1. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır: alt etmek, arz etmek, azat etmek, dans etmek, el etmek, göç etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, söz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak vb.
2. Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
a. Hayvan türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
ada balığı, ateş balığı, dil balığı, fulya balığı, kedi balığı, kılıç balığı, köpek balığı, ton balığı, yılan balığı; acı balık, bıyıklı balık, dikenli balık vb.
ardıç kuşu, arı kuşu, çalı kuşu, deve kuşu, muhabbet kuşu, saka kuşu, tarla kuşu, yağmur kuşu; alıcı kuş, boğmaklı kuş, makaralı kuş vb.
ağustos böceği, ateş böceği, cırcır böceği, hamam böceği, ipek böceği, uçuç böceği, uğur böceği; ağılı böcek, çalgıcı böcek, sümüklü böcek vb.
at sineği, et sineği, meyve sineği, sığır sineği, su sineği, uyuz sineği vb.
deniz yılanı, ok yılanı, su yılanı; Ankara keçisi, dağ keçisi, yaban keçisi; fındık faresi, tarla faresi; dağ sıçanı, tarla sıçanı; Beç tavuğu, dağ tavuğu; ada tavşanı, yaban tavşanı; kaya örümceği, şeytan örümceği; bal arısı, yaprak arısı; Pekin ördeği, deniz ördeği; Ankara kedisi, bozkır kedisi; Afrika domuzu, yer domuzu vb.
b. Bitki türlerinden birinin adıyla kurulanlar:
ayrık otu, beşparmak otu, çörek otu, eğrelti otu, güzelavrat otu, kelebek otu, ökse otu, pisipisi otu, taşkıran otu, yüksük otu; acı ot, sütlü ot vb.
ateş çiçeği, çuha çiçeği, güzelhatun çiçeği, ipek çiçeği, küpe çiçeği, lavanta çiçeği, mum çiçeği, yayla çiçeği, yıldız çiçeği; ölmez çiçek vb.
avize ağacı, ban ağacı, dantel ağacı, kâğıt ağacı, mantar ağacı, öd ağacı, pelesenk ağacı, tespih ağacı vb.
altın kökü, eğir kökü, helvacı kökü, meyan kökü; ek kök, saçak kök, yumru kök vb.
dağ elması, yer elması; çalı dikeni, deve dikeni; köpek üzümü, kuş üzümü; çakal armudu, dağ armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can eriği, gövem eriği; kuzu mantarı, yer mantarı; su kamışı, şeker kamışı; dağ nanesi, taş nanesi; ayı gülü, Japon gülü; Antep fıstığı, çam fıstığı; sırık fasulyesi, soya fasulyesi; Amerikan bademi, taş bademi; Afrika menekşesi, deniz menekşesi; Japon sarmaşığı, kuzu sarmaşığı; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kayısı kurusu; kaya sarımsağı, köpek sarımsağı; şeker pancarı, yaban pancarı vb.
kuru fasulye, kuru incir, kuru soğan, kuru üzüm vb.
UYARI: Çiçek dışında anlamlar taşıyan baklaçiçeği (renk), narçiçeği (renk), suçiçeği (hastalık); ot dışında anlamlar taşıyan ağızotu (barut), sıçanotu (arsenik); ses düşmesine uğramış olan çöreotu ve yazımı gelenekleşmiş olan semizotu, dereotu bitişik yazılır.
c. Nesne, eşya ve alet adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler:
alçı taşı, bileği taşı, çakmak taşı, Hacıbektaş taşı, kireç taşı, lüle taşı, Oltu taşı, sünger taşı, yılan taşı; buzul taş, damla taş, dikili taş, kayağan taş, yaprak taş vb.
arap sabunu, el sabunu; kahve değirmeni, yel değirmeni; kahve dolabı, su dolabı; müzik odası, oturma odası; duvar saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; kriz masası, yemek masası; itfaiye aracı, kurtarma aracı; masa örtüsü, yatak örtüsü; el kitabı, okuma kitabı; Frenk gömleği, İngiliz anahtarı, İngiliz sicimi; alt geçit, tüp geçit, üst geçit; çekme demir, çekme kat, dolma kalem, dönme dolap, kesme kaya, toplu iğne, vurmalı çalgılar, vurmalı sazlar, yapma çiçek vb.
afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu vb.
