erkek cinsellikten nefret ettiği için cinsellik olmadan devam eden birçok evlilik vardır. Bunun yanı sıra, bazı evliliklerde cinsellik devam etmektedir. Ancak kadın cinsel arzu duymamaktadır, cinsellik onun için bir anlam ifade etmemektedir. Cinselliği evliliğin sürdürülmesi için bir zorundalık olarak görmektedir. Cinsellik beraberliğin başından beri yoksa veya az yaşanıyorsa eşlerden biri bunun eksikliğini hissedebilir. Eksiklik duygusu, eşleri ayrılık aşamasına getirebilir, yeni birliktelikler arayışına sokabilir.

Bazı birliktelikler de ise, erkek cinsellikten uzak durabiliyor. Erkeğin uzak durmasının nedenleri arasında; yetiştirilme tutumları, sosyal fobik olması, içe kapanıklık vb. sayılabilir. Erkekte sertleşme, erken boşalma sorunu olduğunda, kadın isteksizlik yaşayabiliyor, orgazma ulaşamayabiliyor. Bununla birlikte, kadında vajinusmus, cinsellik esnasında ağrı vb. sorunlar yaşayabiliyor.

Cinsellik esnasında çiftin karşısındakinin isteklerini, arzularını düşünmeden yaşaması da (örneğin, erkeğin kadını düşünmeden yaşaması, kadını uyarmayı, tatmin etmeyi düşünmemesi) cinsel uyum sorunlarının açığa çıkmasına neden olabilir.

Evlilik ve İletişim Sorunları

• “Evlendikten sonra çok değiştin.”
• “Beni hiç anlamıyorsun”
• “Beni artık sevmiyorsun”

Evli çiftlerden bazıları, hayatı gidişatına bırakıp daha önce yaptıkları faaliyetleri yapmamaya başlarlar. Çoğunlukla da, bu durumun normal olduğunu, evliliğin böyle bir şey olduğunu düşünürler. Kadın evliliğine enerji verecek girişimlerde bulunmaktan vazgeçebilir, erkek de giderek duyarsızlaşabilir, kadının istek ve arzularını görmezden gelmeye başlayabilir. Dışarıdan bakıldığında, aynı evin içinde sorun yok gibi gözükmekte ancak kişiler giderek duygusal anlamda birbirlerinden uzaklaşmaktadırlar. Göz göze bakışmalar, dokunmalar giderek azalır. Eşler bazen de iletişimsizliği mantıklaştırabilirler (örneğin; çok yorgunum, uyuyacağım vb.)

Paylaşımların azalması, tahammülsüzlük, olayları olduğundan fazla büyütme ve aşırı tepkiler verme beraberlik de sorunların olduğunun sinyalini vermektedir. Kadının duygusal ihtiyaçlarının karşılanmaması, kadınla ilgilenilmemesi de kadını şiddete maruz bırakmaktır. Örneğin; özenerek farklı bir yemek yapmış olan kadına eşinin eline sağlık dememesi ve fark etmemesi vb. Bu durumda, eşlerin duygu, düşünce ve beklentilerini karşısındakine ifade edebilmesi, karşısındakini dinlemesi evliliğin doyuma ulaşmasını sağlayacaktır.

• “Eşimle konuşmaktansa internete girmeyi tercih ediyorum”
• “Onunla konuşamıyorum”
• “Eşimin sürekli olarak tartışmak için bir konu gündeme getirmesinden bıktım.”
• “Sürekli kuaförde”

Evlilik yaşamındaki uyum, ilişkilerin ve iletişim becerilerinin yeterli düzeyde olması ile ilgilidir. Eşlerin birbirlerine gerekli anlayışı göstermeleri, iletişimde, çiftlerin “ben” dilini kullanması, dinlemesi, isteklerini dile getirirken emir cümleleri kullanmaması önemlidir.

Çiftler zaman zaman pasif agresif veya agresif tutumlar sergilemeye başlayabilirler. Örneğin; evlilikte bir kişinin çok konuşması, diğerinin susması, kadının bir konu gündeme getirmesi ve tartışması, erkeğin yeter artık demesi, kadın odasında internete girmesi, işyerinden geç çıkma, sürekli kuaföre gitme veya evden çıkmama vb. Eşlerin birbiri ile uyumlu olması, iletişim becerilerinin yeterli düzeyde olması evliliğin sağlıklı yürümesini sağlamaktadır.

