Toprak Tipleri Konu Anlatımı

Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına , formüllere ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, YKS&#;ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken YKS Coğrafya dersine ait ipuçları, özetleri, formülleri ve notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Türkiye&#;de Bitki Tür ve Toplulukları, Orman, Maki, Bozkır, Çayır, Yağış Rejimleri, Türkiye&#;de Topraklar, Yerli ve Taşınmış Topraklar, Fiziksel ve Kimyasal Çözülme, Yeryüzünde Su Kaynakları ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenler ile Bitki Örtüsü ve Toprak konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!☀️

???

Türkiye&#;de Bitki Tür ve Toplulukları

Orman

Ormanların dağılışını nemlilik belirler. Orma alt sınırını nem/yağış belirler. orman üst sınırını ise enlem/sıcaklık belirler.

Ormanın hem alt sınırı, hem üst sınırı güneyden kuzeye çıktıkça azalır.

Ormanların kendini yenileme süresi kıyılarda daha kısadır.

Ormanlarımızda en yaygın ağaç meşedir. meşenin iklim seçiciliği yoktur. Her bölgede yetişebilir. Bu yüzden ağaçlandırma çalışmalarında kullanılabilir.

En fazla orman Karadeniz&#;de, en az orman Güneydoğu Anadolu bölgesinde bulunur.

Ormaların tahribi sonucu yerine gelen bitki topluluğu Pösodomaki&#;dir.

Maki

Kısa boylu, sık, dikeli, tüylü bodur, kök sistemi gelişmiş çalı topluluklarıdır. Zeytin, Zakkum, Defne, Lavanta, Kocayemiş, Keçiboynuzu, Mersin vb

Makiler, Akdeniz iklim sahalarında görülür.

Makiler nede tüylüdür? Sıcaktan kendini korumak için. Su kaybını azaltmak için tüylü ve kadifemsidirler.

Makilerin kök sistemi gelimiştir. Çünkü karstik kayaçlardan dolayı suya yetişmek için köklerini uzatmışlardır.

Maki üst sınırı Antalya&#;da yüksektir. Sebebi ise sıcaklık ve enlemdir.

Makilerin tahribi sonucu yerine gelen bitki topluluğu Garig&#;dir.

Bozkır

Yıllık yağış miktarının az olduğu kurak ve yarı kurak bölgelerde görülür. Sığırkuyruğu, Geven otu, Çobanyastığı gibi.

Bozkır, küçükbaş hayvancılığın gelişmesine katkı sağlar.

Bozkırların tahribi sonucu yerine gelen bitki topluluğu Antropojen Bozkır&#;dır.

Not: Türkiye&#;de çeşit bitki vardır. Bunun &#;i endemiktir, yalnızca bir yerde bulunur. En fazla endemik Toroslarda, en az endemik İç Anadolu bölgesindedir. Endemik örnekleri: İspir Meşesi (Yozgat), Sığla Ağacı (Muğla), Datça Hurması, Kazdağı Köknarı

Çayır

Yaz yağışlarının olduğu yeerlerde görülen bitki topluluğudur. Erzurum Kars&#;ta, Kuzey Doğu Anadolu&#;da görülür.

Çayırlar, büyükbaş hayvancılığın gelişmesine katkı sağlar.

Yüksek dağ çayırlarına Alpin Çayır denir.

Toprak Oluşumu

Topraklar, Fiziksel Çözülme ya da Kimyasal Çözünme yolu ile oluşabilir.

• Fiziksel Çözünme: Sıcaklık farkının fazla olması sebebiyle kayaçların parçalanmasıdır.
  • Dünyada en fazla çöl ikliminde görülür.
  • Ülkemizde en fazla İç Anadolu ve GDA bölgesinde görülür.
• Kimyasal Çözünme: Kayaçların eriyerek, kimyasal bileşimlerinin değişmesidir. Denize yakın, nemli, yağışlı yerlerde görülür.
  • Dünyada en fazla Ekvatoral iklimdedir.
  • Ülkemizde en çok Doğu Karadeniz&#;de görülür.

Türkiye&#;de Toprak Tipleri

Yerli Topraklar (Zonal Topraklar)

İklimi ve ana kayayı yansıtan topraklardır.