ç. Yol ve ulaşımla ilgili birleşik kelimeler: Arnavut kaldırımı; çevre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, keçi yolu; köprü yol vb.
d. Durum, olgu ve olay bildiren sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler: açık oturum, açık öğretim, ana dili, Ay tutulması, baş ağrısı (hastalık), baş belası, baş dönmesi, çıkış yolu, çözüm yolu, dil birliği, din birliği, güç birliği, iş birliği, iş bölümü, madde başı, ses uyumu, yer çekimi vb.
e. Bilim ve bilgi sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gök bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bilgisi, şekil bilgisi vb.
f. Yuvar ve küre sözleriyle kurulan birleşik kelimeler: göz yuvarı, hava yuvarı, ısı yuvarı, ışık yuvarı, renk yuvarı, yer yuvarı; hava küre, ışık küre, su küre, taş küre, yarı küre, yarım küre vb.
g. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler: bohça böreği, talaş böreği; badem yağı, kuyruk yağı; arpa suyu, maden suyu; tulum peyniri, beyaz peynir; Adana kebabı, tas kebabı; İnegöl köftesi, İzmir köftesi; ezogelin çorbası, yoğurt çorbası; irmik helvası, koz helva; acı badem kurabiyesi; Kemalpaşa tatlısı, yoğurt tatlısı; badem şekeri, kestane şekeri; balık yumurtası, lop yumurta vb.
burgu makarna, yüksük makarna; kakaolu kek, üzümlü kek; çiğ köfte, içli köfte; dolma biber, sivri biber; esmer şeker, kesme şeker; süzme yoğurt; yarma şeftali; kuru yemiş vb.
ğ. Gök cisimleri: Çoban Yıldızı, Kervan Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuyruklu yıldız; gök taşı, hava taşı, meteor taşı vb.
h. Organ veya organ yerine geçen sözlerden biriyle kurulan birleşik kelimeler: patlak göz, süzgün göz; aşık kemiği, elmacık kemiği; serçe parmak, şehadet parmağı, yüzük parmağı; azı dişi, köpek dişi, süt dişi; kuyruk sokumu, safra kesesi; çatma kaş, takma diş, takma kirpik, takma kol; ekşi surat, kepçe surat; gaga burun (kimse), karga burun, kepçe kulak vb.
ı. Benzetme yoluyla insanın bir niteliğini anlatmak üzere bitki, hayvan ve nesne adlarıyla kurulan birleşik kelimeler: çetin ceviz, çöpsüz üzüm; eski kurt, sarı çıyan, sağmal inek; eski toprak, eski tüfek, kara maşa, sapsız balta, çakır pençe, demir yumruk, kuru kemik vb.
i. Zamanla ilgili birleşik kelimeler: bağ bozumu, gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu vb.
3.-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır: bakar kör, çalar saat, çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, koşar adım, yazar kasa, yeter sayı; çıkmaz sokak, geçmez akçe, görünmez kaza, ölmez çiçek, tükenmez kalem; akan yıldız, doyuran buhar, uçan daire vb.
4. Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır: bal rengi, duman rengi, gümüş rengi, portakal rengi, saman rengi; ateş kırmızısı, boncuk mavisi, çivit mavisi, gece mavisi, limon sarısı, safra yeşili, süt kırı vb.
5. Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır: açık mavi, açık yeşil, kara sarı, kirli sarı, koyu mavi, koyu yeşil vb.
6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Batı Trakya, Doğu Anadolu, Güney Kutbu, Kuzey Amerika, Güneydoğu Anadolu, Aşağı Ayrancı, Yukarı Ayrancı, Orta Anadolu, Orta Asya, Orta Doğu, İç Asya, İç Anadolu, Yakın Doğu, Uzak Doğu vb.
7. Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı; Nene Hatun Caddesi; Fevzi Çakmak Sokağı, Cemal Nadir Sokağı; Koca Mustafapaşa; Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Sütçü İmam Üniversitesi vb.
8. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: ahlak dışı, çağ dışı, din dışı, kanun dışı, olağan dışı, yasa dışı; ceviz içi, hafta içi, yurt içi; aklı sıra, ardı sıra, peşi sıra, yanı sıra vb.
9. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: deri altı, su altı, toprak altı, yer altı (yüzey); böbrek üstü bezi, tepe üstü (en yüksek nokta) vb.
Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: alt kurul, alt yazı; üst kat, üst küme; ana bilim dalı, ana dili; ön söz, ön yargı; art damak, art niyet; arka plan, arka teker; yan cümle, yan etki; karşı görüş, karşı oy; iç savaş, iç tüzük; dış borç, dış hat; orta kulak, orta oyunu; büyük dalga, büyük defter; küçük harf, küçük parmak; sağ açık, sağ bek; sol açık, sol bek; peşin fikir, peşin hüküm; bir gözeli, bir hücreli; iki anlamlı, iki eşeyli; tek eşli, tek hücreli; çok düzlemli, çok hücreli; çift ayaklılar, çift kanatlılar vb.
Sivrisinek herkesin kullandığı bir kelimedir. Sivrisinek sözcüğünün anlamları dışında TDK'ya göre doğru yazılma şekli de bulunuyor. Sivrisinek kelimesinin doğru yazılışı "sivrisinek" şeklinde olmalıdır.
Sivrisinek Nasıl Yazılır?
Sözcük türlerinin doğru yazılması konusunda birçok araştırma yapılabiliyor. Kişiler yazım hatası yapmamak adına bazı sözcükleri araştırabiliyor. Sivrisinek sözcüğü de araştırılan kelime türleri arasındadır. Sivrisinek sözcüğünün doğru yazılması cümle anlamı açısından önemlidir. Pek çok kişi "sivri sinek" şeklinde yazarak büyük yazım hatası yapabiliyor. Sivrisinek kelimesinin her anlamda bitişik yazılması gerekiyor. Ayır olarak yazılmasıyla birlikte cümlelerde anlam kayması veya bozulması oluşabiliyor.
Sivrisinek Kelimesi TDK'ya Göre Bitişik mi Yazılır Ayrı mı?
TDK'da birçok kelimenin nasıl yazılması gerektiği paylaşılıyor. Günümüzde merak edilen sözcük türleri TDK'da incelenebiliyor. Sivrisinek kelimesi de TDK'da araştırılan bir kelimedir. Nasıl yazıldığı konusuyla ilgilenen bireyler, doğru yazılışlarını öğrenmek için birçok çalışma yapabiliyor. TDK'ya göre sivrisinek sözcüğü, birleşik yazılması gereken kelime grupları arasındadır. Kişiler ayrı yazarak yazım hatası yapmış olacaktır.
Günlük hayatımızda gerek sohbet veya yazılarda kullandığımız birçok kelimenin nasıl yazıldığını bazen hatırlamıyoruz veya bilmiyoruz. O yüzden bu gün sizler için güçlük çekilen kelimeler arasında bulunan Sivrisinek kelimesi veya cümle içerisin de nasıl yazılır ? Türk Dil Kurumu’nun sitesinde belirtilen sözcüğünü sizler için araştırıp derledik. TDKya göre anlamı ve doğru kullanımı ile ilgili merak ettiğiniz tüm detayları burada bulabilirsiniz.Sivrisinekkelimesi günlük hayatımızda da birçoğumuz kullanmaktayız. Sivrisinek kelimesi bir isimdir, hayvan bilimi terimidir. Çift kanatlılardan, insan ve memeli hayvanların kanıyla beslenen, birçok türü bulunan ve bir türü sıtma mikrobu aşılayan, sulak, bataklık yerlerde çok üreyen ve bulaşıcı hastalıkları yayan uçucu böcek (Culexpipiens) anlamına gelir.