Kültürün ve Diğer Unsurların Evliliğe Yansımaları

Kültürel farklılıklar, toplumun değer yargıları, otoriter anne baba tutumu, çocuk yetiştirme tutumları karşı cinsle iletişim kurmayı ve sorunlar için çözüm bulmayı etkileyecektir. İletişim sorunları karşı cinsle ilgili deneyim eksikliğinden veya aile içerisindeki yaşantılarından ( anne babanın hiç konuşmaması vb) kaynaklanabilir. Kişinin, ergenlik döneminde karşı cinsle iletişim kurma çabası ile ilgili yaşantıları, aile içinde yaşadığı sorunlarla nasıl baş ettiği bu süreci etkileyebilir

Çocuk ve Evlilik

“Çocuğumuzun doğumundan sonra eşim benimle eskisi gibi ilgilenmiyor” “Cinsel isteksizlik yaşıyorum” “Artık anneyim”

Çocuğun doğumu ile birlikte kadın kendini çocuğun bakımını ile ilgilenmeye verebilir. Bu durumda, eş kendisini ikinci plana atılmış hissedebilir. Gebelik esnasında ise, kadın cinselliği yaşamama, cinselliği yaşarsam çocuğuma zarar verebilirim şeklinde gerçek dışı düşüncelere kapılabilir. “Artık anneyim” düşüncesi ile kadınlığını geri plana itebilir. Cinsel isteksizlik yaşayabilir. Anne olduğu için cinsel isteksizlik yaşayabiliyor. Çocuk ya odaya gelirse, duyarsa, öğrenirse vb. düşünceler kadının geri çekilmesine neden olabilir. “Çocuk olsun, düzelir”

Evlilik iyi gitmediğinde, eşlerden biri veya çevre çocuğun bir kurtuluş ve çözüm olabileceğini düşünür. Çocuğun bir kurtuluş veya çözüm olarak görülmesi, ilerde sorunun daha da büyümesine yol açabilir.

Boş Yuva Sendromu

Boş yuva sendromu, çocukları evden ayrıldığında ebeveyn tarafından yaşanan depresif ve hüzünlü ruh hali olarak tanımlanır. Bu dönemde aynı zamanda menopoza girme veya kendi ebeveynlerinin bakımını üstlenme ihtimali yükselen kadınların olumsuz etkilenme olasılığı erkeklere oranla daha fazladır. Anne olmak, birçok kadının üstlendiği en önemli roldür ve çocukların evden gitmesiyle derin bir kayıp ve boşluk duygusu oluşabilir.

Gençlerde, eğitim, askerlik, iş hayatı, evlilik gibi yeni bir hayata başlarken aile desteğinden uzak kalmaya bağlı sorunlar yaşanması, anne-babanın yalnız kalması, uğraşlarının azalması buna bağlı kaygılar ve mutsuzluk gelişmesidir.

Gençlerin yeni sorumluluklar üstlenmeleri, hayatın doğal bir parçasıdır. Bunu yapamamaları, gençlerin kendilerine güvenlerinin kaybı, yetersizlik duygularına kapılmaları gibi başka sancılı süreçler başlatabilir. Bu nedenle, gençlerin ergenlikle birlikte başlayan aileden kopma ihtiyaçlarını doğal bir süreç olarak kabullenmek, ebeveynleri daha farklı anne-babalık rollerine hazırlamak gerekir. Gençlerin evden ayrılmaları, anne-babada kaygı bozukluğu, takıntılar, eş ile ilgili sorunlar(iletişimsizlik, sosyallik ve cinsellik), depresyon gibi durumlara yol açabilir. Gençler, aileden ayrılma sürecinde çok fazla zorluk çekebilir. Ailelere bu konuda danışmanlık almalarını önermek doğru olabilir. Aynı yaş döneminde menopoz, andropoz ve emeklilik gibi durumların birlikte olması sorunların daha şiddetli yaşanmasına yol açabilir. Bazı anne-babalar, bunu sahip oldukları bir rolü kaybetmek olarak düşünüp kaygılanabilirler.