• Kahverengi Orman Toprağı: Humus bakımından zengindir. Karadeniz Bölgesinde görülür.
• Podzol: Batı Karadeniz&#;de görülür. Soğuk ve nemli bölge toprağıdır.
• Terra-Rosa: Akdenz iklim bölgelerinde görülür. Karstik araziler üzerindedir. Demirin oksitlenmesiyle oluşan kırmızı topraktır. Verimsiz topraklardır. Bu yüzden Akdeniz&#;de gübreleme fazladır. Terra-Rosa toprağı kireçli değildir. Akdeniz&#;deki kayaçlar kireçlidir.
• Bozkır Toprakları: Yağışın az olduğu yerlerde görülür. Örneğin İç Anadolu, GDA. Kireç ve tuz oranı yüksektir.
• Çernozyom: Erzurum-Kars&#;ta görülür. En humuslu topraklardır. Yeni verimlidirler. Sebebi ise çayırlardır.
• Laterit: Nemli iklim toprağıdır. Yıkanma fazla olduğu için kimyasal çözünme fazladır. Ülkemizde Doğu Karadeniz kıyılarında görülür.

Taşınmış Topraklar (Azonal Topraklar)

Dış kuvvet etkisiyle taşınan, iklimi ve ana kayayı yansıtmayan topraklardır. Mineral bakımından zengindirler.

• Alüvyon Toprak: Akarsu tarafından deltalarda taşınır.
• Lös: Rüzgarın taşıdığı topraktır.
• Moren: Buzul etkisi ile oluşurlar. Türkiye&#;de dağların zirvelerinde görülür.

Not: Ülkemizde toprak çeşitliliğinin en fazla olduğu bölge Marmara&#;dır. Sebebi ise iklim çeşitliliğidir. Ancak ülkemizde toprak çeşitliliğinin fazla olmasında iklim çeşitliliği, anakayanın çeşitliliği, dış kuvvetlerin faaliyeti etkili olmuştur.

Şimdi Bitki Örtüsü ve Toprak Tipleri soru çözümlerine devam edebilirsin!?

Coğrafya dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bitki Örtüsü ve Toprak Tipleri konu, YKS Coğrafya testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Türkiye&#;de Bitki Tür ve Toplulukları, Orman, Maki, Bozkır, Çayır, Yağış Rejimleri, Türkiye&#;de Topraklar, Yerli ve Taşınmış Topraklar, Fiziksel ve Kimyasal Çözülme, Yeryüzünde Su Kaynakları gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. YKS Coğrafya ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Coğrafya konu anlatımı videolarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. ? 

Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.

Başlıca Toprak Tipleri ve Özellikleri

Toprak, üzerinde tüm canlıların barınıp yaşadığı, insan ve hayvan beslenmesi için gerekli ürünlerin yetiştiği yaşayan canlı bir varlıktır ve yaşamın kaynağıdır. Toprak, Fiziksel, kimyasal, organik yollarla parçalanan kayaçların arasına hava, su ve canlıların girmesiyle oluşan katmandır.

Yeryüzündeki topraklar iklim koşulları, kayaçların yapısı, yer şekilleri ve dış güçlerin etkinliğine göre üç ana gruba ayrılmaktadır. Bunlar zonal, azonal ve intrazonal topraklardır.

ZONAL TOPRAKLAR

Bu topraklar genellikle düz ve az eğimli yerlerde oluşmuş topraklardır. Ana kayaların, yerinde ayrışmasıyla oluşurlar. Bu yüzden yerli topraklar da denir. Topraklar oluşum özelliklerine göre taşlı, kireçli, kumlu, humuslu, milli gibi çeşitlere ayrılırlar. Bitki artıklarının zamanla ayrışmasıyla toprağa bitkisel besin maddeleri de karışır buna humus denir. Yağışın bol olduğu, bitki örtüsünün gür olduğu alanlarda görülen topraklar, bitki örtüsü bakımından zengin olduğundan toprakta humus miktarı da fazladır. Yağışın çok olduğu ekvatoral kuşakta yağışlarla toprak çok yıkandığından topraktaki humus oranı azdır. Bu bölgelerde toprak nemli olduğundan koyu renklidir. Zonal topraklarda normal toprak profiline sahiptir. A, B, C horizonları belirgindir.

monash.pwt Topraklar
Dönenceler arasındaki sıcak-nemli tropikal iklim bölgesinin toprağıdır. Rengi kiremit kırmızısıdır. Tropikal kuşakta bitki örtüsü gür olduğu hâlde aşırı yıkanma ve humusun büyük bir kısmının çok sayıdaki mikroorganizmalar tarafından tüketilmesinden dolayı bu topraklar humus bakımından fakirdir. Tarımsal verim bu topraklarda düşüktür. Bu nedenle kimyasal çözülme yeterli olduğu hâlde verimsiz topraklardır.

