Tımar Sistemi Ve Özellikleri
Tımar Sistemi Nedir? Kısaca Özellikleri, Amaçları ve Bozulması
Tımar Sisteminin Özellikleri ve Amaçları
Osmanlı idari ve askeri teşkilatlanmasının temel ayaklarından biri olan Tımar sistemi, Selçuklular zamanında uygulanan “İkta Sistemi” nin Osmanlı’daki karşılığıdır.
“Dirlik Sistemi” olarak da bilinir.
Dirlik, Osmanlı’da hizmet karşılığı devlet görevlilerine ve savaşlarda başarı göstermiş askerlere tahsis edilen topraklardır.
Bu toprakların mülkiyeti devlete ait olmakla birlikte (miri arazi), işletme hakkı ve geliri dirlik sahibine aittir.
Tımar sisteminde köylüler, normalde devlete ödemeleri gereken vergileri tımar sahiplerine ödemişlerdir. Böylece;
- Hali hazırda devlet görevlisi olan Tımar sahibinin maaşı ödenmiş oluyor,
- Tımar sahibi aldığı bu vergilerle “cebelü” denilen askerleri yetiştiriyor,
- Ve ayrıca kendisine verilmiş olan topraklarda güvenlik ve asayişi sağlıyordu.
Dolayısıyla Tımar sistemi beraberinde birçok önemli işlevi getiriyordu.
Tımar sistemi sayesinde barış zamanında çiftçilikle uğraşarak üretime katkıda bulunan Tımarlı sipahiler, savaş zamanında da tımarlarında besledikleri askerlerle birlikte orduya katılarak Osmanlı ordusunun asker ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılıyorlardı.
Bu açıdan bakıldığında Tımar sisteminin faydaları genel olarak şu şekilde özetlenebilir;
- Bütçeden para ayırmadan sadece toprak tahsisi yoluyla asker yetiştirilmiş, böylece ülkenin gerek iç gerekse de dış güvenlik problemi büyük oranda çözülmüştür.
- Devletin maaş yükü azaltılmış, birçok yöneticinin maaşı hazineye yük olmadan karşılanmıştır.
- Tarım arazilerinin sürekli bir şekilde işlenmesi sağlanmış ve böylece üretimde devamlılık sağlanmıştır.
- Taşrada devlet otoritesi ve merkezileşme sağlanmıştır.
- Göçebeler yerleşik hayata geçirilmiş ve böylece yerleşik halkla karşı karşıya gelmeleri engellenmiştir.
Salyaneli ve Salyanesiz Eyaletler
Osmanlı’da Tımar sistemi tüm eyaletlerde uygulanmamış; eyaletlerin özel durumları dikkate alınmıştır.
Bu açıdan Osmanlı Eyaletleri Tımar sisteminin uygulanıp uygulanmama durumuna göre “Salyaneli Eyaletler” ve “Salyanetsiz Eyaletler” olarak ikiye ayrılmıştır.
Tımar sisteminin uygulandığı eyaletler Salyanesiz yani Yıllıksız Eyaletler olarak adlandırılmıştır.
Genelde merkeze yakın konumda olan bu eyaletlerden bazıları şunlardır; Rumeli, Anadolu, Budin, Bosna, Erzurum ve Diyarbakır.
Tımar sisteminin uygulanmadığı eyaletler ise Salyaneli yani Yıllıklı Eyaletler olarak adlandırılır. Genelde merkeze uzak eyaletlerden oluşan bu eyaletlerden bazıları şunlardır: Mısır, Trablusgarp, Habeş, Yemen, Basra ve Cezayir.
Tımar Sisteminin Bozulması ve Kaldırılması
Görüldüğü gibi Osmanlı’nın idari ve askeri teşkilatlanmasında oldukça önemli bir yere sahip olan Tımar sistemi, Osmanlı devletinin özellikle 17. Yüzyıldan itibaren içine düştüğü ekonomik, siyasi ve askeri gerileme süreciyle birlikte bozulmaya başlamış ve kendisinden beklenen işlevleri yerine getiremez olmuştur.
