Trikotillomani Hastalığı

"Saç ve kaş yolma bozukluğu" olarak da bilinen trikotilomani, bir tür dürtü kontrol bozukluğudur. Trikotilomani hastalarında genellikle saç derisini, kirpikleri ve kaşları yolmaya karşı konulamaz bir dürtü vardır. Stresli oldukları zaman kendilerini yatıştırmaya çalışmanın bir yolu olarak saçlarını yolabilirler.

Trikotilomani, kişilerin yoğun stres altında olmalarına yol açan durumlarda, rahatlama amacı ile bedeninde bulunan tüyleri bilhassa da saçları yolma ve koparma durumudur. Bu eylemi gerçekleştiren kişiler bu durumdan keyif alırlar. Trikotilomaniye sahip bireyler, saç yolma davranışını, bir psikiyatrik rahatsızlık olması sebebiyle kontrol edemezler. Trikotilomani rahatsızlığı taşıyan kişilerin bazılarında yoldukları saçları yeme, yutma gibi davranışlarda görülebilir.

Trikotilomani Belirtileri Nelerdir?

Trikotillomani bir tür dürtü kontrol bozukluğudur. Bu rahatsızlıklara sahip kişiler, dürtülerine göre hareket ederler. Bu durumun zararlı olduğunu bilirler ancak kendilerini durduramazlar. Saç yolma hareketini stresli olduklarında kendilerini yatıştırmaya çalışmanın bir yolu olarak görürler. Tekrar eden saç yolma hareketi ile birlikte diğer belirtiler şu şekildedir;

• Saç çekme davranışından evvel ya da saç çekme dürtüsüne direnmeye çalışıldığı sırada gerginlik hissi
• Saç çekme dürtüsüne göre hareket edildikten sonra rahatlama hissi
• Saç yolma sebebiyle iş veya sosyal hayatta yaşanan sorunlar
• Saçın derisinde çıplak yamalar
• Kıl kökünü kontrol etmek, saçı kıvırmak, saçı dişlerin arasına çekmek, saçı çiğnemek, saçı yemek gibi davranışlar 
• Belirli saç tipleri veya dokuları için bir tercih

Trikotillomani mevcutsa, onikofaji (tırnak yeme) veya deri yolma bozukluğu gibi genellikle beraberinde gelen başka rahatsızlıklar da olabilmektedir. Battaniyelerin üzerinden lifler veya oyuncak bebeklerden saç çekmek, trikotilomaniye sahip olunabileceğinin diğer işaretleridir. Trikotilomani hastası olan pek çok kişi, bu durumu reddedebilir ve şapka, eşarp, takma kirpik ve kaş takarak saç dökülmesini gizlemeye çalışabilir.

Trikotilomani Nedenleri Nelerdir?

Saç ve kaş yolma bozukluğunun kesin nedeni bilinmemektedir ancak en önemli nedenlerinden biri strestir. Bilhassa ergenlik zamanında trikotilomani rahatsızlığının gözlemlenmesinin en büyük sebeplerinden biri kişilerin yaşamış oldugu sınav stresi ve başarısızlık korkusudur. Kişiler şiddetli baskı altında ve stresli hissettikleri zaman bu stresten kurtulmak için bir dürtü olarak saçlarını veya tüylerini yolma davranışı gösterebilirler. Aşağıdakiler dahil bazı durumlar trikotilomani riskini artırabilir;

Yaş: Saç ve kaş yolma bozukluğu genellikle erken ergenlik döneminde, 10-13 yaşları arasında başlar. Semptomlar gelip gitse de yaşam boyu sürebilir.

Genler: Bazı ailelerde trikotilomani eğilimi aktarılabilir. Başka bir aile üyesinde olması olası bir durumdur.

Diğer ruh sağlığı bozuklukları: Kişide bu rahatsızlık görülüyorsa, anksiyete, depresyon veya obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) gibi başka ruh sağlığı sorunları da olabilir.