2.Kırmızı Topraklar (Terra Rossa)
Akdeniz iklim bölgesinde kireç taşı (kalker) üzerinde oluşan topraklardır. Bünyesinde demir oksit oranı fazla olduğundan renkleri kırmızıdır. Sulama ve gübreleme yapılırsa tarıma elverişlidir. Kaliforniya (ABD) Orta Şili, Cape Bölgesi (Güney Afrika Cumhuriyeti), Akdeniz kıyıları ve Avustralya’nın güneyinde görülür.

monash.pwengi Orman Toprakları
Ilıman okyanus ikliminde karışık ormanların altında yer alan humuslu topraklardır. Toprağın üst kısmı, bitki kalıntılarından dolayı koyu renklidir ve humus bakımından zengindir. Aşırı yıkanma yoktur. Bu topraklar Batı Avrupa’da ve Türkiye’de Karadeniz kıyılarında yaygındır.

monash.pw Topraklar
Soğuk nemli bölgelerin iğne yapraklı orman sahasında oluşan topraklardır. Yıkanma fazla olduğundan mineral bakımından fakirdir ve kül renginde olan topraklardır. Sibirya, Kuzey Avrupa, İskandinavya Yarımadası (İsveç, Norveç, Finlandiya) ve Kanada’da görülür.

monash.pw Toprakları
Tundra iklim bölgesinin kışın on ay donan, yazın iki ay çözülerek bataklık hâlini alan verimsiz topraklarıdır. Üzerinde üç aylık yaz sıcaklığında yeşeren tundra denilen yosun ve otlardan oluşan bitki örtüsü vardır ve organik maddeler uzun süre çözünmeden toprakta kalır. Humus bakımından fakir ve tarıma elverişsiz topraklardır. Tundralar, kutup altı ikliminde görülen topraklardır. Kanada, İskandinav Yarımadası ve Sibirya’da geniş yer kaplarlar.

6.Çöl Toprakları
Çöllerde (yıllık toplam mm’den az yağış alan yerlerde) görülen, humus bakımından fakir, az humuslu açık renkli verimsiz topraklardır. Çöllerde nem azlığı nedeniyle kimyasal çözülme yetersizdir, toprak oluşumu yeterince gerçekleşemez. Bu nedenle A horizonu yok denecek kadar incedir. Yağış azlığı ve şiddetli buharlaşma nedeniyle toprak yüzeyinde kireç ve tuz birikerek sert bir tabaka meydana getirir ve toprakta tarım yapılamaz.

monash.pwengi ve Kestane Renkli Bozkır Toprakları
Orta kuşakta, karaların iç kısımlarında, bozkırların görüldüğü yerlerde oluşan topraklardır. Kahverengi bozkır toprakları, mm arası yağış alan, step bitki örtüsünün görüldüğü yerlerde oluşan humusu az, tahıl tarımına ve mera oluşmasına elverişli topraklardır.

Kestane rengi bozkır toprakları ise mm arası yağış alan, step bitki örtüsüne sahip yerlerde oluşan humus oranı daha fazla ve tahıl tarımına elverişli topraklardır.

8.Çernozyom Topraklar (Kara Topraklar)
Yazları yağışlı karasal iklim koşullarında yetişen yüksek boylu çayırlar altında oluşan topraklardır. Sıcaklığın düşük olması nedeniyle çayır artıkları yeterince ayrışmadan toprak üzerinde kalır. Bu yüzden toprağın üst katı, siyah renklidir.
Çernozyomlar bitki besin maddeleri bakımından zengindirler. Ot verimi yüksek olduğu için buralarda, yoğun olarak büyük baş hayvancılık yapılır. Ukrayna, Rusya ve Kanada’ da; Türkiye’de ise Kuzeydoğu Anadolu’da yaygındır.

Azonal Topraklar (Taşınmış Topraklar)

Bulundukları yerlerden akarsu, rüzgârlar ve buzullar tarafından taşınarak çukurluk alanlarda biriktirilen topraklardır. Çeşitli yerlerden taşınıp geldiğinden bu tur topraklar verimlidir. Bu topraklarda organik kalıntı ve humus oranı yüksektir.

1. Alüvyal Topraklar
Yeryüzündeki yüksek yerler sürekli aşınmakta, aşındırılan bu materyaller uzak mesafelere taşınmaktadır. Bu materyaller iriliğine göre; çakıl, kum, mil olarak adlandırılır. Bunların hepsine birden alüvyon denir. Alüvyonların birikmesiyle oluşan topraklar alüvyal topraklardır. Alüvyonların horizonları yoktur. Alüvyal toprakların en yaygın olduğu yerler deltalardır. Vadi tabanlarının genişlediği yerlerdeki akarsu boyu ovaları da alüvyon topraklardan oluşur. Ayrıca pek çok ovanın tabanındaki verimli tarım alanları da alüvyonlarla kaplıdır. Alüvyal topraklar derin, geçirgen, kolay işlenebilen, suyun kolay temin edilebildiği topraklar olduğundan çok verimlidir. Çoğu iklim kuşağında görülebilir. Örneğin Nil deltası, Türkiye’de Çukurova alüvyal toprakların görüldüğü yerlerdendir.