Bu durumun yaşanmasında, dünya ekonomik sisteminde yaşanan değişimlerinde oldukça önemli bir etkisi vardır.
Buna göre dünya ekonomisi gerek aydınlanma devrimi gerekse de sanayi devrimiyle birlikte durağan ve toprağa bağımlı bir tarımsal üretimden, sanayi ve ticarete yönelen daha aktif bir ekonomiye yönelmiştir.
Bu değişim karşısında tımar sistemi “eskimiş ve durağan” bir ekonomik sistem olarak kalmıştır.
Ayrıca gelişen teknolojiyle birlikte ateşli silahlar yaygınlaşmaya başlamış ve savaşlarda tımar sisteminin en önemli bileşenlerinden biri sayılan sipahilere olan ihtiyaç gitgide azalmıştır.
Nihayetinde bu koşulların etkisiyle Tımar sistemi yerini zamanla “İltizam Sistemi” ne bırakmaya başlamıştır.
İltizam sisteminde “mültezim” adı verilen kişiler bir anlamda devletin vergi toplama hakkını kiralamışlardır.
Mültezimler devlete peşin bir bedel ödeyerek, üç yıllığına kiraladıkları topraklarda yaşayan köylülerin vergilerini kendi hesaplarına toplamışlardır.
İltizam sistemi sayesinde halihazırda gittikçe zayıflamakta olan Osmanlı maliyesi, nakit para ihtiyacını bir ölçüde karşılamaya çalışmış, ancak bu sistem de beraberinde birçok başka sorunu getirmiştir.
Tımar sisteminin resmi olarak kaldırılması ise, 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı‘yla olmuştur.
Timarların en yoğun olduğu coğrafya, Osmanlı İmparatorluğu'nun çekirdek eyâletlerini teşkil eden Tuna Nehri'nin güneyi olan Rumeli bölgesi, Bosna, Teselya, Mora, Trakya, Batı ve Orta Anadolu bölgeleri olmuştur. Doğu ve Güneydoğu Anadolu sahalarında, Halep ve Şam eyaletlerinde tımarlar daha seyrek olup, Irak, Arabistan, Mısır ve Garp Ocaklarında ise çok istisnaîdir.
Tımar sisteminin faydaları[değiştir Tımar sistemi nedir? Osmanlı tımar sistemi özellikleri nelerdir?
Osmanlı Devleti hakkında bilgi sahibi olunmak istendiğinde tımar sistemi bazı yerlerde karşımıza çıkabilir. Çünkü bu sistem oldukça farklı ve ilgi çeken bir sistem olmuştur. Uzun yıllar boyunca uygulanması bu vergi sisteminin önemini ortaya koymaktadır. Tabi yararları olan tımar sisteminin bazı özellikleri ise zarara neden olmuştur. Özellikle yerleşik hayata geçişin bu sistemle iyi bir hale geldiği bilinmektedir.
TIMAR KELİMESİ NEREDEN GELİR?
Tımar sistemini açıklamadan önce tımarın nereden geldiğini bilmekte yarar vardır. Buna göre tımar sözcüğü Farsça bir kökten gelmektedir. Farsça da yer alan anlamında ızdırap, bakım ve sadakat kavramları görülür. Genel olarak kullanılan anlamı ise devlete yapılan bir hizmete karşılık ücret yerine toprak tahsis edilmesidir.
TIMAR SİSTEMİ NEDİR?
Tımar sistemi, askerler ve çiftçiler için getirilmiştir. Ancak daha sonra devlet memurları için vergi toplama yetkisi de vermiştir. Ayrıca Selçuklular döneminde bir maaş sistemi olan İkta vardı. İşte tımar sistemi de buradan gelmektedir.
Osmanlı Devleti'nde memur ve asker olan kişilere hizmete karşılık ücret değil de toprak verilmiştir. Bu sayede yerleşik düzenin korunması amaçlanmıştır. Ayrıca tımar sistemi uygulanan bölgelerde asayiş en üst düzey şekilde sağlanmıştır. Asayiş ve vergi toplama konularında faydalı bir sistem olduğu görülür.
