Tan Eylemek Ne Demek

Cümlesine "Beli" Deme Vaktidir

Necla Saydam

Biz "Hayy" isek siz de "Hayy" sınız Siz "Hu" iseniz biz de "Hu"yuz "Hayy" dan Gelen "Hu"ya gider...

Eminim birçoğumuz "Zahid Bizi Tan Eyleme" adlı türküyü/nefesi dinlemişizdir. Erkan Oğur'un o  muhteşem sesiyle yorumladığı Zahit Bizi Tan Eyleme adlı nefes yüreğiyle dinleyenlerin yüreklerine dokunuyor.

Bu nefes yakın tarihimizde politik görüşleri nedeniyle ayrıştırılan, karşı karşıya getirilen kesimlerden, kendilerini "devrimci" olarak tanımlayan "tarafın" dilinde popüler olmuş ve "Sayılmayız parmak ile tükenmeyiz kırmak ile" sözleri sloganlaştırılmıştır.

Oysa  iki mısrasıyla ele alınan bu türkü, slogandan çok daha öte bir anlam taşır. Herşeyden önce müzik sanatının bir eseri olarak; vuruşları, melodisi ve sözlerindeki kalite gözönünde bulundurularak dinlenilmesi gereken eserlerin  başında gelir.

Öte yandan ortak kültürel mirasımıza ait eserler,  bu eserleri ortaya çıkaranların duyguları, içtenlik ve iyi niyetleri  ve bu türküde olduğu gibi  inançlarındaki samimiyet dikkate alınarak bütün olarak ele alınmalıdır diye düşünüyorum. Bu nedenle Zahid Bizi Tan Eyleme adlı nefesi bu pencereden bakarak  biraz daha açmak istedim:

Zahid bizi tan eyleme türküsü bir Bektaşi Nefesidir. En önemli özelliği bir inanç kültürünün kendini açıklaması/açmasını içermesidir.

Zahid bizi tan eyleme
Hak ismin okur dilimiz,
Sakın efsane söyleme
Hazrete varır yolumuz.

Sayılmayız parmak ile,
Tükenmeyiz kırmak ile.
Taşramızdan sormak ile,
Kimse bilmez ahvalimiz.

Erenlerin çoktur yolu,
Cümlesine dedik beli.
Gören bizi sanır deli,
Usludan yeğdir delimiz.

Muhy-i sana ola himmet,
Aşık ise cana minnet.
Cümle alemlere rahmet,
Saçar şu yoksul elimiz

Görüldüğü üzere türkünün sözleri baştan sona "ötekine" kendini ifade ediş, açıklama gereğinden doğan mısralardan oluşuyor.

“Zahid”, dinin yasak ettiği şeylerden sakınıp buyurduklarını yerine getiren kimseye deniyor. “Tan eylemek” de, yermek, sövmek anlamında... Türkü bu yönüyle de düşündürüyor. Bir görüşe sahip olanın diğer inanıştakini yermesi hatta sövmesi durumunda yerilenin inancının şerhini yapma zorunluluğunun ortaya çıkışı anlamlıdır.

zahid bizi tan eyleme
hak ismin okur dilimiz,

"Sen Zahitsen Hakk'ın buyruklarını yerine getiriyor isen ne diye bizi yerersin bizim de dilimiz Hakk ismini söyler" sözleriyle ayrılıklara değil, müşterek duyguya dikkat çekiyor.

Dörtlüğün sonunda şöyle bir uyarıyla karşılaşıyoruz;

sakın efsane söyleme
hazrete varır yolumuz.

Hakkımızda olduğumuzun dışında efsaneler söylense de yolumuz sadece sizin de kutsalınız olan  "Hazret"e varmaktır.

sayılmayız parmak ile,
tükenmeyiz kırmak ile.
taşramızdan sormak ile,
kimse bilmez ahvalimiz.