2. Lös Topraklar
Çöllerde ve yarı kurak iklimlerde rüzgârların, bitki örtüsünün cılız olduğu yüzeylerden kayaçları kopararak taşıdığı ve biriktirdiği topraklardır. Mineralce zengin kolay aşındırılabilen topraklardır.

3. Moren
Kutup bölgelerinde ve kalıcı kar sınırları çevresinde buzulların getirdiği materyallerin biriktirilmesi ile oluşan topraklardır. Mineralce zengindirler fakat sıcaklık şartlarının yetersiz olmasından tarıma elverişli değildirler.

4. Regosoller
Dağ eteklerinde biriken kum boyutundaki malzemeler ile akarsuların ve volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzemeler üzerinde gelişen verimli topraklardır. Ülkemizde Nevşehir yöresi gibi volkanik arazilerde yaygın olan bu gözenekli topraklar, patates tarımına oldukça elverişlidir.

5. Kolüvyal Topraklar (Yamaç Döküntüleri)
Dağların yamaçlarında, çözülen malzemelerin yağmur ve sel suları tarafından taşınarak dağ eteklerinde biriktirilmesi ile oluşur. Kolüvyal topraklar verimli topraklardır. Üzüm bağları başta olmak üzere tarım için elverişlidir.

6. Litosol Topraklar (Taşlı Topraklar)
Litos, taş, litosol taşlı toprak demektir. Dağların eğimli yamaçlarında aşınma devamlı olursa ince malzemeler sürekli taşındığından geriye sadece taş ve çakıl gibi iri malzemeler kalır ve bu iri malzemenin hâkim olduğu taşlı topraklara litosol denir.

İntrazonal Topraklar

İntrazonal topraklar, zonal topraklar arasında adacıklar hâlinde oluşan, iklimden çok çevresel özelliklere göre biçimlenen topraklardır. İntrazonallerin oluşmasında daha çok kayaçların özelliği ve topoğrafya etkili olmaktadır. Bütün katmanlar gelişmemiş olup A ve C horizonlarına sahiptir.

1. Halomorfik Topraklar (Tuzlu Topraklar)
Kurak ve yarı kurak bölgelerde görülür. Su buharlaştığında eriyik hâldeki çeşitli tuz ve karbonatlar toprağın yüzeyinde birikir. Çorak topraklar olarak bilinen bu topraklar verimsizdir. Tuzlu topraklar ve alkali topraklar olarak ikiye ayrılır.

2. Hidromorfik Topraklar (Bataklık Toprakları )
Su oranı fazla olan topraklardır. Bataklık alanlarında veya taban suyu seviyesinin (yer altı suyu yüzeyinin) yüksek olduğu ovalarda oluşan topraklardır. Toprak yapısı ve alttaki katmanlar, suyu derinlere doğru sızdırmadığı için havalandırması az olan topraklardır. Erzurum Ovası örnek verilebilir.

3. Kalsimorfik Topraklar
Yumuşak kireç taşı ve killi kireç taşı (marn) depoları üzerinde oluşan topraklardır. Kireç yönünden zengindir. Bu topraklar ikiye ayrılır.

a) Rendzinalar: Yumuşak kireç taşları üzerinde oluşan bu topraklar, genellikle koyu renkli olup alt kısmında kireç birikimi mevcuttur.

b) Vertisoller: Eski göl tabanlarındaki killi ve kireçli depolar üzerinde oluşan topraklardır. Toprak killi olduğu için kurak mevsimde çatlar ve bu çatlaklara üst kısımdan sürekli toprak ve taş dökülür. Bu döküntüler, yağışlı mevsimde ise su ile doygun hâle geldiği için şişerek tekrar yukarı itilir ve âdeta yerinde döner. Verto, Latince dönmek demektir ve bu nedenle bu topraklara, dönen toprak anlamına gelen “vertisol” ismi verilmiştir. Ayrıca Karakepir topraklar veya Taş Doğuran toprak olarak da adlandırılır. Trakya’da yaygın olup ayçiçeği üretimine elverişlidir.

Toprak Tipleri ve Özellikleri Ders Notu PDF İçin Tıklayın.

Yeryüzündeki Toprak Örtüsü Slaytı İçin Tıklayın.

Toprak Örtüsü Testi İçin Tıklayın.