Araştırmalar, ebeveyn-çocuk ilişkisinin kalitesinin boş yuva sendromu ile mücadelede etkili olabileceğini göstermektedir. Çocuklarla kurulmuş yakın ilişki bu geçiş döneminde ebeveynin boşluğa düşme riskini hafifletir. Anlaşmazlıklar, çatışmalar ve olumsuz duyguların hakim olduğu bir ebeveyn-çocuk ilişkisi ise yetişkinliğe geçiş yapan çocukların ve ileri yaşın zorluklarını yaşayan anne babaların birbirlerinden alacağı desteği azaltır.

Çocuğa yönelik harcanan zaman ve enerji artık hayatın farklı alanlarına kaydırılabilir. Eskiden zevk alınan uğraşlara yönelmek, yenilerini keşfetmek veya çalışmaya yönelik girişimlerde bulunmak sendromun etkisini azaltabilir. Araştırmalar çalışan kadınların bu durumdan daha az etkilendiğini gösterir. Böyle bir geçiş dönemi aynı zamanda çocuğun yeni hayatında farklı bir rol alınması ve ebeveyn kimliğinde değişim yaratmak için bir fırsattır. Çocukla daha arkadaşça bir ilişki kurulabilinir ve onların mahremiyetine duyulan saygı artabilir.

Boş yuva sendromuna yönelik içgörünün artması, çocuk daha evi terketmeden hazırlık yapmaya yönlendirir. Arkadaşlara, uğraşlara, kariyere ve farklı eğitimlere zaman ayırmak, herkes bir çatı altındayken aile ile geçirilen zamana özen göstermek ve çocukların bağımsızlığı ile elde edilecek zaman, alan ve maddi imkanları kullanmak için planlar yapmak ebeveyni çocukların ayrılışına hazırlar.

Bazı Anne Babalar Daha Duyarlı

Araştırmalar bazı anne babaların diğerlerine göre daha duyarlı olduğunu göstermektedir. Boş yuva sendromundan en fazla etkilenen insanların ortak bazı özellikleri şöyledir:

• Değişimi stres verici bir unsur olarak algılamaktadırlar.
• Evden ayrılmanın çocukları ve kendileri için zor bir duygusal deneyim olduğunu düşünürler.
• Evliliği değişken, dengesiz bulurlar ve yeterince tatmin edici bulmazlar.
• Bebeğin sütten kesilmesinde ya da çocuğun okula gönderilmesinde zorluk yaşamış olan anne babalar, bu durumdan daha çok etkilenirler.
• Yüksek özgüven sahibi olan kişilere oranla düşük özgüven sahibi kişilerin, yoksunluk duygusunu yaşama olasılıkları daha güçlüdür.
• Çalışan anne babalara göre, çalışmayan anne babalar boş yuva sendromundan daha çok etkilenmektedir.
• Çocuklarının kendi sorumluluklarını üstlenemeyeceklerini düşünen anne babalar boş yuva sendromundan daha çok etkilenmektedir.

Yeni Mücadeleler

• Boş yuva sendromunu yaşayan ve bu durumla baş etmek için çabalayan insanlar;
• Yetişkin çocukları ile farklı ve yeni bir ilişki kurarlar.
• Çocuklarla birlikte yıllarca aynı evde yaşamanın ardından, çocuklar evden ayrıldığında anne baba başbaşa kalır ve tekrar çift olma yolunda ilerler.
• Anne babalar, evden ayrılan çocuğun ya da çocukların neden oluğu boş zamanları değerlendirirler.
• Anne babaların, çocuğun ya da çocukların evden ayrılmasını olumlu ve sağlıklı bir durum olarak değerlendiren sosyal çevre tarafından anlayışa ve desteğe ihtiyaçları vardır.

Diğer Zorluklar

Boş yuva sendromu yaşayan anne babaların kederlerini, aynı anda gerçekleşen diğer yaşam olayları da etkilemekte ve acıyı şiddetlendirmektedir. Bu yaşam olayları şunlar olabilir:

• Emeklilik
• İş Kaybı
• Menopoz-Andropoz
• Eşin ölümü
• Tekrar İş Yaşamına Dönme
• Boş yuva sendromu yaşayan bazı anne babalar tekrar çalışmaya ya da eğitime dönüş yapabilirler. Anne babalara şunlar önerilebilir:
• “Bir gün mutlaka yapacağım.” diye kendinize söz verdiğiniz hayallerinizin bir listesini yapın ve hayallerinizi gerçeğe dönüştürmeye başlayın.
• Öncelikle ulaşılması kısa süren ve gerçekleştirilmesi diğerlerine göre daha kolay olan bir hedef belirleyin.
• Arkadaşlarınızla iletişiminizi güçlendirin ve muhtemel iş fırsatlarını değerlendirin.
• Hobi kurslarına, derneklere ve meslek kuruluşlarına katılın.