Farklılığımızdan dolayı bizleri yoketmeye çalışsanız da bu yolla inançları tüketemezsiniz mesajının sonunda kimse bilmez ahvalimiz vurgusuyla anlamaya çalışmadığınız bizlerin kulaktan dolma bilgilerinizle hallerimizi bilemez, bizi tanıyamaz ve anlayamazsınız uyarısı yer alıyor.

Erenlerin çoktur yolu,
Cümlesine dedik beli.
Gören bizi sanır deli,
Usludan yeğdir delimiz.

Bu dörtlükte bir inanç kültürünün genel ilkesi yer alıyor; Hakk'a giden çok yol vardır biz inancımızla  hepsine evet deriz, kabulümüzdür. Bizleri deli sansanız da böyle bir  delilik usluya tercih edilmelidir hatırlatması yapılıyor.

Türkünün sonunda Erkan Oğur'un adeta ilahi bir sesle söylediği

Biz ‘”Hayy” isek siz de “Hayy” sınız
Siz “Hu” iseniz biz  de “Hu”yuz
Hayy  dan Gelen Huyy’a gider….

mısraları dinleyiciyi İlahi bir noktaya çekiyor. Tüm insanlığın ortak mesajını veriyor.Türkü bu son bölümüyle yüreğimize en derin dokunuşunu yapıyor.

Bektaşi-Alevi eserlerin çoğunda inanç işlenir. İşleyiş yürekten, içten ve saygılıdır. Eserlerde işlenen aşkların çoğu da inançla ilgilidir. Bugün farklılaştırılmaya ve karşı karşıya bırakılmaya çalışıldığımız Alevi kardeşlerimizin de bu türküden en az bizler kadar alması gereken mesajlar var. Sizi "tan eyleyenlere" karşı; geçmiş kültürünüzden gelen söylemi devam ettirme ve "Hakk"a  geri dönme,  -hem sizler, hem de biz Alevi olmayanlar için - "cümlesine beli" deme vaktidir tam da şimdi.

"Yoksul ellerimizle" cümle alemlere rahmet saçalım.

Necla Saydam

<!--

var prefix = 'ma' + 'il' + 'to';

var path = 'hr' + 'ef' + '=';

var addy49677 = 'neclasaydam' + '@';

addy49677 = addy49677 + 'kadinnews' + '.' + 'com';

var addy_text49677 = 'neclasaydam' + '@' + 'kadinnews' + '.' + 'com';

( '' );

49677 );

( '' );

//-->n

<!--

( '' );

//-->

<!--

( '' );

//-->

kadinnews.com - 23.12.2009

Belli başlı dörtlükten oluşmuş bir şiir olarak öne çekmiş odan Zahit bizi tan eyleme, belli anlamlara sahip kelimelerden oluşmuş yapıdır. Bir cümle haline geldiğinde yine belli bir anlamı ifade eder ve anlatır.

Zahit Bizi Tan Eyleme Ne Demek?

Zahit kelimesi ile beraber tan eyleme kelime grubu üzerinden birleşmiş bir ifadeye sahiptir. Burada Zahit kelimesi, dinin buyruklarını yerine getirmek ve aykırı olan durumları yapmamak anlamına gelmektedir.

Tan eyleme ise bizi yargılama ya da sövme ve yerme gibi anlamlara sahip olur. Bu ikisi bir araya geldiği zaman dese Zahit bizi tan eyleme cümlesi, ‘Zahit bizi ayıplama’ ya da ‘Bizi dini açıdan yaptıklarımızla ayıplama’ gibi anlamlara üzerinden ifade edilmektedir.

Söz Hangi Anlamda Kullanılır?

Zahit bizi tan eyleme ülke çapında pek çok kişinin sevdiği özel türküler içerisinde yer alır. Belli bir şiir dizeleri kapsamında öne çıkar ve farklı anlamlar taşır. Hem sözleri hem de vurguladığı dizeler ile beraber pek çok kişinin duygulanmasına etki sağlayan önemli türkülerden biridir. Genel olarak ise, ‘Sofu bizi ayıplama’ anlamı üzerinden kullanıldığını söylemek mümkün.

