Türkiye Fay Kuşakları

Türkiye'nin Deprem Potansiyeli

Ülkemiz dünyanın önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerinde yer almaktadır. Ülkemizin, karmaşık jeolojik yapısı ve jeodinamik konumundan dolayı çok sayıda aktif fay bulunmaktadır. MTA Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen, ülkemizde var olan ve deprem potansiyeli taşıyan aktif fayların haritalanmasına yönelik bir proje yılında tamamlanmış ve bunların depremsellik açısından özelliklerini tanımlayan bir rapor hazırlanmıştır. yılında ise harita (Türkiye Diri Fay Haritası) yayımlanarak yerli ve yabancı ilgili kuruluşlara dağıtılmıştır. Bu harita baz alınarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından uygulamada kullanılan yönetmeliklere esas olan Deprem Bölgeleme Haritası yenilenmiştir.

Görsel basında da izlenildiği gibi, son depreme ilişkin bilimsel araştırmalarda temel veri kaynağı olan bu haritaya göre ülkemizde çok sayıda aktif fay bulunmaktadır. Harita basıldıktan sonra, son 13 yılda meydana gelen büyük depremlerin tamamına yakını bu haritada gösterilen diri faylar üzerinde gerçekleşmiştir.

Türkiye Diri Fay Haritası ’na göre ülkeyi boydan boya kat eden Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu Fayı ile Doğu Anadolu, Marmara ve Ege bölgeleri ile ülkemizde deprem riski en yüksek olan alanlardır. Son depremi oluşturan Kuzey Anadolu Fayı (KAF) ülkemizin aktif tektonik çatısında çok önemli bir yere sahiptir. Bu fay üzerinde son yüzyılda ’da Erzincan'dan başlayan ve doğudan batıya doğru fay segmentleri (parçaları) boyunca düzenli bir seyir izleyen 7 büyük deprem olmuştur (Şek. 2). İzmit Depremi KUZEY ANADOLU FAYI’nın Doğu Marmara kesiminde gerçekleşmiştir. Konu ile ilgili tüm yerbilimciler bu düzenli deprem göçü nedeniyle Kuzey Anadolu Fayı üzerinde olabilecek ilk büyük depremin bu fayın Adapazarı-Yalova bölümünde gerçekleşeceği hususunda görüş birliği içerisindeydiler. Olan depremle yerbiliminin bu öngörüsü doğrulanmış ve Kuzey Anadolu Fayı’nın bu bölümünün hareketi afet nitelikli olmuştur.

16 milyon nüfusuyla Türkiye'nin en kalabalık şehri olmasının yanı sıra birçok Avrupa ülkesinden daha fazla insanın yaşadığı İstanbul'u da kapsayan Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), dünyanın en hızlı ve aktif faylarından biridir. Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) internet sitesinde, Türkiye'de depreme neden olan aktif fayları görmek mümkün. Bu sayede mahallenizden veya binanızın altında fay hattı olup olmadığını sorgulamanız mümkün.

TÜRKİYE'DEKİ FAY HATLARI

Deprem haritasına göre, Türkiye sınırları içerisinde Kuzey Anadolu Fay Hattı (KAF), Doğu Anadolu fay hattı (DAF) ve Batı Anadolu fay hattı (BAF) hatları geçmektedir. Özellikle, kendi içinde 9 faydan oluşan Batı Anadolu fay hattı ve dünyanın en aktif fay hatlarından biri olan Kuzey Anadolu fay hattı nedeniyle, Türkiye'de çok sık deprem hadisesi yaşanmaktadır.

KUZEY ANADOLU FAY HATTI (KAF)

Saroz Körfezi'nden başlayan KAF, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazarı, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar uzanır. Dünyanın en hızlı hareket eden ve en aktif sağ-yanal atımlı faylarından biridir.

KAF sistemi, Anadolu levhasının, güneyde Arap levhası ve kuzeyde Avrasya levhasının arasında kalması ve bu sebeple batıya doğru açılma şeklinde hızla hareket etmesi sebebiyle yüksek sismik aktivite göstermektedir.