Stres: Aşırı stres bazı insanlarda bu rahatsızlığı tetikleyebilir. Stres, aile çatışması, bir arkadaşın veya aile üyesinin ölümü gibi durumlar etkili olabilir.

Trikotilomani Nasıl Teşhis Edilir?

Trikotilomani gösterdiği belirtilere göre teşhis edilir. Bunun için özel bir test bulunmamaktadır. Bu hastalığın teşhisi psikiyatri uzmanı tarafından belirlenmektedir. Bu teşhisin konulabilmesi için kişilerde trikotillomaniye özgü bazı davranışların gözlemlenmesi gerekir;

• Saç ve tüy yolma hareketinin kendini tekrar etmesi
• Saç ve tüy yolma davranışının engellenememesi
• Rahatsızlığın kişilerin yaşamını kötü etkilemesi

Trikotilomani Nasıl Tedavi Edilir?

Trikotilomani tedavisinde ilk olarak amaçlanan; kişilerin gündelik yaşamlarında stres oluşturan duygu ve düşünceleri engellemek ve yaşanan olayların ardından stres düzeylerini kontrol altında tutmaktır. Psikologlar, stresin nasıl kontrol altında tutulabileceğini göstermek için bireysel davranışçı terapi yöntemine başvururlar. 

Bu tedavide, saç yolma hareketine yol açan faktörler ve sonuçları üzerinde durulur, böylelikle hastalar farkındalık kazanır. 

Bu hastalığın tedavisinde başvurulan diğer bir yöntem EMDR Terapisidir. EMDR Terapisi ile olumlu sonuçlar elde edilir. Çocukluk döneminde yaşanmış olan gelişim travmalarının negatif etkilerinin giderilmesi sayesinde EMDR Terapi etkili bir tedavi biçimidir.

Trikotilomani Hangi Komplikasyonlara Neden Olur?

Trikotilomani, kişilerde büyük sıkıntıya neden olabilir. Bu durum yaşayan kişilerin öz güveni düşüktür. Diğer komplikasyonlar şu şekildedir;

İş yerinde ve sosyal ortamlarda sorunlar: Bu rahatsızlığı taşıyan kişiler sosyal ortamlardan kendilerini soyutlayabilir. Bundan dolayı çevresi ile sağlıklı ilişki kuramaz.

Cilt ve saç hasarı: Sürekli saç çekme eylemi, kafa derisinde yara izi bırakabilir ve uzun vadede saçların uzamasını etkileyebilir.

Saç yumakları: Bunlar, GI kanalında oluşan trichobezoar adı verilen büyük, keçeleşmiş saç tomarlarıdır. Zamanla kilo kaybına ve tıkanıklıklara neden olabilirler.

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.

Günümüzde sık karşılan sağlık sorunlarının başında psikolojik sağlık problemleri gelmektedir. Bu problemler genelde kendilerine has belirtilerle ortaya çıksa da, çeşitli koşullarda farklı davranış bozukluklarını tetikleyebilir. Bu davranış sorunlarından biri de saç yolma hastalığı olarak da bilinen trikotillomanidir.

Saç Yolma Hastalığı Nedir?

Saç yolma hastalığı veya trikotillomani, kişide psikolojik stres yaratan çeşitli koşullar sırasında veya sonrasında, kişinin tekrarlayıcı şekilde saç tellerini yolarak kendisine zarar verme davranışı göstermesidir. Bu psikolojik rahatsızlıkta, kişi hissettiği saç çekme ve yolma dürtüsüne karşı koyduğu sürece stres altında kalır ve başka durumlara odaklanamaz; bu dürtüye uyarak saç tellerini kopardığında ise stresi azalır ve rahatlama hisseder.