Burada sofu kelimesi, ‘Dini emirlere tam uyan kişi’ biçiminde ifade edilmektedir. Bu bağlamda türkü içerisinde geçen zahit bizi tan eyleme kelime grubu, dini açıdan sofunun sorgulamaması, yargılaması ya da ayıplamaması biçiminde ifade edilmektedir. Elbette bunun dışında günümüzde birçok farklı anlam kapsamında da ifade sunduğu öne sürülüyor.

Beycan.NETSözlükİletişimSitemap

tan eylemek: sövmek, yermek, kınamak.

tan eylemek kelimesinin ardından gelen kelimeler

tana: susuzluktan yanmak.

tana kalmak: şaşmak.

tanış: tanıdık kimse, bildik.

tanlacak: seher vaktinde.

târ: karanlık.

târâc: darmadağın.

tapı: tapınılan şey, mabut.

tapşırmak: 1. lsmarlamak. 2.Emanet etmek. 3. Söylemek, ad söylemek.

tapu: makam.

tapusunda: huzurunda.

tarik: yol

tarlan: doğan, sarıya çalgın renkli, iri pençeli doğan.

tâye: dadı.

tavaf: çevresini dolaşmak.

tavk: gerdanlık, koyun ve keçilerin gerdanından küpe gibi sarkan iki tane.

tay: denk, yükün bir tarafı, deve yükünün bir tarafı, tezgâh çıkrıklarını sıkıştırmak için ileri geri gidip gelen ayar.

tayın: askerin bir öğün yemeği.

taylak: iki yaşındaki deve, deve yavrusu.

tebdil: tedbir.

teber: balta, dervişlerin kullandığı iki yüzlü yarım ay biçimindeki balta.

Hızlı kelimeler listesi

âb: su.

âbşar: su şırıltısı, çağıltı.

ademi: insan, adam.

ağu: zehir.

ahir-kâr: işin sonu.

akl-ı mead: ahirete dönük akıl.

alçah: alçak, yüksel olmayan.

ama: geyik.

andelip: bülbül, seher kuşu.

arkuru: aykırı, ters

Aşere-i Mübeşşere: Cennete gidecekleri Hz. Muhammed tarafından bildirilen on İslam büyüğü Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali, Talha bin Ubeydullah, Zübeyr bin A vvam, Abdurrahhman bin A vf, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Sait bin Zeyd, Sad bin Ebi vakkas.

avurmak: eğilmek, çevirmek.

ayn-i irşid: irşadın ta kendisi, aydınlatma.

azıtmak: yoldan çıkmak, sapıtmak.

bahâdır: yiğit.

bâran: yağmur

bedirlenmiş: ayın on dördüne benzemiş.

berî: ırak, sıyrılmış, kurtulmuş.

bider: tohum.

büryân: kebap, kızartma.

burdubâr: tahammüllü, yumuşak huylu.

cânib: yön, yan, taraf

cevşen: zırh

cünunluk: coşkunluk, akılsızlık, delilik.

çarkacı: ordunun öncüleri.

çırak: ışık, mum, kandil

dad eylemek: yardım dilemek, yahut yardım etmek.

danışmak: konuşmak.

demde: eğlencede, dolaşmada.

desdimal: el sileceği, yağlık.

dilçevüren: dilçeviren, söz gezdirici, dedikoducu.

döşürmek: devşirmek, bir araya getirmek, toplamak.

dürdane: inci tanesi

eflâk: felekler, gökler, yıldızlar.

emlek: emen.

erkan: esaslar, destekler , direkler, reisler, önemli kişiler.

eytam: yetimler.

fâş: duyurma, açığa vurma, yayma.

ferraş: döşeyen, döşemeci,hizmetçi, Kâbe'yi süpüren.

fodul: sıradan, töreden dışarı iş yapan, söz söyleyen ham kişi, münasebetsiz.

garet: yağma, talan, çapul.

genc-i nihan: gizli hazine.

giryân: kederli, üzgün, ağlayan.

göymek: yanmak, yanacak hale gelmek.

gümrah: sapık, yolunu kaybetmiş.

hâcet: ihtiyaç, dilek, istek.

