Sümela Manastırı Nasıl Inşa Edildi

SÜMELA MANASTIRI

Trabzon’un Maçka İlçesi’ndeki Sümela Manastırı, Altındere Vadisi’ndeki Karadağ’ın yamacında sarp bir kayalığa inşa edilmiştir. Dağa yapışmış gibi görünen manastır, yaslandığı doğanın güzelliğiyle nefes keser. Tam adı Panagia Sumela (Sümela Meryemi) veya Theotokos Sumela ancak “Meryem Ana” diye de biliniyor. Denizden 1150, vadiden 300 metre yüksekteki bu Rum Ortodoks manastır ve kilise kompleksi, UNESCO “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”nde yer alıyor. Bölgenin en önemli manastırı Sümela, keşiş yetiştiren bir okuldu. Mucize gerçekleştirdiğine inanılan bir ikona muhafaza ettiği çok kutsaldı. Adını Yunanca’da “siyah” anlamındaki “melas”dan aldığı sanılıyor, zira Karadağ’ın eski ismi da Mela. “Stou Mela” ise “Mela’daki” demek. Karadeniz Rumlarının en önemli hac yeri olan şifalı ayazmasıyla ünlü Sümela, her yıl yüz binlerce ziyaretçi ağırlıyor. Eylül 2015’te başlayan yaklaşık 3,5 yıl süren restorasyon ve çevre düzenlemesinde su kemerleri ve manastıra çıkan merdivenler kullanılır hale getirildi. Yaklaşık 4 bin ton kaya temizlendi ve 300 metrelik yürüyüş yolu düzenlendi. Ayrıca “Cennet ve Cehennem” ve “Ölüm ve Yaşam” tasvirli fresklerin olduğu gizli geçitle ulaşılan bir şapelin yanı sıra, “Çile Odası” ve ileri karakol görevi yapan “Gözetleme Şapeli” de ortaya çıkarıldı.

MUCİZEVİ İKONAYI AĞIRLADI

Bizans İmparatoru I. Theodosius zamanında (375–395) Atina’dan gelen rahipler Barnabas ve Sophronios tarafından kurulduğu düşünülür. Pek çok efsaneye konu olan kuruluşu, havari Aziz Lukas’ın yaptığı kabul edilen ünlü ikonaya (Panagia Soumela) dayandırılır: Lukas’ın ikonası meleklerce kilisenin bulunduğu mağaraya getirilmiş ve Meryem Ana, Barnabas ve Sophronios’un rüyasına girerek ikonanın yerini söylemiş. Birbirlerinden habersiz Trabzon’a gelen keşişler, ikonayı buldukları mağaranın önüne duvar örerek kiliseyi inşa etmiş. Trabzon Komnenosları Prensliği’nden III. Alexios’un (1349-1390) manastırın esas kurucusu olduğunu fresklerde öne çıkarılmasından anlıyoruz. Doğu Karadeniz kıyıları Türk egemenliğine girince de Sümela’nın hakları korundu. Yavuz 1. Selim iki büyük mum hediye etti, Fatih Sultan Mehmet manastıra dokunmayacağına dair ferman yayınladı. 18. yüzyılda birçok bölümü yenilendi ve fresklerle süslendi. 19. yüzyılda büyük binalar eklenerek en parlak dönemini yaşadı ancak 1923’ten sonra boşaltıldı. Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venezelos’un 1931’de Türkiye Başbakanı İsmet İnönü ile görüşmesiyle, 1931’de ikonası ve kutsal eşyaları Atina’daki Benaki Müzesi’ne götürüldü. 1952’de Veria’da “Sümela Manastırı” adlı yeni bir manastır yaptırılarak, Benaki’deki ikona ve kutsal emanetler buraya taşındı.