Depresyon ve Stres ile Başa Çıkma

Çocuğun evden ayrılması anne babalar için oldukça önemli bir stres kaynağıdır. Anne babalara, bu durumla başa çıkmak bazı öneriler şunlardır:

Kederinizi kabul edin. Sosyal çevrenizin ve hatta ailenizin sizi anlamadığını, size destek olmadığını düşünseniz bile, acınızı yaşamanız için kendinize izin verin.

Bazı uğraşlar size zorlandığınız bu değişimi kabullenmeniz için yardımcı olacaktır. Duygularınızı kabullenmeniz ve yaşayabilmeniz için evden ayrılan çocuğunuzun odasını yeniden dekore etmek, bahçe işleri ile uğraşmak, spor yapmak ve buna benzer hobilerle ilgilenebilirsiniz.

Eşinizle duygularınızı, düşüncelerinizi ve gelecekle ilgili planlarınızı paylaşın.

Arkadaşlarınızla duygularınızı ve düşünclerinizi paylaşın. Boş yuva sendromunu yaşamış olan arkadaşlarınızın önerileri ve destekleri oldukça yararlı olacaktır.

Kendinize bu önemli değişime uyum sağlamanız için zaman verin. Özellikle ilk bir kaç hafta ya da ilk bir kaç ay kendinizi zorlamayın.

İlgi alanlarınıza ve hobilerinize artık bol bol zaman ayırabileceğinizi unutmayın.

Kendinizi iyi hissetmenizi sağlayan uğraşılarınıza ağırlık verin. Ayrıca günlük tutmak gibi tamamen kendinize özel bir uğraş da kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayabilir.

Çocuğunuzun evden ayrılmasının üzerinden bir kaç ay geçmesine rağmen, kendinizi üzüntülü ve bunalmış hissederseniz, profesyonel yardıma başvurun.

Yaşlılık ve Kadın

• “Neden bu kadar yüksek bu ses?”
• “Gözlüğüm nerede?”
• “Hiç bir şey göremiyorum.”
• “Kilo alıyorum az yemeliyim.”

Son yıllarda gelişen teknoloji ve insanların sağlık bilincinin güçlenmesi ile ortalama yaşam süresi uzamış, dünyadaki nüfus oranı ise artmıştır. 20. yüzyılın başlarında ortalama yaşam süresi 40 yıl iken, 1950–2000 yılları arasında bu süre 66’ya çıkmıştır.

Yaşlılık dönemi 65 yaş civarı olarak kabul edilmektedir. Bu dönemde kişi hem zihinsel, hem fiziksel hem de kişilik açısından değişimler gösterir.

Zihinsel Değişimler

Daha yavaş düşünme, algılamada ve yeteneklerde zayıflama, dikkatsizlik, öğrenme yetisinde azalma, motor kabiliyetlerin zayıflaması gibi özellikler zihinsel yaşlılık belirtileri olarak kabul edilir.

Kişilik Açısından Değişimler

Esneklikte azalma – yeni durumlara uyum sağlayabilme, yeni düşünceleri kabul etme, ilişkilerde daha seçici olma, insanlara şüphe ile yaklaşma, kendi ve kendi bedeniyle daha çok ilgili olma gibi özellikler kişilik açısından yaşlılık belirtileri olarak kabul edilir.

Fiziksel Değişimler

Yaşlandıkça dokular daha az elastik bir hal alırlar bu da dokuların doğal yapılarının bozulmasına sebebiyet verir. Dokuların normal yapısını kaybetmesi ise organ bozukluklarına yol açabilir. Yaşlılık engellenemez bir olgudur, zaman durdurulamayabilir fakat geride kalan yıllarda ne kadar sağlıklı yaşanılmış ise, o kadar geç yaşlanılır.

Yaşlılık ve Kültür

“İçinde Bulunduğum Toplum Beni Nasıl Görüyor?”

