Yüksek düzeyde trigliserite sahip olmak kardiyovasküler hastalklarn riskini artrabilir. Trigliserit düüklüü ise genelde altta yatan bir salk sorunuyla ilikilendirilir.
Trigliseritler, metabolizmaya enerji salamak için vücut tarafndan sindirilen kimyasal bileiklerdir. Trigliserit vücuttaki en yaygn yadr ve bitkisel yalar ile hayvansal yalarn ana maddesidir. Yemek yenildii zaman vücut hemen kalorileri dönütürür ve trigliseritler ya hücrelerinde depolanr. Daha sonra hormonlar, öün arasnda enerji için trigliseritleri serbest brakr. Eer yaktnzdan daha fazla kalori alyorsanz, (özellikle de karbonhidrat ve ya gibi "kolay" kaloriler) trigliserit seviyeniz yüksek (hipertrigliseridemi) olabilir. Ayrca trigliseridin görevleri arasnda enerji salamak haricinde vücut ssn dengelemek ve kan younluunu kontrol ederek kan basncn sabit tutmaya yardmc olmak vardr.
Basit bir kan testi, trigliserit deerinin salkl bir aralkta olup olmadn ortaya çkarabilir.
Doru bir trigliserit ölçümü için kan alnmadan önce 9 ila 12 saat aras bir ey yiyip içilmemesi gerekir. Trigliserid testi neden yaplr? Kiinin kan yalar hakknda bir fikir sahibi olmak amacyla trigliserit ve kolesterol düzeyleri ölçülür. Trigliserit seviyesinin düük veya yüksek olmas altta yatan bir hastalktan kaynaklanyor olabilir.
Yetersiz beslenme, vücudun ilevlerini sürdürmek için vitamin, mineral, protein, karbonhidrat ve ya gibi besin maddelerini yeterli miktarda alamamas olarak ifade edilebilir. Salksz beslenmenin kronik hale gelmesi vücut yan azaltarak trigliserit seviyelerinin dümesine neden olur.
Baz ilaçlar ya depolarn azaltarak trigliserit seviyesinin dümesine yol açar. Bu ilaçlar arasnda nikotinik asit, statinler, fenofibrat, gemfibrozil ve klofibrat bulunur. Ayrca balk ya da trigliserit düürücü etkiye sahiptir ve düük karbonhidratl bir diyetle kombine edildiinde vücuttaki trigliserit seviyesini beklenenden daha fazla azaltabilen potansiyel bir karm haline gelir.
Malabsorpsiyon sendromunda, vücut sindirilen gdalardan besinleri düzgün bir ekilde emmekte problem yaar. Ya emilemezse, trigliserit seviyeleri azalr.
Hipertiroidizmde ar aktif tiroid bezi nedeniyle T3 ve T4 hormonlarnn ar üretimi söz konusudur ve sonuç olarak metabolizma oran yükselir. Yüksek bir metabolizma oran, normalden çok daha hzl oranda yaklan daha fazla enerjiyi gerektirir. Trigliseritler enerji salamaktan sorumlu olduklarndan, kendi seviyelerinde düüe neden olurlar. Hipertiroidizm belirtileri arasnda hzl kalp at, ar terleme, itah art, yorgunluk hissi, titreme, sinirlilik ve uykuya dalmada zorluk yer alr.
Hem yüksek hem de düük trigliserit düzeyleri çou zaman belirli semptomlara yol açmaz. Trigliserit düüklüünün belirtileri genellikle altta yatan nedenle ilikilidir. Örnein, hipertiroidizm, yetersiz beslenme veya malabsorpsiyon sendromunun belirtileri yaanabilir.
Yetersiz beslenmeye bal trigliserit düüklüü, uyuukluk hissi, souk algnl, kuru cilt, saç seyreklii, kas atrofisi, ishal ve kilo kayb gibi semptomlara neden olabilir. Malabsorbsiyondan kaynaklanan trigliserit düüklüüne ise, yava büyüme, kilo kayb ve kas kayb gibi semptomlar elik edebilir.
Trigliserit düüklüünün nedeni tespit edildikten sonra planlann tedavi programnda amaç trigliserit seviyelerini yükseltmektir.
Yüksek trigliseritlerin en yaygn nedeni kontrolsüz diyabettir.
