Tanzimat Dönemi Roman Ve Yazarları
Osmanlı toplumunun yaşamsal yeniliklerine ve siyasi, sosyal, kültürel kaostan kurtuluşuna paralel bir gelişime sahip Tanzimat romanı, bireyin etkin ve özerk özne olma hakkının yeni’lenmesi ve sosyolojik konumunun metinleşmesidir. Devrin toplumsal ve kültürel koşullarının irdelenmesi, var olan dinamikler bağlamındaki kültürel dönüşüm, yazınsal faaliyetlerin arka planına konumlandırılır. Arayış, sorgulayış, yeni’leniş, kendi oluş sürecine işaret eden dönemin modern düşünce geleneği, açılan terakki yoluna girmek, asrî insan olmak ve kişisel özgürlüklerini-benliklerini kazanmak boyutuna taşınır. Bu süreçteki yazılı üretimler ile kişi, konu ve tema başta olmak üzere tüm düzlemlerde, bireyi eğitmek, toplumsal dönüşüme yön vermek hedeflenir. Nesil sanatkârlarının Osmanlı toplumunun ahlaki değerlerinin korunması gerektiğine ve yeni toplum düzeninin doğru anlaşılmasına yönelik mesajlar verdiği Tanzimat romanında biçimsel anlamda geleneğe bağlılığın etkisi devam ederken biçeme getirilen yenilikler göze çarpar. Batılı roman tekniği kullanılarak toplumsal ve bireysel yozlaşma, çözülüş ve ötekileşme kurgulanır. Hayattan alınan sevgi, aşk, ihanet, kıskançlık, dostluk, eğitim, hürriyet, adalet, özgürlük, çalışkanlık, girişimcilik, yabancılaşma, kaçış ve benzeri temalar, bireyin kendiliğini kurma çabası ve özgür olma düşüncesi yönünden uyanışı ile bütünlenerek sunulur. Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Recaizade Mahmud Ekrem, Şemseddin Sami, Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım, Mehmed Murad, Fatma Aliye gibi yazarların romanları dönemin sosyolojik ve psikolojik değişim sürecine yönelik mesajları ile dikkate değerdir.
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Roman Konu Anlatımı
Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Türk Dili ve Edebiyatı Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak bilgi sahibi olabilirsiniz. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Roman nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor…
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Roman
Tanzimat Edebiyatı, 1860 ile 1895 yılları arasını kapsayan bir edebi dönem olarak karşımıza çıkar. Bu dönemde özellikle gazetenin gelişiyle birlikte roman, öykü, tiyatro, deneme ve makale gibi türlerde önemli değişimler gözlenmiştir. “Tanzimat Dönemi’nde Roman” edebiyatımızın yeni bir kimliğe kavuşması noktasında önemli bir alan olmuştur.
Bu dönem romanlarında işlenen başlıca konular, batılılaşmanın yanlış anlaşılması, aşk, kadınla erkek arasındaki eşitsizlik, kadının toplumdaki yeri, kölelik ve tarihsel olaylardır.
Tanzimat yazarları romanın gerçeği vermesi gerektiği görüşündedirler. Çünkü amaçlar toplumsal yarar sağlamaktır. Özellikle Namık Kemal, tiyatro oyunu için düşündüğünü roman için de yineler. Ona göre roman, toplumsal yarar sağlamak için bir araçtır; yararlı bir eğlencedir.
Bu dönem romanlarında romantizm, realizm ve natüralizm gibi edebi akımlar etkili olmuştur. Ahmet Mithat, Namık Kemal gibi yazarlar romantizm akımının etkisiyle günlük ve toplumsal olayları eserlerinde işleyerek sosyal sorunları ele almışlardır. Recaizade Mahmut Ekrem, Sami Paşazâde Sezâî ve Nabizâde Nazım gibi sanatçılar ise realizm ve natüralizm akımlarının etkisiyle romanlarında daha gerçekçi olayları ele almışlardır.
Tanzimat Dönemi Roman Özellikleri
» Roman Şemsettin Sami ile başlamış Ahmet Mithat ile gelişmiştir.