Yaklaşık Van Gölü'nden Saros Körfezine kadar tüm kuzey Anadolu'yu keser. Tek bir faydan oluşmaz, pek çok parçadan oluşan 'fay zone'dur. Fay hattında; parçalanmış-ezilmiş kayaçlar, soğuk ve sıcak su kaynakları, gölcükler, traverten oluşumları, genç volkan konilerine rastlanır.

DOĞU ANADOLU FAY HATTI (DAF)

DAF, Hatay grabeninden başlayarak, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Elazığ ovalarından geçerek Bingöl'e kadar sokulur. Ölü Deniz çatlağının kuzey sonunda Maraş üçlü bitişmesinden başlayarak kuzeydoğu istikametinde işler ve Karlıova Üçlü Bitişmesi'nde sona erer ki burada Kuzey Anadolu fay hattı ile buluşur.

BATI ANADOLU FAY HATTI (BAF)

Anadolu'nun batısında doğu-batı uzanışlı, kuzeyden-güneye doğru sıralanan hattıdır ve içerisinde birçok fayı barındırır. Türkiye'deki depremlerin iki ana nedeni vardır. Birincisi, Atlas Okyanusu'nun ortalarındaki okyanus ortası sırtının genişlemesidir. Bu genişleme Afrika levhasını kuzeydoğu yönünde hareket ettirir. Afrika, Akdeniz altında Anadolu levhası ile çarpışarak altına dalmaktadır.

Anadolu'da meydana gelen depremlerin ikinci ana nedeni, Kızıldeniz ortasındaki okyanus tabanı yayılmasıdır. Bu hareket Arap Levhasını kuzey yönünde hareket ettirmekte, Doğu Anadolu fayında yoğun depremselliğe neden olmaktadır. Afrika levhasının kuzey kenarındaki okyanusal kabuk bu sıkışarak Anadolu ve Ege'nin altına dalarak batıyor. Bu dalma sırasında Batı Anadolu'ya çekme kuvveti uygular.

Arap levhasının baskısıyla Kuzey Anadolu fayı boyunca batıya doğru itilen Anadolu Levhası batıda sıkışmaya sebep olur. Batı Anadolu'da GGB-KKD yönünde yılda 15 mm/yıl genişleme oluşur. Bu olay depremlere ve grabenlerin oluşumuna neden olur.

Batı Anadolu fay hattını oluşturan küçük faylar şöyle:

* Fethiye-Burdur fayı
* Gökova grabeni
* Knidos (Cumalı, Yakköy) fayı
* Büyük Menderes grabeni
* Yavansu fayı
* Küçük Menderes fayı
* Gediz grabeni
* Simav grabeni
* Eskişehir fayı

FAY HATTI SORGULAMA EKRANI

Maden Tetkik Arama (MTA) ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı'nın (AFAD) fay haritası ile hangi şehir ya da ilçeden fay hatları geçtiğini öğrenmek mümkün. Fay haritası en güncel deprem kaynak parametreleri, deprem katalogları ve yeni nesil matematiksel modeller dikkate alınarak çok daha fazla ve ayrıntılı veriyle hazırlanmıştır. Yeni haritada, bir önceki haritadan farklı olarak deprem bölgeleri yerine en büyük yer ivmesi değerleri gösterilmiş ve 'deprem bölgesi' kavramı ortadan kaldırılmıştır.

Deprem tehlike haritası 'risk haritası' değildir. Risk haritası olması için bu tehlike haritası üzerinde yapıların, nüfusun deprem anında etkilenme durumunu bilmek, ekonomik kayıpları saptamak ve depremin çevreye vereceği zararları hesaplayıp bu zarar ve kayıp sonuçlarını gösteren harita oluşturmak gerekir.

Yeni harita, AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı (UDAP) tarafından desteklenen 'Türkiye Sismik Tehlike Haritasının Güncellenmesi' başlıklı proje ile kamu ve üniversite işbirliği kapsamında hazırlanmıştır.