Yapılan araştırmalara göre, toplumdaki kişilerin yüzde 0,5 ila 2’sinde saç yolma davranışı görülmektedir. Tekrarlayıcı saç yolma atakları sonrası kişilerde saçlı deri zarar görebilir, çeşitli bölgelerde kelleşme ve ciddi saç kaybı yaşanabilir; ciddi vakalarda zarar gören dokular enfekte olup ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Saç Yolma Hastalığı Neden Olur?

Klinik olarak, saç yolma hastalığının gelişme nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, yapılan araştırmalar sonucunda yineleyici saç yolma davranışı çeşitli risk faktörleri ve sağlık sorunlarıyla ilişkili bulunmuştur.

Saç yolma hastalığı ile ilişkilendirilen risk faktörlerinden biri genetik altyapıdır. Buna göre, birinci derece yakınlarında benzer semptomlar gözlemlenmiş kişiler saç yolma hastalığı geliştirme konusunda risk altındadır.

Trikotillomani genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan bir davranış bozukluğudur. Özellikle 10 ila 13 yaş arasındaki çocuklarda daha sık gözlemlenir. Bununla birlikte, saç yolma davranışı erken çocukluk döneminde de görülebilir. Yaş ilerledikçe saç yolma hastalığı bulguları da olgunlaşır; hasta saç yolma davranışını belirli bölgelerle sınırlandırmadan saçlı derinin genelinde gerçekleştirebilir. Yine çocukluk çağında, çeşitli şekillerde çocukluk travmasına uğrayan kişilerin tekrarlayıcı saç yolma davranışı geliştirebileceğini belirtilen çalışmalar bulunmaktadır.

Saç yolma hastalığı, benzer özellik gösteren diğer beden odaklı davranış bozukluklarıyla birlikte görülebilir. Bu kapsamda, onikofaji denilen tırnak yeme davranışı ve dermatofaji denilen cilt dokusunu koparma ve yeme davranışı gibi davranış bozuklukları trikotillomaniye eşlik edebilir.

Hastalar, stresli koşullarda saç tellerini koparmaya başladıklarının farkında olmayabilir. Bu gibi durumlarda, saç yolma davranışı gösterdiğinin belirtilmesi kişideki mevcut anksiyete ve utanmayı artırarak psikolojik stresi şiddetlendirebilir ve daha fazla saç yolma davranışına yol açabilir.

Trikotillomani aşağıdaki psikolojik sorunlara eşlik etme eğilimindedir:

•Obsesif kompulsif bozukluk

•Anksiyete (kaygı) bozukluğu

•Depresyon

•Otizm spektrum bozuklukları

•Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu

Araştırmalara göre, çocukluk döneminde görülen trikotillomani davranışı erkek ve kız çocuklarında eşit oranda görülürken; yetişkinlikte izlenen saç yolma hastalığı kadınlarda daha sık görülür. Bir diğer çalışmaya göre, kadınlardaki saç yolma davranışının adet döngüleriyle ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda, adet öncesi dönemdeki psikolojik durumun saç yolma davranışını tetikleyebildiği belirtilmektedir. Bunlara ek olarak, gebelik döneminde de trikotillomani belirtileri şiddetlenebilir.

Saç Yolma Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Tekrarlayan saç yolma davranışlarının ilerleyişinde birtakım psikolojik durumlar gözlemlenir. Aynı zamanda, saçlı deride ciddi hasarlar meydana gelmesi çeşitli klinik belirtilere de yol açar. Bu belirtiler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

•Sürekli tekrar eden saç yolma, koparma davranışı

•Saçları koparma dürtüsüyle gelen gerginlik

•Saç koparıldıktan sonra gelen rahatlama hissi

•(Koparma dışında) sürekli olarak saçlarla oynama; çekme, kıvırma

•Saç ve kıl yeme davranış bozukluğu (trikofaji)

•Saçlı deride kelleşen bölgeler

•İlerleyici saç kaybı

Tekrarlayan saç yolma davranışı sonrası saçlardaki azalmayla orantılı olarak, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar daha da şiddetlenerek saç yolma davranışının artmasına yol açabilir. Bu nedenle, bu çeşit bir kısır döngünün; erken dönemde hastalığın tespit edilip tedaviye başlanması suretiyle kırılması oldukça önemlidir.

