Türkiye Meridyen Ve Paralel Haritası
Türkiye Konum Haritası: Türkiye Dünyanın Neresinde, Hangi Bölgesinde Yer Alır?
(Büyük halini görmek için haritaya tıklayınız.)
Kaynak: cografyaharita.com
Türkiye Dünyanın Neresindedir?
Ekvator çizgisinin hayali olarak dünyayı ikiye böldüğü varsayılır. Çizginin üstünde kalan bölüm kuzey, altında kalan kısım da güney yarımküre olarak kabul ediliyor. Türkiye bulunduğu konum itibariyle kuzey yarım kürede yer alıyor.
Türkiye aynı zamanda Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu bölgelerinin de tam ortasındadır. Bu stratejik konumu itibariyle batının doğuya açılan kapısıdır. Ülkenin üç tarafı denizlerle çevrili olması bakımından ayrıca bir yarımadadır. Marmara Denizi, bir iç deniz olarak ülke sınırları içindedir.
Türkiye, matematiksel konum olarak 36-42 derece kuzey paralel, 26-45 doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Bu coğrafi konum avantajıyla ülke sınırları içinde 4 mevsimin de yaşanabiliyor.
Türkiye Hangi Bölgededir?
Türkiye, toprakları iki kıtada da olan ender ülkelerden biridir. Topraklarının %97’si Asya, %3’ü de Avrupa’dadır. Asya kıtasında bulunan topraklara Anadolu, Avrupa kıtasında bulunan topraklara da Trakya deniliyor.
Türkiye, Asya ile Avrupa arasında bir geçiş köprüsü ve kapısıdır. Marmara Denizi üzerinde bulunan İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla iki kıtayı birbirine bağlıyor. Ayrıca Karadeniz üzerinden Avrupa’ya açılmak isteyen devletler bu boğazları kullanmak zorundadır.
Türkiye, 783.562 km²’lik bir alana sahiptir. Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu, Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu olmak üzere coğrafi bölgelere ayrılmıştır. Ülkeyi kuzeyde Karadeniz, batıda Ege ve güneyde Akdeniz çeviriyor. Marmara Denizi bir iç deniz olarak Marmara Bölgesinde bulunuyor.
Türkiye’nin kuzeybatısında Bulgaristan ve Yunanistan Avrupa komşularıdır. Güneyinde Suriye, güneydoğusunda Irak, doğusunda İran ve Ermenistan, kuzeydoğusunda Gürcistan Asya komşularıdır.
Akdeniz’de bulunan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, kardeş ülke olarak Türkiye’nin denizden komşusudur.
Bir yerin mutlak konumunu belirtmek için paralel ve meridyenlerden yararlanılmaktadır.
a- Paraleller
Kutup noktalarına eşit uzaklıktan geçtiği ve Dünya’yı iki eşit parçaya ayırdığı düşünülen çembere Ekvator denir. Paraleller (Şekil 1.3.1) ise Ekvator’a paralel olarak birer derece aralıklarla geçtiği kabul edilen çemberlerdir.
Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır:
- Ekvator’un derecesi ‘‘0” dır. Ekvator’dan uzaklaştıkça paralellerin derecesi artar. Kutup noktalarının derecesi ‘‘90’’dır. Buna göre paraleller, 90 tanesi kuzey, 90 tanesi güneyde olmak üzere toplam 180 tanedir.
- Paralellerin çevre uzunluğu kutuplara gidildikçe azalmaktadır ve kutuplar nokta hâlindedir.
- Paraleller arasındaki kuş uçuşu uzaklık her yerde 111 km’dir.
b- Enlem
Enlem, bir yerin Ekvator’a açı cinsinden uzaklığıdır (Şekil 1.3.2). Enlem derece (°), dakika (l) ve saniye (m) cinsinden ifade edilir. Örneğin Ankara’nın enlemi 39° 56l10m kuzeydir.
Enlem, bir yerin Ekvator’a uzaklığıyla ilgili bütün özelliklerini etkiler. Örneğin sıcaklık, bitki örtüsü, tarımsal üretim ve yerleşme gibi özellikler, enlemden etkilenmektedir.
c- Meridyenler
Meridyenler (Şekil 1.3.3), bir kutuptan başlayıp diğer kutupta sona eren yarım çemberlerdir. Londra yakınlarındaki Greenwich (İngiltere) (Fotoğraf 1.3.1) Gözlemevi’nden geçen meridyen, başlangıç meridyeni olarak kabul edilmiştir.
Bu meridyenin doğusundaki 180 meridyen doğu meridyenleri, batısındaki 180 meridyen ise batı meridyenleri olarak kabul edilmektedir. Buna göre meridyenler 360 tanedir.
Meridyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:
- Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
- İki meridyen arasındaki uzaklık Ekvator’da 111 km’dir. Bu uzaklık, kutuplara gidildikçe azalır; bütün meridyenler kutuplarda birleşir.
- Bir meridyen üzerindeki her yerde yerel saat aynıdır.
- Birbirini izleyen meridyenler arasındaki yerel saat farkı 4 dakikadır.
d- Boylam
Boylam, bir yerin başlangıç meridyenine açı cinsinden uzaklığıdır (Şekil 1.3.4). Boylam derece (°), dakika (‘) ve saniye (”) cinsinden ifade edilir.
Örneğin Ankara’nın boylamı 32° 50’ 37” doğudur. Boylam, yalnızca yerel saatleri etkiler.
Yerel Saatlerin Hesaplanması
Yerel saat, bir yerin öğlen zamanına göre belirlenen saattir. Bir yerde Güneş’in ufuk düzleminin en tepe noktasında bulunduğu zaman, o yerde yerel saat 12.00’dir. Buna göre bir yerin bulunduğu meridyen ve yerel saati biliniyorsa bundan yararlanarak meridyeni bilinen, yerel saati bilinmeyen yerlerin de yerel saati bulunabilir.
Bunun için iki yer arasındaki meridyen farkı 4 dakika ile çarpılarak aradaki yerel saat farkı bulunur. Bulunan yerel saat farkı, yerel saati bulunacak yerin yerel saatine eklenir veya çıkarılır.
Yerel saati sorulan yer daha doğuda ise aradaki yerel saat farkı eklenir, batıda ise çıkarılır. Çünkü Dünya, kendi ekseni etrafında batıdan doğuya döndüğünden doğudaki yerlerin yerel saati ileridir. Bunun için aşağıdaki örnekleri inceleyelim.
Uluslararası Saat Dilimleri
Her yerin bir yerel saati vardır. Ancak ülke genelinde yaşamı düzenlemek için bir yerin yerel saati ulusal saat olarak kullanılmaktadır. Örneğin başlangıç meridyeninin yerel saati, İngiltere’nin ulusal saati olarak kullanılmaktadır. Aynı şekilde uluslararası yaşamı düzenlemek için de uluslararası saat dilimleri oluşturulmuştur (Harita 1.3.1).
Saat dilimlerinin başlangıç yeri olarak 7° 30′ doğu ve 7° 30′ boylamları arasında kalan bölge belirlenmiştir. Burası başlangıç saat dilimidir ve numarası “0”dır. Birinci saat diliminin sınırlarını 7° 30l doğu ve 22° 30′ doğu boylamları arasındaki bölge oluşturmaktadır. Bu bölge, ulusal saatini 15˚ doğu meridyeninin yerel saatine göre ayarlamaktadır.
Diğer dilimler de 15˚ aralıklarla geçmektedir. Her saat diliminin doğusu ile batısı arasında 15 meridyen ve toplam 24 saat dilimi bulunmaktadır. Başlangıç meridyeninin doğusundaki saat dilimleri artı (+), batısındaki saat dilimleri ise eksi (–) değerler almaktadır.
Tarih Değiştirme Çizgisi
180° doğu ve 180° batı meridyenini aynı meridyen oluşturmaktadır. Bu meridyen tarih değiştirme çizgisi olarak belirlenmiştir (Harita 1.3.2).
Tarih değiştirme çizgisi, ülkelerin sınırları göz önüne alınarak bazı yerlerde doğuya, bazı yerlerde batıya doğru yer değiştirmektedir. Bu çizginin doğusu ile batısı arasında bir gün zaman farkı bulunmaktadır. Örneğin bu çizginin doğusunda yer alan Amerika Kıtası’nda gün 23 Mart ise batısında yer alan Asya kıtasında gün 24 Mart’tır.
45. doğu meridyeni
45. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeniGreenwich'ten 45 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 45°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Asya, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır. Türkiye'nin matematik konumu; 26°-45° doğu meridyenleri, 36°- 42° kuzey paralelleridir. Türkiye'nin uç noktalarından olan meridyen, Türkiye'nin en doğusundan geçer. Iğdır ili Aralık ilçesindeki Dilucu Sınır Kapısı'nın 1,2 km. doğusunda, Azerbaycan (Nahcivan) sınırını oluşturan Aras Nehri'den (39°39'12"K, 44°49'05"D) Türkiye'nin en doğudaki meridyeni uzanır.
45. doğu meridyen antimeridyeni olan 135. batı meridyeni ile tam meridyen dairesi oluşturur.