monash.pw?v=Nap2BmZ7n8c
Dağların kıyıya paralel olduğu kıyılardır. Akdeniz ve Karadeniz kıyıları örnektir.
Boyuna kıyıların özellikleri;
Dağların kıyı çizgisine dik uzandığı kıyılarda görülür. Türkiye’de Ege kıyıları enine kıyı tipine örnektir. Enine kıyının görüldüğü yerlerin özellikleri;
Koy ya da körfezlerin giriş kısımlarının kıyı oklarıyla büyük kısmının kapanmasıyla ya da geniş tabanlı vadilerin deniz sularıyla dolması sonucunda oluşmuştur. Koy yada körfezin ön tarafı kıyı oklarınca kapanırsa kıyı okları doğal dalgakıranlar haline gelir böylelikle bu koy yada körfezler doğal liman haline gelirler.
En güzel örnekleri; Türkiye’de Kuzey Ege kıyılarında, Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece kıyıları Karadeniz’in kuzeyinde ve Dinyeper limanları, New York güneyinde, Batı Patagonya’da, Pikardia-Normandiya (Fransa) kıyılarıdır.
Denize paralel uzanan dağlar arasındaki vadilerin denizin yükselmesi sonucunda sular altında kalmasıyla oluşur.Böylece dağlar ve tepeler kıyıya paralel uzanan ada görünümü alırlar. Türkiye’de Akdeniz’ de Antalya, Kaş, Kale, Fethiye kıyıları ve Adriyatik denizinin doğu kıyıları bu tip kıyılara örnektir.
Eski akarsu yataklarının veya vadilerinin denizin ilerlemesi sonucunda sular altında kalması sonucunda oluşurlar. İstanbul Boğazı, Çanakkale boğazı ve İstanbul’da bulunan Haliç ayrıca Fransa ve İngiltere’nin Manş denizi kıyıları bu şekilde oluşmuştur.
Gel-git olayının etkili olduğu yerlerde görülür. Gel-Gitin en etkili olduğu yerler okyanus kıyılarıdır. Türkiye’nin okyanusa kıyısı olmadığı için gelgit çok fazla etkili değildir ve WATT kıyı tipi Türkiye’de görülmez bu Türkiye’nin özel konumunun sonucudur.
Gelgit olayının etkili olduğu alçak kıyılarda gelgit esnasında sular çekildiğinde deniz dipleri yüzeye çıkar. Gel-git etkisiyle suların tekrar kıyıyı doldurması sonucunda oluşan kıyı tipleridir. Batı Avrupa kıyılarında görülür.
Yükseltisi az ve akarsularla hafifçe yarılmış bir platonun veya tepelik bir alanda bulunan vadilerin aşağı kesimlerinin gelgit olayları sonucunda sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Batı Avrupa kıyılarında görülür. Kuzey Avrupa kıyılarındaki önemli limanlar buna örnektir
Türkiye’de HALİÇ tipi kıyı görülmez. İstanbul’da yer alan HALİÇ oranın özel ismidir. İstanbul’da bulunan HALİÇ Ria tipi kıyıdır.
Türkiye’de haliç tipi kıyının görülmemesi özel konum sonucudur.
Eski buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipine denir. Fiyort tipi kıyıların bulunduğu bölgelerde çok sayıda koy, körfez ve yarımada bulunur. İskandinav yarımadasında fiyortlar yaygındır. Ayrıca Kanada, Alaska, İzlanda, Batı İskoçya, Patagonya, Batı Antarktika, Norveç kıyıları da fiyort kıyı tipine örnektir.
DİKKAT
Buzulların oluşturduğu hörgüç kayalar ve morenlerin sular altında kalmasıyla meydana gelen kıyı tipleridir. Bu kıyılarda adalar fazladır. İskandinav yarımadasında yaygındır.
DİKKAT
Türkiye’de enlem etkisi yüzünden (Fiyortların görülmeme nedeni ile aynı neden)skayer kıyı tipi görülmez.
Kanada, İskoçya, İrlanda, Alaska, Güney Şili, Güney Alaska kıyılarında Skayer tipi kıyılara rastlanır.
DİKKAT
burak
Kıyı tiplerinin oluşmasında matematik konum ve göreceli konum (yer şekilleri, iklim, dağların uzanışı, jeolojik geçmiş vb. ) etkilidir. Buna bağlı olarak Türkiye’de görülen kıyı tiplerinin başlıcaları boyuna, enine, ria ve dalmaçya tipi kıyılardır.
Dağların kıyıya dik uzandığı Edremit ile Kuşadası arası, Enine Kıyı tipinin örneğidir.