Bu kelime genellikle Sivri sinekşeklinde yanlış yazılmaktadır. Sivrisinek sözcüğünün yazımı ile ilgili birçok kez hataya düşülmektedir. Türkçede özellikle iki sözcüğün yan yana gelerek oluşturduğu yeni sözcük ya da sözcük öbeklerinin nasıl yazıldığı çok karıştırılır. Birleşik mi yoksa ayrı mı yazacağım diye kararsız kalan kişiler ilk olarak TDK’nın resmi internet sitesine giderek sorgulama yapar. Doğru kullanımı Sivrisinek şeklinde olmalıdır.
Bu kelimenin yazımı konusunda cümle içerisinde doğru örneklerini aşağıda görebilirsiniz. Ayrıca merak ettiğiniz birçok kelimenin nasıl yazıldığını web sayfamız monash.pw sitesinden sorgulayabilirsiniz
Doğru yazımı:
Cümle içinde örnek kullanım:
Orda çok sivrisinekoluyor. Başka bir yere gitsek olmaz mı?
Secdem
Yapı bakımından kelimeler, basit kelimeler, türemiş kelimeler ve birleşik kelimeler olmak üzere üç ana grupta incelenir:
Yapım eki almamış sözcüklerdir. Bu tür sözcükler çekim eki alabilir. Yapım eki almadıklarından bunlar daima kök durumunda bulunur.
Örnek(ler)
» Masasında kitaplar vardı.
Bu cümledeki bütün isimler yapım eki almadıkları için basit yapılıdır.
» Kış bu yıl erken geldi.
Bu cümlede altı çizili fiil basit yapılıdır.
Kök ya da gövdelereyapım eki getirilerek oluşturulan yeni sözcüklerdir. Türemiş sözcükte en az bir tane yapım eki bulunur. Türemiş sözcüklere “gövde” de denir.
Türemiş Sözcük = Kök + Yapım Eki
Örnek(ler)
» Mertle on yıl önce tanıştık.
» Bahçedeki çiçekleri suladı.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili fiiller yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
» Babamın çalışma masası çok düzenlidir.
» Durakta öğrenciler servis bekliyor.
Yukarıdaki cümlelerde altı çizili isimler yapım eki aldığı için türemiş yapılıdır.
Yeni bir kavramı karşılamak üzere, birden fazla sözcüğün bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan sözcüklere birleşik sözcük denir.
Örnek(ler)
» ne + asıl → nasıl
» demir + baş → demirbaş
» Afyon + kara + hisar → Afyonkarahisar
> Birleşik sözcükler farklı yollarla oluşturulabilir:
Birleşik İsim
» İsim tamlaması yoluyla:öğretmenevi, tavukgöğsü, aslanağzı
» Sıfat tamlaması yoluyla: Kızılırmak, sivrisinek, açıkgöz
» İki fiilin birleşmesiyle: çekyat, kapkaç, uyurgezer, biçerdöver
» İsim ve fiilin birleşmesiyle: gecekondu, ateşkes, uçaksavar
Birleşik Fiil
» İsim + yardımcı eylem yoluyla: yardım etmek, hapsolmak, hasta olmak
» Fiil + fiil yoluyla: sevebilmek, gidedurmak, yapıvermek
» Deyimleşme yoluyla: küplere binmek, göz gezdirmek, burnunu sokmak
UYARI Birleşik sözcükler oluşturulurken ses düşmesi, ses türemesi gibi ses olayları olursa veya sözcüklerden en az biri gerçek anlamını kaybederse oluşan birleşik sözcük bitişik yazılır.
Örnek(ler)
» bülbül + yuvası → bülbülyuvası (tatlı)
» kül + bastı → külbastı (yemek)
SÖZCÜKTE YAPI KONUSUNUN TÜM BAŞLIKLARI
⇒Kök (İsim Kökleri Fiil Kökleri) Konu Anlatımı
⇒Ek (Yapım Ekleri Çekim Ekleri) Konu Anlatımı
⇒Gövde (İsim Gövdeleri Fiil Gövdeleri) Konu Anlatımı
⇒Yapı Bakımından Kelimeler (Basit Türemiş Birleşik) Konu Anlatımı