OSMANLI TIMAR SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Osmanlı Devleti hüküm sürdüğü yıllarda birçok sistemi deneyerek başarılı olmaya çalışmıştır. Bunlar içerisinde tımar sistemi oldukça uzun bir süre kullanılmış ve yarar görüldüğü için sürekli hale gelmiştir.
- Topraklar boş kalmadan işlenmiş ve bu sayede elde edilen gelirlerle devlete asker yetiştirilmiş.
- Tımar sistemi ilk kez 1. Murat döneminde uygulanmış.
- Tımar sistemiyle toprağa duyulan bağlılık artmıştır.
- Vergi toplamada sistematik bir düzen kurulmuş.
Tımar sisteminin gelişi devletin gelirlerine doğrudan etki sağlamıştır. Bunun yanında Osmanlı Devleti'nin askeri gücü bu sayede daha da artmıştır. Ayrıca eyalet askerleri de tımar sistemi sayesinde yapılmıştır. Aynı zamanda ülkenin topraklarından en iyi şekilde yaralanma şansı doğmuştur. Göçebe halde yaşayan Türkler, yerleşik hayata daha hızlı bir şekilde geçmeye başlamışlardır.
TIMAR SİSTEMİNİN YARARLARI
Tımar sistemi genel anlamda başarılı bir yöntem olmuştur. Devletin bu uygulama ile vergi konusunda rahatladığı görülür. Ayrıca arazilerin boş kalmadan işlenmesi bu yolla sağlanmıştır.
- Devletin otoritesi artmıştır.
- Devletin maaş yükü azalmış.
- Arazilerin boş kalmaması sağlanmıştır.
- Üretim konusunda süreklilik yaşanmıştır.
- Tımar sistemi ile askeri giderler karşılanmış.
- Toprağa duyulan bağlılık daha çok artmış.
- Halkın yerleşik bir hayata geçmesi aşılanmıştır.
- Vergi toplamada düzen ve sistematik bir yol ortaya çıkmıştır.
Görüldüğü üzere tımar sisteminin yararlı olduğu görülmüştür. Ancak bazı kişiler bu sistemi kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya başlamışlar. Tabi buda devlete zarar olarak yansımıştır. Hatta ilerleyen yıllarda devletin çöküşüne bir etkide tımar sisteminin bozulması olmuştur. Ayrıca 1839 yılındaki Tanzimat Fermanı ile tımar sistemi son bulmuştur.
kaynağı değiştir]
Tımar sistemi nedir? Osmanlı tımar sistemi özellikleri nelerdir?
Osmanlı Devleti hakkında bilgi sahibi olunmak istendiğinde tımar sistemi bazı yerlerde karşımıza çıkabilir. Çünkü bu sistem oldukça farklı ve ilgi çeken bir sistem olmuştur. Uzun yıllar boyunca uygulanması bu vergi sisteminin önemini ortaya koymaktadır. Tabi yararları olan tımar sisteminin bazı özellikleri ise zarara neden olmuştur. Özellikle yerleşik hayata geçişin bu sistemle iyi bir hale geldiği bilinmektedir.
TIMAR KELİMESİ NEREDEN GELİR?
Tımar sistemini açıklamadan önce tımarın nereden geldiğini bilmekte yarar vardır. Buna göre tımar sözcüğü Farsça bir kökten gelmektedir. Farsça da yer alan anlamında ızdırap, bakım ve sadakat kavramları görülür. Genel olarak kullanılan anlamı ise devlete yapılan bir hizmete karşılık ücret yerine toprak tahsis edilmesidir.
TIMAR SİSTEMİ NEDİR?
Tımar sistemi, askerler ve çiftçiler için getirilmiştir. Ancak daha sonra devlet memurları için vergi toplama yetkisi de vermiştir. Ayrıca Selçuklular döneminde bir maaş sistemi olan İkta vardı. İşte tımar sistemi de buradan gelmektedir.