Yaşlılık kavramı her toplumda ve her konumda değişen bir kavramdır. Her toplumun veya ailenin konumuna göre yaşlılığa bakış açısı farklılık gösterir. Batı toplumlarının doğu toplumlarına göre daha bireyselci bir yaşam tarzı seçtiği düşünülür. Doğu toplumlarında ise günümüze kadar neredeyse hiç değişmeyen kolektif bir yaşam tarzı vardır

Batı toplumlarında, aile bireyleri bir arada yaşamak ile birlikte her işlerini ayrı ayrı bireyler olarak görürler. Çocuklar daha çok küçükken bile her işlerini kendileri halletmeyi öğrenirler. Böyle bir toplumda yaşlılığın, bilgeliğin pek de bir önemi yoktur, nasıl olsa herkes kendi başının çaresine bakabilmektedir.

Doğu toplumlarında yaşlılık bilgelik, yücelik, saygınlık olarak kabul edilir. Ailenin en yaşlısı o evin reisidir ve her zaman sözü dinlenilen kişi olmuştur. Görüldüğü üzere yaşlılık kavramının her kültürde farklı bir değeri vardır.

Yaşlılık ve Ekonomik Durum

Batı toplumlarından örnekle, yaşlılar sürekli bireyselleşen aileler için yalnızlığa mahkûm edilmiş durumdadırlar. Sürekli çalışıp eve para getiren bireyler yaşlı kimseyi bir yük olarak görmeye başlayabilir ve barındırmak istemeyebilirler. Ülkemizde yaşlı bakım evlerinin azlığı veya gerektiği kadar iyi işlemeyişi yüzünden yaşlılar her geçen gün kendilerini toplumdan daha da soyutlanmış hissedebilirler. Bunun yanı sıra aileden de soyutlanmış yaşlı bir kimse ekonomik olarak da çok zor durumda kalabilmektedir.

Yaşlılık ve Depresyon

“Bu değişime ayak uydurmak istemiyorum.”

Yaşlılık yaşamın her yönden değişime uğraması anlamına gelmektedir. Fiziksel değişimin yanı sıra insan hayatındaki çevresel faktörler de değişime uğramaktadır. Yaşlılık artık bir genç gibi deli dolu yaşamaya belli bir sınır getirmektedir. Ayrıca yaşlanmaya bağlı olarak sevilen insanların kayıpları çoğalmış, kişi daha da yalnızlaşmıştır. Kişinin artık bakıma ihtiyacı vardır ve ona bakacak bir ailesi olmadığı takdirde çok daha fazla yalnızlık çekebilir. Değişen ortam, yaşam koşulları ve yakın ilişkiler kişiyi bu dönemde mutsuzluk, çaresizlik ve sonuç olarak da depresyona sürükleyebilir.

Bilinenin aksine yaşlılık döneminde depresyon sanıldığı kadar normal değildir. Depresyon ister genç ister yaşlı kişilerde olsun tedavi edilmesi gereken bir unsurdur. Özellikle yaşlılarda tedavi edilmeyen depresyon işlevsellikte azalma, sağlık hizmetlerinin daha çok kullanılması ve en kötüsü intihar ile sonuçlanabilir.

Yapılan araştırmalarda bazı özelliklere sahip olmanın depresyon oluşma riskini artırdığı bulunmuştur. Bu özellikler; kadın olmak, sosyal destek azlığı, kronik fiziksel hastalığa sahip olmak ve düşük bir sosyoekonomik düzeye sahip olmaktır.

Yine yapılan araştırmalarda, 65 yaş üstü bireylerde

Majör depresyon görülme oranı %2–4

Depresif belirtilerin görülme oranı %10–15 olarak bulunmuştur.

Yaşlılık ve Kaygı

“Gittikçe daha da yalnızlaşıyorum, yalnız öleceğim.”

Yaşlıkta kaygı genellikle depresyon ile birlikte görülmekte ve çevresel faktörlerden doğan bir olgu olarak kabul edilmektedir. Yaşlılıkta değişen nesilleri görmek, aileden uzaklaşmak, sosyal ortamdaki değişiklikler, fiziksel ve zihinsel değişiklikler kişinin kaygı düzeyinin yükselmesine sebebiyet verebilir.

Bu dönemde asıl kaygıya sebep olan olgu ise kişinin “ölüm” kavramını daha yakından görmeye başlamasından kaynaklanmaktadır. Yapılan bir araştırmada yaşlılık ile birlikte eğitim ve sosyoekonomik düzey ile ölüm düşüncesi arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Daha eğitimli ve daha iyi sosyoekonomik düzeye sahip olan kişilerin analitik becerileri daha çok geliştiğinden ölümü daha çok irdelemeye yönelmektedirler.