Hâlik: Yaradan, Tanrı, Allah

hannar: hanlar.

haset: kıskançlık.

helekleme: yok etme, helak etme.

hıyaban: iki tarafı ağaçlık, geniş yol. Bulvar.

hu: ünleme, selam.

hüma: güvercin büyüklüğünde, zümrüt yeşili kanatlı, üzerinden gcçtiği kimselere zenginlik ve mutluluk getireceğine inanılan kuş [Huma kuşu], devlet kuşu.

ırlamak: türkü söylemek.

igit: yiğit, erkişi.

İmran: Musa peygamberin babası, Kur'an'ı Kerim'in üçüncü suresi.

ispir: şahinden sonra avcı kuşların en mahiri.

kadı: şeriat hükümlerine göre hüküm veren kişi, hâkim.

kamu: hep, bütün.

kara yer: mezar, sin, gömüt.

kayil: inanç

kemdamarlar: kötü huylar.

kevneye: dünya ve ahiret.

Kihil: yaşlı, kemâlini bulmuş kimseler, kâmil insanlar. olgunluk çağında bulunanlar.

kogıl: bırak, çek.

köyünmek: yanmak.

kürtük: donmuş kar birikintisi.

leşker: asker.

mahmur: sarhoş.

mâşuk: sevgili, sevilen kimse.

melâmet: kınamak, ayıplamak.

mest: sarhoş, kendinden geçmiş, âşık.

miftan: anahtar.

mizan: terazi, ölçü, tartı, akıl, idrak, muhakeme. Mahşerde herkesin amellerini tartmaya mahsus bir adalet ölçüsü olup hakiki mahiyeti ancak ahrette bilinecektir.

mustağrak: batmış, boğulmuş, dalmış.

münacât: gizlice konuşmak, dua.

nail: erişme, ulaşma.

nef: fayda.

niza: çekişme, kavga.

ögünden: önünden.

payam: haber.

perveri: besili, besiye alınmış, beslenmiş.

pür: dolu.

reşme: hayvan başlığında burun üzerine gelen zincir.

rüsva: rezil, aşağılık, itibarsız.

sâim: oruçlu, oruç tutan.

sayvant: çadır, gölgelik, kervan başı, tahtadan yapılmış balık sırtı şeklinde çanta.

sehab: bulut.

serheng: çavuş, kavas, kapı bekçisi.

sındı: makas.

somak: kurusu yemeklerin üzerine serpilen taneleri dut tanesi büyüklüğünde üzüm salkımı şeklinde ekşi kırmızı bir meyve.

sücü: şarap.

şakir: şükredici.

şerik: ortak. Şerik koşmak; Tanrı'ya ortak koşmak.

şor: lâkırtı, tozlu yer, ot.

tamaşa: temaşa, seyretme, hoşlanarak bakma.

teberra: yüz çevirmek.

teşviş: karıştırma, şüpheye düşme.

tozmak: gezmek, salınarak dolaşmak.

uğru: hısız, eşkiya, yol kesen.

usan: gafil, ahmak.

üsküf: 1. Başlık, serpuş 2. Simle bezeli baş örtüsü. 3.Genç kızların ve gelinlerin giydikleri, genellikle kırmızı renkli, ince keçe, şayak ya da çuhadan yapılmış başlık.

viribidi: yolladı, gönderdi.

yaman: yuvuz, kurnaz, kötü.

yekta: biricik, tek, eşsiz.

yöğşürmek: koşuşmak.

zâkir: zikreden.

zere: zira.

Zülfikar: Hz. Ali'nin çatallı kılıcı.