» Konular günlük yaşamdan veya tarihten alınmıştır.
» Duygusal ve acıklı konular tesadüfi aşklar ön plandadır.
» Bireyi eğitme, toplumu düzeltme amacı güdülmüştür.
» Gözleme yer verilmiş, gerçekçi bir bakış açısı sergilenmiştir.
» Anadolu ihmal edilmiş, İstanbul ve çevresi işlenmiştir.
» Hikaye ve romanlar teknik ve kompozisyon bakımından ilk olmanın eksikliklerini taşıdıklarından roman tekniği zayıftır.
» En önemli temalar, Fransız İhtilali ile dünyaya yayılan “vatan, özgürlük, adalet, milliyetçilik ve esaret”tir.
» Kişiler genelde tek yönlü; iyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.
» Yazarlar eserlerinde kişiliğini gizlememiş, hatta yer yer olayın akışını keserek okuyucuya bilgi ve öğüt vermişlerdir.
» İkinci kuşak sanatçıları realizmin etkisiyle gözleme önem vermişler, daha gerçekçi bir tarzla eserlerini yazmışlardır.
Tanzimat Dönemi’nde Yazılmış Romanlar (Tanzimat Dönemi Romanları)(Tanzimat Dönemi Romanlarda İlkler)
İlk yerli roman: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (Şemsettin Sami)
İlk edebi roman: İntibah (Namık Kemal)
İlk tarihi roman: Cezmi (Namık Kemal)
İlk köy romanı: Karabibik (Nabizade Nazım)
İlk realist roman: Araba Sevdası (Recaizade mahmut Ekrem)
10. Sınıf Roman Konu Anlatımı için Tıklayınız…
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Konuları için Tıklayınız…
10. Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız…
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Roman, Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Roman hakkında
Bu dönem sanatçılarına göre edebiyat, halk eğitiminde bir araçtır. Edebiyatta hak, adalet, özgürlük, eşitlik gibi kavramlar ilk kez birinci dönem sanatçılarında görülmüştür. Roman, öykü, makale, fıkra, eleştiri ve tiyatro gibi türleri ilk olarak birinci dönem sanatçıları vermiştir. Bu dönem sanatçıları toplum için sanat anlayışını benimsemiş ve romantizm akımının etkisinde kalmışlardır. Bu dönemde Divan edebiyatı eleştirilmiş hece ölçüsüne sahip çıkılmak istenmişse de bunlar sadece teoride kalmıştır. Dönem sanatçıları içeriğe önem vermişlerdir. Bu dönem sanatçılarından İbrahim Şinasi Türk edebiyatında noktalama işaretlerini ilk kullanan kişidir. Sanatçılar aruz ağırlıklı eserler vermiş az da olsa hece ölçüsü denenmiştir. Genel olarak yeni konular eski biçimlerle verilmiştir. Tanzimat edebiyatının genelinde de görülen Fransız edebiyatı etkisi bu dönemde de görülmüştür. Bu dönemin sanatçıları yeni türlerde ilk eserleri verdikleri için teknik bakımdan mükemmel değillerdir. Ortaya koyulan yapıtlar genellikle çeviri ve taklittir. Bu dönem sanatçıları İbrahim Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat Efendi, Ahmet Vefik Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Cevdet Paşa, Ali Suavi ve Sadullah Paşa'dır. Bu sanatçılardan İbrahim Şinasi Türk edebiyatında yeniliğin öncüsü olarak bilinir. Türk edebiyatında ilk makaleyi ve ilk tiyatroyu o yazmıştır. İbrahim Şinasi aynı zamanda gazetecilik de yapmıştır. Namık Kemal ise Türk edebiyatında vatan ve hürriyet şairi olarak bilinir. Namık Kemal yapıtları ve