Sindirim Sistemi Ödevi Nasıl Yapılır
6. Sınıf Sindirim Sistemi Konu Anlatımı
SİNDİRİM SİSTEMİ NEDİR?
Sindirim sistemi kavram haritası
- Yaşamsal faaliyetlerimizi gerçekleştirmek için enerjiye ihtiyacımız vardır. Bizler bu enerjiyi besinlerden karşılarız. Besinler, büyümemizi, yıpranan hücrelerin onarımını sağlar ve bizleri hastalıklara karşı korur. Besinler altı gruba ayrılır. Bunlar; karbonhidrat, protein, yağ, vitamin, su ve minerallerdir. Protein, karbonhidrat ve yağlar büyük yapılı besin olduklarından sindirime uğrarlar.
- Besinlerden enerji elde edebilmek için bu besinleri yapıtaşlarına ayırmamız gerekir. Gerekli organlardan geçerek besinler yapı taşlarına ayrılır ve bize enerji verir.
- Büyük yapılı besinlerin kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim, bu olayın meydana gelmesinde görevli yapı ve organların oluşturduğu sisteme sindirim sistemi adı verilir.
SİNDİRİM ÇEŞİTLERİ
Besinlerin sindirimi vücutta iki şekilde meydana gelir.
FİZİKSEL (MEKANİK) SİNDİRİM
- Besinlerin, sindirim enzimleri kullanılmadan çiğneme ve kas hareketleri yardımıyla küçük parçalara ayrılmasıdır.
- Bu sindirim çeşidi besinlerin temas yüzeyini arttırarak enzimlerin kolay bir şekilde etki etmesine yardımcı olur.
- Sindirim sistemimizde fiziksel sindirimin meydana geldiği yerler;
- Ağız: Besin maddeleri burada dil ve dişler yardımıyla fiziksel sindirime uğrayarak küçük parçalara ayrılır.
- Mide: Mide kasları kasılıp gevşeyerek tüm besinleri karıştırır ve bunları bulamaç hale getirir.
- İnce Bağırsak: Karaciğer tarafından salgılanan safra sıvısı bir kanal yardımıyla ince bağırsağa aktarılır. Bu sıvı yardımıyla büyük yağ molekülleri küçük yağ damlacıklarına dönüşür ve bu sayede fiziksel sindirim gerçekleşmiş olur.
Ağızda çiğneme yardımıyla tüm besinlerin fiziksel sindirimi başlar.
KİMYASAL SİNDİRİM
- Besinlerin, sindirim enzimleri yardımıyla hücrelere geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına denir.
- Bir kimyasal olayı meydana getiren, hızlandıran ve protein yapılı olan organik maddeye enzim adı verilir.
- Sindirim sistemimizde kimyasal sindirimin meydana geldiği yerler;
- Ağız: Ağızda bulunan tükürük bezlerinden salgılanan tükürük sıvısındaki enzimler, karbonhidratların kimyasal sindirimini başlatır.
- Mide: Midemizde bulunan salgı bezlerince salgılanan mide öz suyu içindeki enzimler, proteinlerin kimyasal sindirimini başlatır.
- İnce Bağırsak: Pankreas tarafından salgılanan pankreas öz suyu içerisindeki enzimler bir kanal yardımıyla ince bağırsağa aktarılır. Pankreas öz suyu içerisindeki enzimler yardımıyla karbonhidratların ve proteinlerin kimyasal sindirimi tamamlanır. Ayrıca ince bağırsağa gelene kadar kimyasal sindirime uğramamış olan yağların kimyasal sindirimi pankreas öz suyunda bulunan enzimler tarafından burada tamamlanır.
SİNDİRİM SİSTEMİ YAPI ve ORGANLARI
Sindirim sistemi ve organları
Besinler sırayla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüs yolunda ilerler ve sindirim sisteminden ayrılır.
AĞIZ
Ağız
- Sindirim sisteminin başladığı ilk organ ağızdır.
- Besinlerin sindirimi ağızlar dişler, dil ve tükürük salgısı yardımıyla başlar.
- Tükürük salgısı besinleri yumuşatır.
- Hem fiziksel (çiğneme olayı) hem de kimyasal (tükürük içindeki enzimler) sindirim gerçekleşir.
- Karbonhidratların kimyasal sindirimi burada başlar.
YUTAK
Yutak
- Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesinde yardımcıdır.
- Yutakta sindirim olmaz.
- Bu yapı yemek borusu ve soluk borusu arasında bir bağlantı oluşturmaktadır. Bu sayede ağzımızdan nefes alabilmemiz sağlanır.
YEMEK BORUSU
Yemek borusu
- Yaklaşık 25 cm uzunluğundadır.
- Yemek borusunda sindirim olmaz.
- İç yüzeyi nemli ve kaygandır.
- Yapısında yer alan kasların kasılıp gevşemesiyle yutaktan gelen besinler mideye iletilir.
MİDE
Mide
- Karın boşluğunun sol alt kısmında yer alır.