Yüksek trigliserit seviyesi, kalp hastal, diyabet ve inme riskini artran bir metabolik bozukluun belirtisi olabilir.
Trigliserit yüksekliinin dier nedenleri:
Beta-blokerler: Kan basnc, göüs ars ve kalp ritmi problemlerinin tedavisi için yaygn olarak reçete edilen bir ilaçtr.
Diüretikler: Vücudun fazla svdan kurtulmasn salayarak kan basncnn dümesine yardmc olmak için kullanlr. Su tutma semptomlarn tedavi etmek için de kullanlabilir.
Kortikosteroidler: iddetli ar ve inflamasyon vakalarn tedavi etmek için kullanlr.
Retinoidler: Akne gibi cilt sorunlarn tedavi etmek için kullanlr.
htiyaç duyduunuzdan daha fazla kalori tükettiinizde, vücudunuz bu kalorileri trigliseritlere dönütürür ve ya hücrelerinde saklar. Bu yüzden kilo vermek kan trigliserit seviyenizi düürmenin etkili bir yoludur. Yaplan aratrmalar, vücut arlnzn en az %5'ini kaybetmenin, trigliserit düzeylerini düürmede kalc bir etkiye sahip olduunu göstermitir.
Gizli eker genellikle tatllar, alkolsüz içecekler ve meyve suyunda bulunur. Beslenme programnza eklediiniz fazladan eker miktar trigliseritlere dönütürülür, bu da kalp hastalklar risk faktörleriyle birlikte trigliserit düzeylerinde arta neden olabilir. Balangç aamasnda eker oran yava yava azaltlabilir. Alveri yaparken alnan gdalarn besin deerlerine bakarak alnmas tavsiye edilir. Ayrca beyaz pirinç, ekmek veya makarna yerine tam buday ürünleri tüketilmeye balanmaldr.
HDL kolesterol ile trigliserit seviyeleri ters bir iliki gösterir, bu da yüksek HDL seviyelerinin trigliseritlerin dümesine yardmc olabilecei anlamna gelir. Aerobik yapmak, kandaki HDL seviyelerini artrarak trigliseritin dümesini salar. Aerobik egzersizlerinin arasnda yürüyü, kou, bisiklet ve yüzme yer alr. Amerikan Kalp Dernei haftada be gün en az 30 dakika egzersiz yaplmasn öneriyor.
Lif, meyve, sebzeler ve tam tahllarda bolca bulunur. Dier iyi lif kaynaklar arasnda fndk, tahl ve baklagiller vardr. Beslenme programnza daha fazla lif eklemeniz, ince barsanzdaki ya ve ekerin emilimini azaltarak kannzdaki trigliserit miktarnn dümesini salar. Bir çalmada aratrmaclar, pirinç kepei lif takviyesinin diyabetli kiilerin trigliserit seviyelerini % orannda azalttn bulmulardr.
Yapay trans yalar, raf ömrünü uzatmak için ilenmi gdalara eklenen bir ya türüdür ve kzartlm gdalarda ve ksmen hidrojene edilmi yalarla yaplan frnlanm ürünlerin içinde yaygn olarak bulunur. Trans ya tüketmek trigliserit ve kötü kolesterol seviyelerinin artmasna sebep olur. Trans ya almn en aza indirmek için ilenmi, frnlanm ve kzartlm gdalarn tüketimini mümkün olduunca snrlayn.
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
SORU 1: Neden yükseliyor?
Trigliserid yüksekliğine yol açan beslenme yanlışımız yağdan zengin beslenmek, yani yağlı yiyecekler değil. Zannedildiğinin aksine kırmızı et de, yağlı peynirler, yoğurtlar, sütler de trigliseridi pek yükseltmez. Trigliseridi yükselttiği bilinen en önemli yanlışımız alkol. Alkollü içkilerin hemen tamamı trigliseridi arttırıyor. Trigliseridi arttıran bir başka unsur da karbonhidrat açısından zengin yiyecekler. Mesela şeker, patates, pirinç, nişasta ve undan zengin her türlü besin (ekmek, gofret, poğaça, makarna) trigliserid nedeni. İnsülin direnci olanlarda akşam yenen bol tatlı meyveler de trigliseridi ciddi biçimde yükseltiyor.