Yaşlılık ve Cinsellik

“Artık hiçbir yönden çekici değilim, kimse bana eskisi kadar değer vermiyor.”

Yaşlılık beraberinde ilişki problemlerini de getirebiliyor. Yaşlanan çift birbirine karşı daha az ilgi ve saygı duyabiliyor. Böyle bir durumda kadın kendini cinsellikten çekiyor. Erkek ise cinselliği bir haz alma durumu olarak gördüğünden eşinden göremediği ilgiyi başkasında aramaya yönelebiliyor. Kadının kendini cinsellikten emekli etmesi ve mutlu bir şekilde yaşlılığını geçirebileceği bir eş bulması erkeklerin kendilerine arzularını bastıracak bir partner bulmalarından daha zor olduğu kabul edildiğinden, kadınlar yaşlanmayı bir tehdit olarak görüyorlar.

Yaşlanan kadın eşi ile işbirliği yapmak yerine çoğu zaman estetik ameliyatlarına milyonlarca para döküyor, sürekli alışveriş yapıyor ve zamanının çoğunu güzellik merkezlerinde harcıyor. Oysa kocası ile işbirliği yapan ve hem güzel bir cinsel hayatı hem de huzur içinde yaşamayı seçen kadın hem daha az kaygı yaşıyor hem de maddi açıdan daha az sıkıntı çekiyor.

Tedavi

Yaşlılık döneminde yaşanılan depresyon, kaygı, ilişki problemleri veya kişisel problemler mutlaka ve derhal müdahale edilmesi gereken olgulardır. Yaşlılıkta kişi hem daha fazla yalnızlık çekiyor, hem daha fazla fiziksel yakınmaya sahip oluyor hem de daha fazla ölüm kavramına yaklaşıyor. Bu sebeple, bu dönemde aşırı mutsuz olan kişinin yaşayacağı ruhsal sorunlar daha tehlikeli, bir hal alıyor. Bu dönemde kişi mutlaka uzman bir hekimden yardım almalı ve yaşlanan kişinin değişen ortamına adaptasyonu birinci planda tutulmalıdır.

DOÇ. DR. ADNAN ÇOBAN

PSİKİYATRİST-PSİKOTERAPİST

Gebelik Sorunları hakkında bilgi almak isterseniz eğer ki; İlgili linke tıklayabilirsiniz.

Sezaryen, bebeğin vajinal doğum yerine tıbbi operasyon yapılarak karın boşluğunun ve rahim duvarının kesilmesi ile doğurtulması işlemine denir. Vajinal doğumun bebek ve anne sağlığı için mümkün olmadığı durumlarda sezaryen doğum yöntemine başvurulabilir. Hastaneye normal doğum olarak giden bir anne adayı, herhangi bir problem neticesinde sezaryene alınmak durumunda kalabilir. Kendini normal doğuma şartlayan anne adayı anlık bir kararla tıbbi operasyon geçirecektir. Tıbbi operasyon kelimeleri annelerde sezaryen korkusu yaratabilmektedir. Aslında bu korkuyu yenmek için, normal doğum düşünülüyor olsa dahi sezaryen seçeneği göz ardı edilmemeli ve bu doğum hakkında bilgi edinilmelidir. Peki sezaryen doğum nasıl olur?

Sezaryen Çeşitleri

Sezaryenle doğum yöntemi kendi içinde de bazı dallara ayrılır. Operasyon sırasında uygulanan anestezi yöntemine göre ayrılan dallar şöyledir.

Epidural Anestezi Yöntemi İle Sezaryen:

Epidural anestezi yönteminde annenin bilinci açık olur, etrafında olup bitenden haberdardır. Vücudun bel kısmından iğne yapılarak uyuşturma yapılır. Omurlar arasına doğru yapılan iğne ile ilaç dura adı verilen zarın dışına enjekte edilir. Anestezinin vücudu uyuşturma süresi yaklaşık 20 dakikadır.

Spinal Anestezi Yöntemi İle Sezaryen:

Epidural anestezi ile yöntem aynıdır ancak ilaç dura zarı geçilerek arkasına enjekte edilir. Vücutta uyuşma anında başlar.