- Şekli J harfi gibidir.
- Midenin iç kısmı mukusla kaplıdır. Bu tabaka da midenin korunmasını sağlar.
- Burada hem fiziksel (midenin kasılıp gevşemesi ve çalkalama hareketi yapması ile besinler bulamaç haline gelir.) hem de kimyasal sindirim (mide öz suyu içindeki enzimler) meydana gelir.
- Proteinlerin kimyasal sindirimi burada başlar.
- Midenin zarar görmemesi için çok fazla asitli ve çok baharatlı besinler tüketmemeliyiz.
İNCE BAĞIRSAK
İnce Bağırsak ve Villus
- Sindirim sisteminin en uzun kısmıdır.
- Yetişkin bir insanda boyu yaklaşık 7-8 m’dir.
- Besinler kana geçebilecek kadar küçük parçaya ayrılmıştır.
- İnce bağırsakta villus adı verilen yapılar bulunur.
- Villuslar (emilim yüzeyini arttırır) sindirimi tamamlanan besinlerin emilerek kana geçmesini sağlar.
- Yağların sindirimi ince bağırsakta başlar ve son bulur.
- Protein ve karbonhidratların sindirimi burada son bulur.
KALIN BAĞIRSAK
Kalın Bağırsak
- Uzunluğu yaklaşık 1,5 m’dir.
- Kalın bağırsakta villus yoktur.
- Kalın bağırsakta sindirim meydana gelmez.
- Parçalanan besinlerin içerisinde kalan su, vitamin ve mineraller burada geri emilerek direkt kana geçer.
- Artık besinler bir müddet depolandıktan sonra anüse gönderilir.
- Kalın bağırsakta B ve K vitamini sentezleyen bakteriler yer alır.
ANÜS
Anüs
- Kalın bağırsağın dış kısma açılan bölümüdür.
- Sindirim sisteminin son kısmıdır.
- Anüse gelen artık maddeler dışarı atılır.
BESİNLERİN EMİLİM OLAYI
Besinler
- Karbonhidrat, protein ve yağlar büyük yapılı olduklarından sindirime uğrar. Sindirime uğrayan besinler fiziksel ve kimyasal sindirimden sonra artık ince bağırsakta yapı taşlarına kadar parçalanmıştır. İnce bağırsağın iç yüzeyi besin yapı taşlarını emerek besinlerin kan damarlarına geçişine yardımcı olur. Bu olaya ise emilim adı verilir.
- Su, vitamin ve mineraller küçük yapılı olduklarından sindirime uğramazlar. Bunların emilimi kalın bağırsak tarafından gerçekleştirilir.
SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR
KARACİĞER
Karaciğer
- Ürettiği safra sıvısını safra kesesine sonrasında da bir kanal yardımıyla ince bağırsağa göndererek yağların fiziksel sindirimine yardımcı olur.
PANKREAS
Pankreas
- Ürettiği pankreas öz suyunu bir kanal yardımıyla ince bağırsağa göndererek karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindiriminde yardımcı olur.
Karbonhidratların Kimyasal Sindirimi Başlar-Biter: Ağız- İnce bağırsak
Proteinlerin Kimyasal Sindirimi Başlar-Biter: Mide-İnce bağırsak
Yağların Kimyasal Sindirimi Başlar-Biter: İnce bağırsak-İnce bağırsak
SİNDİRİM SİSTEMİ SAĞLIĞI NASIL KORUNUR?
- Sağlıklı bir sindirim sistemine sahip olmak için lifli gıdalar (yulaf, kepekli tahıllar, sebze, ceviz, fasulye, armut ve elma) tüketilmelidir.
- Gaz yapan yiyeceklerden (karnabahar, brokoli, lahana) biraz uzak durulmalıdır.
- Yağlı gıdalardan uzak durulmalıdır.
- Alerjen besinlere karşı dikkatli olunmalıdır.
- Probiyotik (peynir, yoğurt, kefir ve turşu) içeren besinler tüketilmelidir.
- Hızlı bir şekilde yemek yenmemelidir.
Sindirim Sistemi Konu Sonu Testi
1-) Aşağıdakilerden hangisi sindirime yardımcı organlardandır?
A) Mide-İnce Bağırsak
B) Kalın Bağırsak-Yemek Borusu
C) Ağız-Yutak
D) Karaciğer-Pankreas
2-) Aşağıdakilerden hangisi tüm besinlerin fiziksel sindiriminin başladığı yerdir?
A) Mide
B) Yutak
C) Ağız
D) Kalın Bağırsak
3-) Aşağıdakilerden hangisi karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindiriminin bittiği yerdir?
A) Mide
B) İnce Bağırsak
C) Yemek Borusu
D) Kalın Bağırsak
4-) Aşağıdakilerden hangisi proteinlerin kimyasal sindiriminin başladığı ve bittiği yerdir?