SORU 2: Kan seviyeleri neden çok değişken?
Trigliserid seviyeleri beslenme biçiminize ve aldığınız kalori miktarına bağlı olarak kısa sürelerde ani ve ciddi değişimler gösterebilir. Eğer birkaç gün akşam yemeğini ağır kaçırır, içkinin dozunu abartırsanız ertesi sabah yaptırdığınız kan tahlilinde trigliseridinizin tavan yaptığını görürsünüz. Tersine birkaç gün alkolden ve yukarıda saydığım karbonhidratlı yiyeceklerden uzak kalır, azıcık perhiz yaparsanız trigliserid seviyelerinizin hemen ve ciddi ölçülerde düştüğünü farkedersiniz.
SORU 3: Fazlalığı neden önemli?
Triglsierid fazlalığının, özellikle ’ü geçen rakamların damar sertliğiyle ilişkili olabileceği biliniyor. Çok yüksek trigliserid seviyesi olanlarda, örneğin kan ölçümleri sürekli olarak mg ve üzerinde hesaplananlarda beyin damarlarında tıkanıklığa bağlı olarak felç geçirme riskinin arttığı da kesin. Trigliserid yüksekliği özellikle HDL kolesterol azlığıyla birlikteyse risk artıyor. ‘Yüksek trigliserid ve düşük HDL kolesterol birlikteliği’ sadece felç geçirme değil, kalp krizi riskini de belirgin biçimde yükseltiyor. Bu nedenle trigliserid ölçümlerinin HDL kolesterolle birlikte yapmakta fayda var.
SORU 4: Hangi testler yapılmalı?
Trigliserid yüksekliği saptanan birinde açık ya da gizli bir şeker hastalığının olup olmadığını mutlaka araştırmak lazım. Çünkü şeker hastalarında, hatta gizli şekeri olanlarda trigliserid yüksekliği ilk işaretlerden biri olabilir. Bu nedenle açlık insülin ve şeker değerleri yanında, tokluk insülin ve şeker değerlerine de bakmak gizli bir şeker ve/veya insülin direnci probleminin varlığını araştırmak şart. Trigliseridi fazla olanlarda ürik asidi de kontrol etmek doğru olur. Çünkü çoğu zaman ürik asit yüksekliği de saptanıyor. Yukarıda da belirttiğim gibi her hastada iyi ve kötü kolesterol rakamlarını da (HDL ve LDL kolesterol) tetkik etmek vazgeçilmez bir zorunluluk. Yüksek trigliseridli kişilerde açık veya gizli bir hipertansiyonun buşunup bulunmadığını gözden kaçmış bir tiroid tembelliğinin (hipotiroidi) böbrek hastalığının (nefrotik sendrom) olup olmadığını da araştırmak önemli bir noktadır. Gerektiğinde daha ileri seviyede incelemeler de yapılmalıdır. Örneğin damar duvarında plak oluşumu var mı yok mu, bakılmalıdır.
SORU 5: Nasıl tedavi ediliyor?
Öncelikle beslenme planını değiştirmek gerek. Şekerden zengin yiyecekleri, unlu nişastalı besinleri, alkolü ciddi ölçüde sınırlamak zorunlu. Tatlı meyvelerden, meyve sularından, kolalı, gazlı, şekerli içeceklerden de vazgeçmek şart. Sebze ve et, balık, tavuk, yoğurt, peynir, kısmen de bakliyat içerikli bir beslenme planı uygulanması en doğrusu. Prensip olarak yağ tüketimini azaltmak, yağ olarak zeytinyağına öncelik vermek, margarinden özellikle uzak durmak tavsiye ediliyor. Kızartmaların her türlüsünü mutfaktan çıkarmak da önemli. Özellikle patates kızartmaları, patates cipsleri yasaklanıyor. Listeye hamur işi yiyecekleri (mantı dahil), pirinç pilavını, beyaz ekmeği eklemeyi unutmayın. İlaç kullanımı ancak kandaki rakamlar mg’ı geçince düşünülüyor, beslenme önlemleri fayda etmediğinde gündeme getiriliyor. Yüksek doz omega-3 kullanımının trigliserid seviyelerini azalttığı, dahası trigliserid yüksekliğine bağlı damar hasarını engellemese bile yavaşlattığı bilindiği için ben prensip olarak herkese ama özellikle de trigliseridi yüksek olanlara yüksek dozda omega-3 yağları karışımı kullanmalarını öneriyorum. Trigliseridi azaltmada en etkili doğal ilaçlardan biri de yürümek. Her gün yapılan düzenli yürüyüşler (mesela 5 kilometrelik hafif yürümeler) trigliseridi belirgin olarak azaltıyor.