düşünceleriyle modern Türkiye'nin kurucusu olan Mustafa Kemal Atatürk'ü de etkilemiştir. Atatürk Namık Kemal için "Vatanın kurtuluşu ve istiklâli için ölmeyi bugünkü nesle Namık Kemal öğretti. Harbiye senelerinde siyaset fikirleri baş gösterdi… Namık Kemal’den gelen sesin büyüsüne kapılmıştık. Bu ses ruhumuzu şimşek gibi sarsıyor, bu ses şimdiye dek okuduğum şiirlerdeki hiçbir sese benzemiyordu. Namık Kemal’in yiğit sesi, önümde bambaşka bir ufkun açılmasına yol açıyordu.” ifadelerini kullanmıştır.[7][8] Dönemin en önemli sanatçılarından diğeri ise Türk edebiyatında 300'den fazla eser vermiş olan ve bu sebepten "yazı makinesi" diye anılan Ahmet Mithat Efendi'dir. Ahmet Mithat Efendi daha çok öykü alanında eserler vermiştir. Dönem sanatçılarından Ahmet Vefik Paşa ise Bursa valiliği yapmış ve Bursa'da bir tiyatro binası yaptırmıştır.[9]
İkinci dönem Tanzimat edebiyatı[değiştir kaynağı değiştir]
Tanzimat dönemine gelinceye kadar Türk edebiyatında Batılı anlamda sahne tiyatrosu görülmez. Ancak halk arasında Karagöz ile Hacivat, Orta oyunu ve Meddah gibi seyirlik oyunlar vardır. Halk arasındaki seyirlik oyunlardan Karagöz ve Hacivat; bir kukla oyunudur. Karagöz'de değişik söz oyunlarıyla ve yanlış anlaşılan sözlerle güldürü unsuru sağlanır. Eğlendirme amacı taşır. Karagöz adlı cahil biriyle Hacivat adlı bilgili geçinen biri arasındaki atışmalarla sürer gider. Orta oyunu: şehir meydanlarında ya da kendileri için hazırlanan yerlerde Pişekar, Kavuklu, Zenne gibi sabit tiplerle oynanan güldürü amaçlı seyirlik oyundur. Meddah ise tek kişilik bir oyundur. Yüksekçe bir yere çıkan meddah, değişik şivelerle konuşarak anlattığı bir olayla güldürü oluşturur. Tanzimat dönemine kadar olan bu oyunlar belli bir metne dayanmayan, oyuncuların oyun esnasında karşılıklı konuşmalarına dayanan oyunlar olup eğitici bir amaç taşımamışlardır.
Tanzimat döneminde ise tiyatro ile okul bir sayılmış, halkın eğitilmesinde bir araç sayılmıştır. Tanzimat tiyatrosu Batı tiyatrosu etkisinde kalmıştır. Sanatçılar özellikle William Shakespeare, Victor Hugo ve Molierre gibi sanatçılardan uyarlamalar yapmışlardır. Tanzimat tiyatrosunda sosyal eğitim ön plandadır. Toplumda görülen aksaklıklara doğrudan doğruya dokunmak veya tarihin ibret verici olaylarını ele alıp onlardan ahlaki sonuçlar çıkarmak amaçlanmıştır. Tanzimat tiyatrosunda dil ve üslup konuşma diline ve üslubuna çok yaklaşmıştır. Tanzimat döneminin yazılan ilk tiyatro eseri Şinasi'nin Şair Evlenmesi adlı tek perdeden oluşan töre komedyasıdır. Şinasi bu eserinde görücü usulüyle evlenmeyi yermiştir. Tanzimat döneminin sahnelenen ilk tiyatro eseri ise Namık Kemal'in Vatan Yahut Silistre adlı yapıtıdır. Namık Kemal bu eserinde yurtseverlik konusu işlemiştir ve ülke genelinde büyük yankı oluşturmuştur. Dönemin önemli sanatçılarından olan Namık Kemal tiyatroyu sosyal yarar sağlamak için faydalı bir uğraş ve eğlence aracı olarak görmüştür. Bu dönemin önemli tiyatro yazarları arasında Direktör Ali Bey'de gösterilebilir. Direktör Ali Bey'in Konana Yatıyor ve Misafir-i İstiklal adlı tek perdelik oyunları mevcuttur.[2]