A) Mide-İnce Bağırsak
B) Ağız-Yemek Borusu
C) Yutak-Mide
D) Kalın Bağırsak-Anüs
5-) Aşağıdaki organlardan hangisinde vitamin, mineral ve su geri emilir?
A) Kalın Bağırsak
B) Mide
C) İnce Bağırsak
D) Yutak
6. Sınıf Fen Bilgisi Sindirim Sistemi konu anlatımı
Vücudumuzun sindirim sisteminde yer almayan, buna rağmen besinlerin sindirilmesine yardımcı olan organlar vardır. Bu organlar pankreas, safra ve karaciğerdir.
Sindirim Sistemi
1- Kalın Bağırsak:
Sindirim sisteminin en büyük organlarından biridir. Uzunluğu 1.5 - 2 metre aralığındadır. Çekum bölümünden başlayan kalın bağırsak kolon kısmına kadar daralır. Kolondan rektuma inene kadar tekrar genişleyen kalın bağırsak üç bölümden oluşur. Bölümleri: Kör bağırsak adıyla da bilinen çekum, kolon ve rektumdur. Görevi, hücreleri, zararlı atıklardan korumaktır.
En sık rastlanan kalın bağırsak hastalıkları şu şekilde sıralanabilir: Kalın bağırsak kanseri, Anüs rektum ülseri, Kabızlık, bağırsak apnesi ve ishal.
2- İnce Bağırsak:
Vücuttaki en uzun organdır. Bazı insanlarda 4 -5 metre iken, bazılarında 6-7 metre aralığında olabilir. Alınan besinlerin emilimi burada gerçekleştiği için uzun bir süre ince bağırsakta kalır. Küçük moleküllere ayrılan besinler ince bağırsak üzerinden kan damarlarına geçer.
Kolon kanseri ve çölyak hastalığı ince bağırsak kanserine neden olabilir. Erkeklerde görülme riski kadınlara oranla iki kat fazladır.
3- Anüs:
Sindirim sisteminin son bölümler yer alır. Sindirim sistemi besinlerin zararlı ve kullanılmayacak kısımlarını ayrıştırır. Anüs ise dışkıların dışarı atılmasını sağlar. Makat olarak da bilinen anüs damar ve sinirlerden oluşur.
Günümüzde en sık rastlanan anüs hastalığı basurdur. Bunun dışında kronik kabızlık, anal pruritus ve kıl dönmesi gibi rahatsızlıklar da anüs ve çevresinde görülür.
4- Mide:
Temel sindirim sistemi organı olan mide, toplam dört bölümden oluşur. Bu bölümlerin isimleri sırasıyla, ''Korpus'' - ''Pilor'' - ''Kardia'' ve ''Fundus'' dur. Midenin içindeki asitler besinlerin kimyasal ve fiziksel olarak parçalanmasını sağlar. Parçalanan besinler mide yoluyla ince bağırsağa gönderilir. Sağlıklı bir mide 2 ile 4 litre suyu haznesinde tutar.
Günümüzde en sık rastlanan mide hastalıklarının başında gastrit ve ülser gelir. Çeşitli bakterilerin neden olduğu bu hastalıklar, beslenme alışkanlıklarından da dolayı ortaya çıkabilir. Örneğin fazla acı, ekşi ya da baharatlı gıdalar tüketmek, midenin sindirim işlevini eskisi gibi yerine getirememesine neden olur. Bu da midedeki asit miktarını arttırır. Mide hastalıkları dolaylı olarak bağırsakların da zarar görmesine neden olur. Bunun nedeni vücuttaki gazların artmasıdır.
Midede görülen diğer hastalıklar şu şekilde sıralanabilir: Mide kanseri, mide fıtığı, reflü, duodenit
5- Ağız
Ağız hem sindirim hem de solunum sistemi organıdır. Sindirimin ilk aşaması ağızda başlar. Dişlerle küçük parçalara ayrılan besinler yutaktan ve yemek borusundan geçerek mideye taşınır. Sindirim sisteminin daha sağlıklı çalışması için alınan besinlerin iyice çiğnenmesi ve yutulması gerekir. Yeteri kadar çiğnenmeden mideye taşınan besinlerin parçalanması zordur. Gıdalar, parçalara ayrılmazsa hem mide hem de ince bağırsak, besinlerin emilimini gerçekleştiremez. Bu da birçok hastalığın ortaya çıkmasına neden olur.
6- Yemek Borusu:
Bilimsel adı özofagus olan yemek borusunun uzunluğu 23 -25 cm. aralığındadır. Yemek borusu ağız ile mide arasındaki bölümde yer alır. Doğrudan sindirime katkıda bulunmaz. Çeşitli etkenlere bağlı olarak yemek borusunda yanık ve daralma meydana gelebilir. Yemek borusu kanseri de en tehlikeli hastalıklardan biridir.
7- Yutak:
Farinks adıyla da bilinen yutak, yemek borusunun üst kısmında yer alır. Besinler sırasıyla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsaktan geçerek anüs yoluyla dışarı atılır.