KADINLAR MANASTIRI DA VAR

Kapadokya kiliseleri tarzındaki Sümela’ya belirli bir yere kadar araçla ulaşıldıktan sonra, ormanın içinden bir patika izlenir. Esas olarak ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane ve kütüphane ile kutsal ayazmadan oluşan yapılar topluluğu geniş bir alana yayılır. Araç yolunun bittiği noktadaki kayalığın üstündeki kadınlar manastırı “Hagia Barbara” ise 15 Ağustos’taki büyük yortu için gelenleri ağırlamıştır. Dar ve uzun bir merdivenle ana girişe ulaşılır. Kapının yanında muhafız odaları bulunur ve merdivenle inilen iç avlunun etrafındaki binalardaki oda, dolap, hücre ve ocaklarda Türk sanatı etkileri görülür. Yamacın ön yüzünü kaplayan büyük balkonlu bölüm misafir ve keşiş odaları olarak kullanılmıştır. Ana ünitesi olan kaya kilisesinin ve bitişik şapelin iç ve dış duvarları fresklerle donatılmıştır. Kaya kilisesinin avluya bakan duvarında III. Alexios dönemi freskleri vardır, şapeldeki fresklerse 18. yüzyılın başlarına tarihlenir. Başlıca konular İncil’den sahneler, Hz. İsa ve Meryem Ana’nın hayatıyla ilgili tasvirlerdir.

HAZIR GELMİŞKEN

Manastırın içinde bulunduğu Altındere Vadisi’ndeki milli park tesislerini mutlaka ziyaret etmelisiniz. Yine aynı vadide bulunan, Sümela manastırından daha önce kurulan ve Yahya Peygambere adanmış “Vazelon Manastırı” da ilgiyi kak ediyor. Trabzon'da Maşatlık mevkiinde, Anadolu'da sıkça rastlanılan Kapadokya kiliseleri tarzında bir mağara kilise daha olduğunu da hatırlatalım.

Altındere Millipark Ücretsiz Geçiş Hakları için tıklayınız.

Sümela Manastırı Ücretsiz Geçiş Hakları için tıklayınız.

Kısmen Kapalıdır.

Müjdemizi isteriz, UNESCO Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi’nde yer alan, tarihinin en büyük restorasyon çalışmasını geçiren, Trabzon’un Maçka ilçesindeki Sümela Manastırı’nın nihayet yıllar sonra ziyarete açık. Biz Kasım 2019’da gittiğimizde ufacık bir kısmı açılmıştı, sadece kapısından içeri girmiş ve kurulan iskelelerden başka bir şey görememiştik. Sonra 2020’de kısmen, 2021’de ise tamamen ziyarete açıldı.

Gitmeden Trabzon’da Gezilecek Yerler yazımıza da mutlaka göz atın deriz. Şimdi biraz da detaylara girelim.

Sümela Manastırı’nın Önemi

Trabzon’un Maçka İlçesi’nde, Altındere Vadisi’ndeki Karadağ’ın yamacında sarp bir kayalığa, denizden 1150, vadiden 300 metre yüksekte inşa edilmiş olan Sümela Manastırı, bir Rum Ortodoks manastırı.

Bizans İmparatoru zamanında, keşiş yetiştiren, bölgenin en önemli okulu olagelmiş. Ayrıca burada bulunan ve havari Aziz Lukas’ın yaptığı kabul edilen ikonalardan birinin mucize gerçekleştirdiğine, ayazmalarından birinin de şifalı olduğuna inanılıyormuş.

Hristiyanlar İçin Bir Hac Noktası

Rivayete göre, Meryem Ana, Sümela Manastırı’nı yaptıran rahipler Barnabas ve Sophronios’un rüyasına girer. Bugün Sümela Manastırı’nın içine yapıldığı mağarada Aziz Lukas’ın yaptığı ve melekler tarafından getirilmiş bir ikona olduğunu söyler. Biri İstanbul’da, diğeri Atina’da yaşayan iki keşiş de birbirlerinden habersiz bir şekilde Trabzon’a gelir ve mağarada ikonayı bulur. Böylece bu mağaranın girişine duvar örerek burayı bir kilise haline getirirler. Bu nedenle burası Hristiyanlar için kutsal sayılan hac noktalarından biri haline geliştir.