Genel Anestezi Yöntemi İle Sezaryen:

Günümüzde tercih edilmeyen bir yöntemdir. Annenin bilinci kapalı olur, anestezinin bebeğe de etki etme riski olduğu için anestezi etki etmeye başladığı anda bebeği doğurtmak gerekir.

Kadınvücudu doğal olarak vajinal doğuma uygun yaratılmıştır. Vajinal doğum en doğal doğum yöntemidir. Herhangi bir tıbbi engel veya sakınca yoksa, anne adayının doğum yöntemini seçme hakkı vardır; fakat herhangi bir sebepten dolayı seçilen yöntem doktor tarafından uygun görülmez ise doğum yöntemine doktor karar verebilir. Bu durumda doktor kararı sezaryen olduğunda anne adayları korku yaşayabilir. Sezaryen doğum korkusu yaşayanlar doğru bilgileri edinerek bu korkunun üstesinden gelebilirler.

Hangi Durumlarda Sezaryen Doğum Tercih Edilir?

• Anne adayı daha önce sezaryen doğum yaptıysa bundan sonraki doğumlarda da sezaryen doğum tercih edilir. Bir kere sezaryen doğum yaptıktan sonra vajinal doğum da mümkündür (SSVD) ancak doktorun bu doğum türüne onay vermesi gerekir.

• Annenin vajinal doğum korkusu varsa sezaryen doğumu kendisi kişisel olarak tercih edebilir. Kanunen ve tıbben bir sakıncası yoktur.

• Bebek veya anne çok kilolu ise vajinal doğum tercih edilmez. Bebeğin büyük olması vajinal bölgede sıkışmasına ve nefessiz kalmasına neden olabilir. Annenin kilolu olması ise dikişlerin tutmamasına ve kanamaların durdurulamamasına neden olabilir.

• Bebeğin anne karnında olması gereken pozisyondan farklı bir pozisyonda durması doğum sırasında bebeğin ters gelmesine neden olabileceğinden bu durumlarda sezaryen doğum tercih edilir.

• Annenin kansızlık ve demir eksikliği gibi sağlık problemleri varsa vajinal doğum tercih edilmez. Sezaryen doğumda kan kaybı kontrol edilebilir veya kan verme gibi ek müdahaleler daha hızlı uygulanabilir. Bu yüzden sezaryen doğum yöntemine başvurulur.

• Annenin vajinal bölgelerinde viral enfeksiyonlar varsa doğum sırasında bu hastalıkların bebeğe bulaşma riski olduğu için sezaryen doğum yöntemine gidilir.

• Çoklu doğumlarda doktor kararı ile sezaryen doğum yöntemine başvurulabilir.

Sezaryen Doğuma Nasıl Hazırlanılmalıdır?

Sezaryen doğumdan önce annenin bazı hazırlıklar yapması gerekir. Bunları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz.

• Annenin doğumdan önce sezaryen doğuma uygun olup olmadığı teşhis edilmelidir. Bu yüzden önceden doktor ile görüşülüp gerekli tetkikler yaptırılmalıdır.
• Eğer annede kansızlık veya demir eksikliği varsa öncesinde bunları gerekli düzeylere getirmek için gerekli ilaçlar alınmalıdır.
• Bebek sağlığı düzenli olarak kontrol edilmeli, doğum sırasında oluşabilecek problemler düşünülmeli ve önceden önlem alınmalıdır.
• Sezaryen doğum türüne önceden karar verilmeli, doğum günü tüm hazırlıklar tamamlanmış olmalıdır.

Sezaryen Doğumun Çocuğa Zararı Var Mıdır?

Vajinal doğumda olası görülen bir tehlike varsa, bu tehlikeleri yok etmek için doktor tarafından sezaryen kararı alınabilir. Sezaryen doğum, vajinal doğumun güvenli olmadığı veya vajinal doğumun kadın tarafından tercih edilmediği durumlarda uygulanır. Her iki doğumda da oluşabilecek tehlikeli durumlar vardır. Bu sebeple daha güvenli doğum yöntemine doktor karar vermelidir. Sezaryen korkusunun bir sebebi de bebeğe zarar geleceğinin düşünülmesidir. Doğru doğum yöntemi ve hekim kararı ile bebeğinize bir zarar gelmeyecektir.