Saç yolma davranışı aşağıdaki vücut bölgelerinde daha yoğun gerçekleşir:

•Saçlar

•Kaşlar

•Kirpikler

•Sakal ve bıyık

•Pubik kıllar (Kasık bölgesi)

Trikotillomani hastalarının yaklaşık yüzde 5 ila 20’sinde, yolunan saç ve kılların yenmesi davranış bozukluğu (trikofaji) de görülmektedir. Bu durumda, yenilen saç ve kıl artıklarının mide-bağırsak sistemini tıkamasına bağlı olarak bulantı, kusma, karın ağrısı, kabızlık gibi ek belirtiler de ortaya çıkabilir.

Saç Yolma Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?

Tekrarlayıcı saç yolma davranışı çeşitli sağlık sorunlarından ileri gelebildiğinden, doğru teşhisin konabilmesi için uzman bir hekimin yapacağı değerlendirme oldukça önemlidir. Bu doğrultuda, hekim tarafından ayrıntılı şekilde hasta öyküsü alınarak detaylı bir fiziki muayene yapılır. Gerekli görüldüğünde çeşitli cilt sorunlarının varlığının sorgulanması adına bazı laboratuvar tetkiklerine başvurulabilir. Sonuçta aşağıda yer alan, DSM-5’de (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiksel Kitabı) listelenmiş kriterlerin varlığı durumunda trikotillomani tanısı konabilir:

•Saç kaybına yol açan tekrarlayıcı saç yolma davranışının görülmesi

•Saç çekme davranışının engellenmesine yönelik başarısız denemelerde bulunulması

•Saç yolma davranışının sosyal hayatta, iş hayatında veya günlük hayatta belirgin aksamalara neden olması

•Saç yolma davranışının başka bir tıbbi soruna bağlı olmaması (örnek olarak cilt hastalıkları)

•Saç yolma hastalığı belirtilerinin başka bir psikolojik rahatsızlığın varlığı ile açıklanamaması (Örnek olarak; beden algısı bozukluğu gibi vücut algısının hatalı olmasına yol açan rahatsızlıklar).

Saç Yolma Hastalığı Tedavisinde Neler Yapılır?

Saç yolma hastalığı tedavisinde genel olarak bilişsel davranışçı terapileri içeren bir psikoterapi programı ile ilaç tedavisi uygulanır. Uygulanacak tedavi planı, hastalık semptomlarının şiddetine bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Bilişsel davranışçı terapi kapsamında davranış düzeltme terapisine başvurulur. Bu terapi yönteminde, hastaya sağlık sorununun belirtileri ve tetikleyen faktörleri bakımından farkındalık eğitimi verilir; saç yolma davranışı yerine farklı bir alışkanlık kazandırılmaya çalışılır; saç yolmaya yönlendiren psikolojik stres kaynaklarının kontrolü hedeflenir ve alışkanlığın durdurulmasına yönelik hasta motive edilir. Psikoterapinin etkinliğinin artırılması için ilaç tedavisine başvurulabilir. Bu bağlamda antidepresan ve antipsikotiklerden faydalanılır.

Hastanın saç yolma davranışına ek olarak tekrarlayıcı saç ve kıl yeme davranışı göstermesi durumunda, mide-bağırsak sistemi ile ilgili rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bu gibi durumların oluşturabileceği komplikasyonlara yönelik de tedavi uygulanması gerekebilir. Bu kapsamda, saç ve kıl artıklarının tespit edilip vücuttan çıkarılması adına endoskopik yöntemlere başvurulabilir; gerektiğinde cerrahi yöntemler tercih edilebilir.