AFAD FAY HARİTASI İÇİN TIKLAYIN

MTA FAY HARİTASI SORGULAMA SAYFASI

Güncelleme: 

Depremler, yer kabuğunda farklı nedenlere bağlı olarak yaşanan sarsıntılar merkezden başlayarak çevreye dalgalara halinde yayılmaktadır. Depremler, yeryüzündeki levhaların birbirleriyle sürtüşmesi ve hareket etmesi ile oluşmaktadır. Sarsıntının büyüklüğüne göre tahribat ve yıkıma neden olmaktadır. Depremler, tektonik, volkanik, çöküntü ve tsunami olmak üzere farklı başlıklarda incelenmektedir.

Deprem Nedir?

En genel tanımıyla yer altında meydana gelen hareketlenmeler sonucu yer yüzünde dalgalanmalar halinde oluşan sarsıntılara deprem denir. Levhaların hareket gücüne göre etkisi farklı farklı görülen depremler can ve mal kayıplarına neden olabilen doğa olaylarıdır. Yer kabuğunu meydana getiren levhaların sıkışması ve çarpışması sonucu oluşan depremler farklı tiplerde görülmektedir. Ülkemizde yaygın olarak görülen ve en tehlikeli olan deprem türü tektonik depremlerdir. Levhaların hareket etmesi ve sıkışmasıyla oluşan depremler tüm dünyada görülen depremlerin %90’ını oluşturmaktadır. 

Türkiye'nin Deprem Haritası

Kıtasal hareketliliğin fazla olduğu Anadolu’da levhalardaki hareketlilikten dolayı çok fazla deprem görülmektedir. Türkiye’de Kuzey Anadolu Fay Hattı, Doğu Anadolu Fay Hattı ve Batı Anadolu Fay Hattı olmak üzere 3 büyük fay hattı bulunmaktadır. Bu fay hatlarına bağlı olarak daha küçük çaplı fay hatları olduğundan Anadolu’nun birçok yerinde depremlere neden olmaktadır. Ülkemizdeki en aktif ve tehlikeli olan fay hattı Kuzey Anadolu Fay Hattı olarak görülse bile en aktif olanı Batı Anadolu Fay Hattı’dır. 

1- Batı Anadolu Fay Hattı: Batı Anadolu Deprem Kuşağı olarak da anılan fay hattı, batıdan doğuya uzanarak ilerleyen ve kuzeyden güneye sıra sıra dizilmiş fay hattıdır. Batı Anadolu Fay Hattına bağlı olan 9 fay hattı bulunmaktadır ve şöyledir:

1. Fethiye-Burdur Fayı

2. Gökova grabeni

3. Cumalı, Yakköy Çayı

4. Büyük Menderes Grabeni

5. Yavamsu Fayı

6. Küçük Menderes Fayı

7. Gediz Grabeni

8. Simav Grabeni

9. Eskişehir Fayı

2- Kuzey Anadolu Fayı: Saroz Körfezinden (Çanakkale) başlayan ve Erzincan’a kadar uzanan km uzunluktaki aktif fay hatalarından biridir. Merkez üssü Gölcük olan yılında büyüklüğündeki deprem de Kuzey Anadolu Fay Hattının kırılmasıyla oluşmuştur. Bundan dolayı en aktif ve tehlikeli olan fay hattı olduğu kabul edilmektedir. 

3- Doğu Anadolu Fay Hattı: Hatay’da başlayan ve Bingöl’e kadar uzanan fay hattı Karlıova’da Kuzey Anadolu Fay Hattıyla buluşur. Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Elazığ üzerinden geçen fay hattı Bingöl’e kadar uzanmaktadır. 

TÜRKİYE’DE 1. DERECE RİSK BÖLGESİNDE BULUNAN ŞEHİRLER

• İstanbul

• Amasya

• Aydın

• Adıyaman

• Batman

• Sakarya

• Tunceli

• Osmaniye

• Hakkari

• Muğla

• İzmir

• Manisa

• Yalova

• Düzce

• Çanakkale

• Burdur

• Balıkesir

• Erzincan

• Hatay

• Bolu

• Tokat

• Muş

• Siirt

• Isparta

• Van

• Denizli

• Bursa