Bu rakamlara dikkat!
UNUTMAYIN
Sağlıklı bir yetişkinin kan trigliserid seviyesi mg’ın altındadır, mg’ın altındaki değerler normal sayılır. Eğer rakam mg arasındaysa izlemeye alınır, tavsiyelerde bulunulur. Özellikle de mg’ın üzerindeki rakamlarda ‘teyakkuz haline’ geçilip sorunun çözümü için ciddi planlamalar yapılır. Eğer aç karna alınan kan örneğinde ölçülen rakam mg’ın üzerindeyse acil durum ilan edilir, yoğun bir tedavi kaçınılmaz hale gelir. Çünkü bu rakamın üzerinde hastaların pankreas bezi iltihabı (pankreatit) geçirme riski artar.
LinkedinFlipboardLinki KopyalaYazı Tipi
Trigliserid nedir?
Kan testi yaptırırken rutin parametrelerden biri olan trigliseridler; kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere, pek çok rahatsızlığın meydana gelişinde etkisi bulunabilir. Endokrin sistemin çalışmasındaki düzeni sağlayan ve birçok alanda görevi bulunan trigliseridlerin kandaki değeri arttıkça, damar çeperinde tehlike arz edebilecek oluşumlar da yükselebilir. Bu yüzden; trigliserid seviyesinin, belirli aralıklarda olması önem arz etmektedir. Bu aralıkların altına düşmesi trigliserid düşüklüğü, aşırı bir şekilde yükselmesi ise trigliserid yüksekliği olarak isimlendirilir. Her iki çeşidi de genel sağlık yönünden olumsuz durumlara neden olabilir.
Trigliserid yüksekliği belirtileri nelerdir?
Trigliserid yüksekliği; uzun zamandır devam etmiyor ya da ileri seviyede değil ise belirti vermez. Ancak, değerin mg/dL'nin üzerine çıkması durumunda; pek çok ciddi belirti ile varlığını gösterebilir. En yaygın olan belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
Kan trigliserid düzeyinde aşırı yükselme varlığın olan herkeste görülebilecek bu semptomlar; kalp rahatsızlıklarından, pek çok ciddi sağlık sorununun gelişimine yol açabilir. Tehlikeli bu sorunların önüne geçebilmek adına; trigliserid, kolesterol ve diğer kan lipidlerinin 6 ayda kontrol edilmesi için kan verilmelidir. Yaş ilerledikçe ise kontrol süresi aralığının daha kısa tutulmasına özen gösterilmelidir.
Trigliserid yüksekliğinin nedenleri nelerdir?
Trigliserid yüksekliğinin nedenleri arasında olduğu düşünülen risk faktörlerinden bazıları şöyledir:
Yüksek kolesterol ve trigliserid değeri yüzünden tedavi almakta olan hastaların ailesindeki bireyler başta olmak üzere, tüm bireyler bu taramalardan düzenli olarak geçmelidir.
HbA1C, kan glukoz seviyesinin 2 ila 3 aylık ortalama seviyesine bakılmasını sağlayan glikozillenmiş hemoglobin testidir. Glikozillenmiş hemoglobin seviyesinin yüksekliği, kan şekerinin yüksek ilerlediğinin kesin ve çok önemli bir belirtisidir.
Devamı
Erkeklerde 40 yaş sonrasında kendini hissettirmeye başlayan prostat büyümesi; takip ve tedavi edilmemesi durumunda böbrek yetmezliğine yol açabilecek belirtiler gösterebilir.
Devamı
Alanin aminotransferaz (ALT), bir enzim türüdür. Aynı zamanda “serum glutamik piruvik transaminaz” (SGPT) olarak da isimlendirilir. Öncelikli olarak karaciğerde, az miktarda ise böbrek ile diğer bazı organlarda bulunmaktadır.
Devamı