Bu kıyılarda;
• Girinti ve çıkıntı fazla olduğundan doğal liman sayısı fazladır.
• Kıta sahanlığı geniştir.
• İç kesimlere ulaşım kolaydır.
• Limanların hinterlandı (art bölge) geniştir.
• Deniz etkisi iç kesimlere kadar sokulabilir.
Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyılarda Boyuna Kıyı tipi görülür. Türkiye’de Karadeniz, Akdeniz kıyıları boyuna kıyılara en güzel örnektir.
Bu kıyılarda;
• Girinti-çıkıntı azdır.
• Doğal limanlar azdır ve hinterlantları (art bölge) dardır.
• İç kesimlere ulaşım zordur.
• Dalga aşındırması ile falez oluşumu fazladır.
• Kıyı ile iç kesim arasında iklim, bitki örtüsü, ekonomik faaliyetlerde farklılık fazladır.
Eski akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşan Ria Kıyı tipi, Türkiye’de İstanbul, Çanakkale Boğazları, Haliç ve Güneybatı Ege kıyılarında görülür.
Kıyıya paralel uzanmış dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşan Dalmaçya Kıyı tipi Türkiye’de Kaş Finike arasında görülür.
NOT: Türkiye kıyılarında gel git genliği çok az olduğu için Haliçli ve Watt kıyı tipi ile Orta Kuşak ülkesi olduğundan dolayı Fiyort, Skyer ve mercan ada olan Atol kıyı tipleri görülmez.
Türkiyede Görülen Kıyı Tipleri Ders Notu Pdf İçin Tıklayın
Dalmaçya kıyı tipinin görüldüğü yerlerde dağlar kıyıya paralel uzanır,iklim iç kesimlere doğru monash.pw tip kıyılarda deniz derinliği fazla, kıta sahanlığı ise dardır. Örneğin; Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları, Türkiye'de ise Antalya-Kaş kıyıları buna örnektir.
Doğrulanmış Cevap. 1. Antalya'daki Kaş ve Finike kıyıları =) Dalmaçya kıyı tipine örnektir. monash.pwğların denize dik uzandığı ve girinti çıkıntıları çok olduğu kıyı tipi enine kıyı tipidir.
Eğer denizin dolguları akarsunun ağzını doldurursa ya da akarsu başka nedenlerle kurursa ortaya çıkan kıyı türü ria olarak adlandırılır. Akarsu deniz sularının bastığı yere akmayı sürdürürse bu kıyı türü daha çok haliç olarak adlandırılır. Akarsuların bulunmadığı ria türü kıyılara ise en çok İspanya'da rastlanır.
- Türkiye'de Güneybatı Ege kıyıları, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Haliç, ria tipi kıyılara örnek verilebilir. - Denize paralel uzanan kıyıların sular altında kalmasıyla oluşan adalı kıyıdır.
Dağların kıyıya paralel uzandığı kıyılarda Boyuna Kıyı tipi görülür. Türkiye'de Karadeniz, Akdeniz kıyıları boyuna kıyılara en güzel örnektir. Bu kıyılarda; Girinti-çıkıntı azdır.
Dalmaçya, karstik yüksek yaylaların Adriya Denizi üzerine inen bir kenarı ile kıyıya paralel reliyef dizileri arasına giren denizin meydana getirdiği girintili çıkıntılı, adalı, yarımadalı bir bölgedir.[1] Adriyatik denizine açılan kıyılar Dalmaçya olarak adlandırılır.
Dalmaçya kıyıları boyunca Bosna-Hersek'e kadar uzanan bölgede Dinar Dağları bulunur.[2] Tuna Havzası dışındaki sahalar dağlık ve engebelidir. Güneyde Kapela-Dinar Alpleri, Adriya kıyılarında Velebit Dağları'na kadar uzanır. Bu dağların yüksek zirveleri metreyi aşar. Ülkenin Dalmaçya kıyıları karstik yönden zengindir.[3]
Karstik bir yapıya sahip olan bölgenin kıyıları çok girintili çıkıntılı olup çok sayıda ada yer alır. Bu kıyı şekline fiziki coğrafya da dalmaçya kıyı tipi denir. Dalmaçya kıyı tipinin görüldüğü yerlerde dağlar kıyıya paralel uzanır,iklim iç kesimlere doğru monash.pw tip kıyılarda deniz derinliği fazla, kıta sahanlığı ise dardır. Örneğin; Adriyatik denizinde Dalmaçya kıyıları, Türkiye'de ise Antalya-Kaş kıyıları buna örnektir.[4]