Osmanlı Devleti'nde memur ve asker olan kişilere hizmete karşılık ücret değil de toprak verilmiştir. Bu sayede yerleşik düzenin korunması amaçlanmıştır. Ayrıca tımar sistemi uygulanan bölgelerde asayiş en üst düzey şekilde sağlanmıştır. Asayiş ve vergi toplama konularında faydalı bir sistem olduğu görülür.
OSMANLI TIMAR SİSTEMİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Osmanlı Devleti hüküm sürdüğü yıllarda birçok sistemi deneyerek başarılı olmaya çalışmıştır. Bunlar içerisinde tımar sistemi oldukça uzun bir süre kullanılmış ve yarar görüldüğü için sürekli hale gelmiştir.
- Topraklar boş kalmadan işlenmiş ve bu sayede elde edilen gelirlerle devlete asker yetiştirilmiş.
- Tımar sistemi ilk kez 1. Murat döneminde uygulanmış.
- Tımar sistemiyle toprağa duyulan bağlılık artmıştır.
- Vergi toplamada sistematik bir düzen kurulmuş.
Tımar sisteminin gelişi devletin gelirlerine doğrudan etki sağlamıştır. Bunun yanında Osmanlı Devleti'nin askeri gücü bu sayede daha da artmıştır. Ayrıca eyalet askerleri de tımar sistemi sayesinde yapılmıştır. Aynı zamanda ülkenin topraklarından en iyi şekilde yaralanma şansı doğmuştur. Göçebe halde yaşayan Türkler, yerleşik hayata daha hızlı bir şekilde geçmeye başlamışlardır.
TIMAR SİSTEMİNİN YARARLARI
Tımar sistemi genel anlamda başarılı bir yöntem olmuştur. Devletin bu uygulama ile vergi konusunda rahatladığı görülür. Ayrıca arazilerin boş kalmadan işlenmesi bu yolla sağlanmıştır.
- Devletin otoritesi artmıştır.
- Devletin maaş yükü azalmış.
- Arazilerin boş kalmaması sağlanmıştır.
- Üretim konusunda süreklilik yaşanmıştır.
- Tımar sistemi ile askeri giderler karşılanmış.
- Toprağa duyulan bağlılık daha çok artmış.
- Halkın yerleşik bir hayata geçmesi aşılanmıştır.
- Vergi toplamada düzen ve sistematik bir yol ortaya çıkmıştır.
Görüldüğü üzere tımar sisteminin yararlı olduğu görülmüştür. Ancak bazı kişiler bu sistemi kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya başlamışlar. Tabi buda devlete zarar olarak yansımıştır. Hatta ilerleyen yıllarda devletin çöküşüne bir etkide tımar sisteminin bozulması olmuştur. Ayrıca 1839 yılındaki Tanzimat Fermanı ile tımar sistemi son bulmuştur.
Avrupa'da ateşli silahların 16. yüzyıl boyunca yaygınlaşması Avusturya cephesinde atlı süvarilerin ve sipahilerin savaş gücünü azaltmıştı. Bu durum ateşli silahlarla eskiden beri donanmış olan Yeniçerilerin önemini arttırdı. Yeniçeriler maaşlarını doğrudan doğruya hazineden nakit para (ulûfe) biçiminde almaktaydılar. Yeniçerileri birlikleri sayısının büyümesi Osmanlı maliyesinde nakit para ihtiyacını artırdı. Nakit gereksinimini hızlı bir biçimde karşılamanın başlıca yolu vergilerin iltizam yöntemiyle toplanmasıydı. Sözü geçen yöntemin 16. yüzyıl sonlarında başat hale gelmesiyle tımarların gerek askerî, gerekse ekonomik anlamda belirleyici bir önemleri kalmamıştır. Tımarlar bundan sonra varlıklarını bir kalıntı kurum olarak 19. yüzyılın başlarına değin sürdürecektir. Tımar sistemi Tanzimat Fermanıyla 1839 yılında kaldırılmıştır.