• Sezaryenden korkuyorum diyen annelerin asıl endişesi tıbbı operasyonların ne derece güvenli ve sağlıklı olduğudur. Teknoloji ve beraberinde tıbbın ilerleme hızı bugün bu tür operasyonları artık daha kolay ve güvenli kılmaktadır.
• Sezaryen korkusunuyenmek için asıl odak noktanız geçireceğiniz operasyon değil doğacak bebeğiniz olmalıdır. Yolunda gitmeyecek her şey için doktorlar zaten tüm önlemleri almaktadır. Bebeğinizin sağlığı da yerinde ise operasyona değil yavrunuzun dünyaya gözlerini açacağı o ana odaklanın.
• Eşinizle birlikte zaman geçirin ve bu konuyu konuşarak rahatlamaya çalışın. Eşinizin de doğum sırasında yanınızda olmasını isteyebilirsiniz. Eşinizin yanınızda olması size güven verecek ve korkularınızı azaltacaktır. Sezaryen korkusu yalnızlıkla birleşince daha da zorlaşabilir.

Sezaryen Doğumun Yan Etkileri

Sezaryen doğum, doğru anestezi yöntemiyle ve iyi hekimler tarafından yaptırıldığında güvenlidir; ancak anestezinin geçici yan etkileri olabilir. Bunlar bulantı, baş ağrısı ve tansiyon düşmesi gibi yan etkilerdir. Sık görülmemekle birlikte anesteziye bağlı komplikasyonlar da oluşabilir.

Doğumdan sonra doktorlar gerekli ilaçları vermekte ve bu etkileri minimize etmektedir. Ancak bu tür durumlarda en iyi yöntem bol bol su içmektir. Doğum sırasında kaybedilen kan ve sıvıyı yerine bir an önce getirmek gerektiği için su içmek en iyi tedavi yöntemidir. Yürüyüş yapmak da iyi gelecektir.

Bunlar dışında dikiş yerinde enfeksiyon, dikiş izi ve dikiş yeri kanaması gibi problemler ile de karşılaşılabilir. Bu durumlarda ise derhal doktora danışılmalı ve gerekli tedaviye başlanmalıdır.

Sezaryen Doğumdan Sonra Ne Zaman Normal Hayata Dönülür?

Kadınların sezaryen doğum korkusu yaşamalarının bir sebebi de doğumdan sonra normal hayata dönüşün ne kadar süreceğinin bilinmemesidir. Başarılı bir operasyon geçirilmişse 2-3 gün içerisinde taburcu olunabilir. Ameliyat teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte dikiş yaralarının kapanma süresi kısalmıştır; ancak tedbirli olunmazsa dikişlerin açılması, enfeksiyon ve rahim içinde pıhtılaşma gibi beklenmeyen durumlar oluşabilir. Doktorunuzun belirttiği tüm kurallara harfiyen uymanız gerekir.

Normal hayata dönmekten kastımız elbette ki annenin eski sağlığına kavuşmasıdır. Cerrahi bir operasyon geçirildiği göz önünde bulundurulduğunda, annenin tamamen iyileşme süresi biraz vakit alacaktır. Bu süre içerisinde yaşanacak ağrılar olacaktır. Tamamen iyileşme süresi vajinal doğuma göre daha uzun sürer; ancak artık yaşamlarında bir kişiye daha yer verecekleri için eski yaşamlarından daha güzel günler anneleri ve babaları beklemektedir. Sezaryen korkusu yaşanıyorsa bu gibi mutlu anlar hayal edilerek bu korku bastırılabilir.

Eğer bu konuda daha önce araştırma yaptıysanız muhtemelen forum sitelerinde “Sezaryen doğumdan korkuyorum, ne yapmalıyım?” gibi sorularla karşılaşmışsınızdır. Uzman doktorlar tarafından da yanıtlanan bu sorulara verilen cevaplar da gösteriyor ki, en önemli adım kendinize güvenmektir.

Doğum, sizin ve bebeğinizin bir araya gelmesi için tek yoldur. Bu doğumun nasıl olacağına doktorunuzla birlikte karar vermeniz gerekir. Eğer şartlar sezaryen doğumu gerektiriyorsa ve başaracağınıza inanıyorsanız sezaryen korkusu yaşamanız için bir sebep yoktur. Unutmamanız gereken bir nokta daha var; siz endişelendiğiniz ve korktuğunuz zaman bebeğiniz de bu durumdan etkilenebilir, korkabilir ve huzursuz olabilir. Onun da keyfini kaçırmamak ve iyi bir doğum süreci geçirmek için kendinize güvenmeniz gerekir.