Tamlanan Eki

İlgi (Tamlayan) Ekleri: -ın, -in, -un, -ün, -im

Ad tamlamalarında tamlayan olan sözcüklere gelerek belirtili ad tamlaması oluşturduğundan, tamlayan eki olarak adlandırılır.

Kaynaştırma ünsüzüyle birlikte “-nın, -nin, -nun, -nün” şeklinde de kullanılır.

• Kitabın kapağını çok beğendim.
• Fabrikanın müdürü işçilerce çok seviliyor.
• Buranın yönetimini daha yeni devraldık.
• Öğretmen, benim şiirimi çok beğendi.

İlgi (Tamlayan) Eklerinin Görevleri

Zamirlere gelerek edat grubu oluşturur:

• Bu iş sizin için çok uygun.
• Senin kadar yaramazını görmedim.
• Ben de onun gibi bir yazar olmak istiyorum.

Zamirleri ve İsimleri fiillere bağlar:

• Bütün güzellikler senin olsun.
• Kupa Türkiye’nin oldu.
• Bu araba yakında benim olacak.

Dikkat!

Tamlayan eki, “ben ve biz” şahıs (kişi) zamirlerine geldiğinde “-im” şeklinde yazılır.

• Ben – im kitabım
• Biz – im köyümüz

Bu iki örnekte görüldüğü üzere “ben” ve “biz” zamirleri, tamlayan ekini “-im” şeklinde almıştır. Tamlayan eki olan “-im”, iyelik eki olan “-ım, -im, -um, -üm” ekiyle karıştırılmamalıdır.

İyelik eki olan “-ın, -in, -un, -ün” eki ile tamlayan eki olan “-ın, -in, -un, -ün” eki birbirine karıştırılmamalıdır.

• Ceket-in düğmesi kopmuş.
• Ceket-in bizde kalmış.

Birinci cümlede “ceket” sözcüğü, “-in” eki alarak tamlayan olmuştur. Bu yüzden bu cümlede “-in” eki tamlayan ekidir. İkinci cümlede ise “ceket” sözcüğü, “-in” ekini alarak ikinci kişiye (senin ceketin) ait olmuştur. Bu yüzden bu cümlede “-in” eki iyelik ekidir.

İyelik (Aitlik, Tamlanan) Eki Nedir?

Adlara gelerek onlara aitlik anlamı katan, onların neye, kime ait olduğunu belirten eklerdir.

Ünsüzle biten bir sözcüğe geldiğinde iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:

• kalem-im → benim kalemim ⇒ BEN/1. tekil kişi iyelik eki
• kalem-in → senin kalemin ⇒ SEN/2. tekil kişi iyelik eki
• kalem-i → onun kalemi ⇒ O/3. tekil kişi iyelik eki
• kalem-imiz → bizim kalemimiz ⇒ BİZ/1. çoğul kişi iyelik eki
• kalem-iniz → sizin kaleminiz ⇒ SİZ/2. çoğul kişi iyelik eki
• kalem-leri → onların kalemleri ⇒ ONLAR/3. çoğul kişi iyelik eki

Ünlüyle biten bir sözcüğe geldiğinde ise iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:

• anne-m → 1. tekil kişi iyelik eki
• anne-n → 2. tekil kişi iyelik eki
• anne-s-i → 3. tekil kişi iyelik eki
• anne-miz → 1. çoğul kişi iyelik eki
• anne-niz → 2. çoğul kişi iyelik eki
• anne-leri → 3. çoğul kişi iyelik eki

Dikkat!

İyelik eki olan “-ı, -i, -u, -ü” ile, hâl (durum) eki olan “-ı, -i, -u, -ü” birbirine karıştırılmamalıdır.

• Okul- u bu sokağın sonundaymış. (iyelik eki)
• Okul-u üç günde boyayabildiler. (hâl eki)

Birinci cümlede “okul” sözcüğüne gelen “-u” eki bu sözcüğe aittik anlamı katmıştır, yani “okul” sözcüğünün bir varlığa ait olduğunu belirtmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u” eki, iyelik ekidir. “okul” sözcüğünün başına getireceğimiz “onun” zamiriyke aittik anlamını açıkça görebiliriz.

İkinci cümlede ise “okul” sözcüğüne gelen “-u” eki aittik anlamı katmamış, bu sözcüğü cümlede nesne durumuna getirmiştir. Bu yüzden bu cümlede “-u” eki, hâl (durum) ekidir.

Ad tamlamalarında tamlanana gelen ek, iyelik ekidir. Bu yüzden bu ekin diğer bir adı da “tamlanan” ekidir.

• okulun bahçes-i
• okul yol-u

tamlamalarında tamlanan olan “bahçe, yol” sözcüklerine 3.tekil iyelik eki (-i, -u) getirilerek belirtili ve belirtisiz ad tamlaması oluşturulmuştur.