Sümela Manastırı Tarihi

Sümela Manastırı hakkında oldukça fazla rivayet var. Yapının, Bizans İmparatoru I. Theodosius zamanında (375–395) Barnabas ve Sophronios isimli iki rahip tarafından kurulduğu düşünülüyor. Yapı daha sonra 6. yüzyılda İmparator Justinianus tarafından onarılarak genişletiliyor.

Sümela Manastırı şimdiki görünümüne 13. yüzyılda kavuşuyor. 1200’lü yılların başında kurulan Trabzon Komnenosları Prensliği’nden III. Alexios (1349-1390) zamanında manastırın önemi artıyor ve önemli bir hac noktası oluyor.

Osmanlı dönemine gelindiğinde ise başa gelen padişahlar, Sümela’ya dokunmuyor ve buraya bazı imtiyazlar tanıyor. Yavuz 1. Selim manastıra iki büyük mum hediye ediyor, Fatih Sultan Mehmet de manastıra dokunmayacağına dair ferman yayınlıyor.

18. yüzyılda, Sümela’nın birçok bölümü yenileniyor ve bazı bölümler fresklerle süsleniyor. 19. yüzyılda da manastıra ek binalar yapılıyor. Bu dönem, manastırın en parlak dönemi oluyor. Son olarak, 1916-1918 yılları arasındaki Rus işgali sırasında manastıra el konuluyor ve 1923’den sonra tamamıyla boşaltılıyor.

Daha sonra 1931’de, Yunanistan Başbakanı Eleftherios Venezelos, Türkiye Başbakanı İsmet İnönü ile görüşüyor ve meşhur ikona ve kutsal eşyalar, Atina’daki Benaki Müzesi’ne götürülüyor. 1952’de Veria’da Sümela Manastırı adlı yeni bir manastır yaptırılarak, müzedeki ikona ve kutsal emanetler yeni manastıra taşınıyor.

Sümela Manastırı Mimarisi ve Restorasyon Çalışmaları

72 Odalı Büyük Bir Kompleks

UNESCO “Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi”nde yer alan Sümela Manastırı, ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları, misafirhane, kütüphane ile kutsal ayazmanın dışında toplam 72 odadan oluşuyor.

Manastıra, 100 basamaklı, dar uzun bir merdivenle giriş yapıyorsunuz. Giriş kapısının hemen yanında muhafız odaları bulunuyor. Daha sonra sizi iç avlu karşılıyor. Sol tarafta, manastırın ana ünitesini meydana getiren ve freskli bir kilise haline getirilen mağara, ona bitişik şapel ve manastır binaları bulunuyor. Sağ tarafta ise kütüphane yer alıyor. Yamacın ön cephesini kaplayan bölüm ise keşişlerin ve misafirlerin odaları.

Freskler

Manastırdaki fresklerin bazıları zamanında yerinden sökülerek alınmış ama geriye kalan kısımlarda İncil’den alınmış sahneler, Hz. İsa ve Meryem Ana’nın hayatından kesitler, Hz. Adem ve Hz. Havva‘nın yasak elmayı yemeleri sonucu cennetten kovulmalarını anlatan sahneler olduğu anlaşılıyor.

Yeni Bir Gizli Geçit Keşfedildi

Manastırın, Eylül 2015’te başlayan yaklaşık 3,5 yıl süren restorasyon ve çevre düzenlemesi sırasında kuzey çatının üst sağ yamacında, bugüne kadar girilmemiş gizli bir geçitle ulaşılan, “Cennet ve Cehennem” ve “Ölüm ve Yaşam” tasvirli fresklerin olduğu bir şapel de keşfedildi. Bunun yanı sıra, “Çile Odası” ve karakol görevi yapan “Gözetleme Şapeli” de ortaya çıkarıldı.

Yapılan düzenlemeler arasında, su kemerlerinin ve manastıra çıkan merdivenlerin kullanılır hale getirilmesi, yaklaşık 4 bin ton kayanın temizlenmesi ve 300 metrelik yürüyüş yolunun düzenlenmesi gibi çalışmalar da var.

Hazır Sümela Manastırı’na Gelmişken

Vazelon Manastırı ve Aya Varvara

Vazelon Manastırı da yine Sümela Manastırı ile aynı vadi içinde bulunan bir diğer önemli manastır. Burası Sümela Manastırı’ndan bile daha önce kurulmuş ve Yahya Peygamber’e adanmış bir manastır. 100 yıldır kadarine terk edilmiş bir yer olduğundan yıkık dökük. Umarız yakın zamanda burası da restore edilir fakat henüz bir girişim yok. Konum için tıklayın.

Sümela’ya giderken, araç yolunun bittiği noktada bir diğer önemli yapı daha var. Burası da Aya Varvara Kilisesi. Kısa bir süre önce restorasyonu tamamlanan kilisede, hemen karşısındaki Sümela Manastırı’nın tarihi anlatılıyor. Konum için tıklayın.

Trabzon’da Gezilecek Diğer Yerler

Trabzon’da gezilecek diğer yerler için sizi şöyle alalım:  Trabzon’da Gezilecek Yerler

Tadılacak lezzetler için de Trabzon’da Ne Yenir, Nerede Yenir

Sümela Manastırı Ziyaret Bilgileri

Sümela Manastırı Giriş

Müze Kart geçerli. O da (2022 senesi için konuşuyoruz) 60 TL. Yanınızda kimliğniz, ehliyetiniz veya akbiliniz gibi fotoğraflı TC kimlli nolu bir belge taşımıanız şart.

Sümela Manastırı Ziyaret Saatleri

Yaz Dönemi – 1 Nisan – 1 Ekim Açılış Saati: 08:00 Kapanış Saati: 19:00
Kış Dönemi – 1 Ekim – 1 Nisan Açılış Saati: 08:00 Kapanış Saati: 17:00
Gişe Yaz / Kış Kapanış Saatleri – Yaz Dönemi: 18:45 Kış Dönemi: 16:45
Her gün açık.

Sümela Manastırı Nerede?

Sümela Manastırı, Trabzon merkeze 47 kilometre mesafede kalıyor. Manastırın bulunduğu Altındere Köyü de, Maçka’nın 16 kilometre doğusunda yer alıyor. Adres: Altındere, 61750 Maçka, Trabzon Tel:(0462) 326 07 48 Konum için tıklayın.

Sümela Manastırı’na Ulaşım

Buraya gelmek için önce Trabzon’un Maçka ilçesine sonra da Altındere Köyü’ne gelmeniz gerekiyor. Yollar asfalt olduğundan, arabanızla çok rahat gelebiliyorsunuz. Eğer özel aracınız yoksa, Maçka merkezden manastıra minibüsler kalkıyor.

Manastıra iki aşamada ulaşıyorsunuz. Kendi özel aracınızla geldiğinizde manastıra çıkan yolun yarısında bir kapı sizi karşılayacak. Buradaki otoparka aracınızı bırakmak durumundasınız. Özel aracınızla daha ilerisine geçemiyorsunuz. Aracınızı park ettikten sonra da doldukça kalkan shuttle’lara binmeniz ve yolun ikinci yarısını bu servislerle yapmanız gerekiyor. Servisler sizi yukarıda ahşap platformun başladığı noktaya kadar götürüyor. Sonrasında ahşap platformda bol merdivenli bir yol başlıyor. Manastırın gerçek girişine ulaşmak için ise finalde 100 basamaklı, dik ve dar bir merdiven çıkmanız gerekiyor.

Yeme İçme

Sümela’nın yamacında buluğundu dağın eteğin fotoğraftaki kafe var ama eğer Trabzon merkezden geliyorsanız Sürmene’de Trabzon’un meşhur pidecisi Bozo’nun kolot peynirlisini denemelisiniz.