Türkiye Petrol Boru Hatları

Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı (ITP)

Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı, 27 Ağustos 1973 tarihinde, Türkiye Cumhuriyeti ile Irak Cumhuriyeti Hükümetleri arasında imzalanan Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması çerçevesinde Irak’ın Kerkük ve diğer üretim sahalarında üretilen ham petrolün Ceyhan Deniz Terminali’ne ulaştırılması amacıyla inşa edilmiştir. 40” çapında, 986 km. uzunluğundaki ilk hat 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977 tarihinde gerçekleştirilmiştir. 

Birinci boru hattına paralel olan ve inşaat çalışmaları 1985 yılında başlayan ikinci boru hattı 1987 yılında tamamlanmıştır. 46” lik bu boru hattı ile yıllık taşıma kapasitesi 70,9 milyon tona yükseltilmiştir. 

19 Eylül 2010 tarihinde Türkiye ile Irak arasında Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması’nın ve ilgili protokollerinin yenilenmesine ve 15 yıl boyunca uzatılmasına yönelik değişiklik anlaşması imzalanmıştır.

Boru hattının Türkiye kısmının sahibi ve aynı zamanda boru hattının Türkiye kısmının işletimi yapan kurum Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ)’tır.

Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı (BTC)

Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Ham Petrol Boru Hattı ile başta Azeri petrolü olmak üzere, Hazar Bölgesi’nde üretilecek petrolün emniyetli, ekonomik ve çevresel açıdan uygun bir boru hattı sistemi aracılığıyla Azerbaycan, Gürcistan üzerinden Ceyhan’a taşınması ve buradan da tankerlerle dünya pazarlarına ulaştırılması amaçlanmaktadır.

Bu kapsamda, 18 Kasım 1999 tarihinde Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında Hükümetlerarası Anlaşma imzalanmıştır. Hükümetlerarası Anlaşma’nın eki olan Ev Sahibi Hükümet Anlaşması ise 19 Ekim 2000 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti ile Ana İhraç Boru Hattı İştirakçileri arasında imzalanmıştır.

BTC boru hattının 1076 km’lik Türkiye bölümü BOTAŞ tarafından yapılmış olup boru hattının Türkiye kısmının işletimi BOTAŞ International Anonim Şirketi (BİAŞ) tarafından yapılmaktadır.

Bakü ve Tiflis üzerinden ülkemize ulaşan ve 4 Haziran 2006 tarihinde işletmeye alınan BTC Ham Petrol Boru Hattı ile Azeri petrolünün yanı sıra üretime bağlı olarak Türkmen ve Kazak petrolleri de taşınmaktadır.

Trans-Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP)

Ülkemizin artan doğalgaz talebinin karşılanabilmesi amacıyla Azerbaycan Hükümeti ve Azerbaycan’ın Şahdeniz Sahası’nı geliştiren Şahdeniz Konsorsiyumu ile görüşmeler yürütülmüş ve 25 Ekim 2011 tarihinde 2018 yılından başlayarak yıllık 6 milyar m³ Azeri gazının Ülkemize arzını öngören anlaşma imzalanmıştır. Ayrıca, yıllık 10 milyar m³ Azeri gazının inşa edilecek yeni bir boru hattı ile Ülkemiz üzerinden Avrupa’ya transit taşınması için 26 Haziran 2012 tarihinde TANAP Projesi’ne ilişkin Azerbaycan ile Ülkemiz arasında bir Hükümetlerarası Anlaşma ve Hükümetimiz ile Proje Şirketi arasında bu Hükümetlerarası Anlaşmaya ek Ev Sahibi Hükümet Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşmalar ile TANAP Projesi’nin hayata geçirilmesini sağlayacak hukuki altyapı tesis edilmiştir.

Azerbaycan’da üretilecek gazın ülkemize ve ülkemiz üzerinden Avrupa’ya taşınmasını sağlayacak olan, toplam yatırım maliyeti 45 milyar dolar’a ulaşan Şahdeniz Faz II geliştirme, Güney Kafkasya Boru Hattı Genişleme Projesi (SCPX), TANAP ve Trans Adriyatik Doğalgaz Boru Hattı’nın (TAP) nihai yatırım kararları Aralık 2013’te Bakü’de düzenlenen bir törenle alınmıştır. Ülkemiz TPAO vasıtasıyla Şahdeniz Faz II ile Güney Kafkasya Boru Hattı Genişleme Projesi’nde %19’ar ve BOTAŞ vasıtasıyla TANAP Projesi’nde %30 hisseye sahiptir. Böylelikle Ülkemiz doğalgazın üretiminden son kullanıcıya kesintisiz ve uygun koşullarda arz edilmesine kadar olan süreçlerin tümünde aktif bir rol oynamaktadır.

TANAP Projesi ile yıllık 16 milyar m³ başlangıç kapasitesine ve maksimum yıllık 32 milyar m³ kapasiteye sahip, Gürcistan sınırımızdan Yunanistan sınırımıza uzanacak yaklaşık 1.850 km. uzunluğunda bir boru hattının inşası planlanmaktadır. Proje’ye ilişkin faaliyetler BOTAŞ’ın %30, SOCAR’ın %58 ve BP’nin %12 hisse ile ortak olduğu TANAP Doğal Gaz İletim A.Ş. tarafından sürdürülmektedir.

Türkiye’ye ilk gaz akışı 2018 yılının Haziran ayı sonunda, Avrupa’ya ise 2020 yılının Aralık ayı sonunda başlamıştır.

Türkakım Doğalgaz Boru Hattı (TÜRKAKIM)

TürkAkım Gaz Boru Hattı Projesi’ne yönelik teknik, ekonomik ve hukuki çerçeveyi belirlemek amacıyla Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti arasında TürkAkım Gaz Boru Hattı’na ilişkin Hükümetlerarası Anlaşma 10 Ekim 2016 tarihinde İstanbul’da Sayın Cumhurbaşkanımız ve Rusya Devlet Başkanı Sayın Putin’in huzurlarında imzalanmıştır. Anlaşmanın her iki ülkede resmi onay süreci tamamlanmıştır.

TürkAkım Gaz Boru Hattı Projesi; Rusya Federasyonu’ndan başlayarak Karadeniz üzerinden Türkiye Cumhuriyeti’nin Karadeniz kıyısındaki alım terminaline ve devamında Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinden Türkiye Cumhuriyeti’nin komşu devletleriyle olan sınırlarına kadar uzanan her biri yıllık 15,75 milyar m3 kapasiteye sahip iki hattan oluşan yeni bir gaz boru hattı sistemidir.

Proje, Rusya Federasyonu’ndan Ülkemize doğal gaz arzının yanı sıra Rus gazının Ülkemizin toprakları üzerinden Avrupa’ya arzını sağlamak amacıyla inşa edilecek, deniz bölümü ve kara bölümünden teşkil bir boru hattı sistemidir. Deniz bölümünde yer alan iki hattın inşası ve işletimi Rusya Federasyonu tarafından yapılmıştır. Kara bölümünde yer alan hatlardan biri sadece Ülkemize doğalgaz arz etmekte olup, iletim sistemimizin bir parçası olarak BOTAŞ tarafından inşa edilmiştir. Kara bölümündeki diğer hattan ise Avrupa’ya gaz iletilmektedir ve inşası ve işletimi %50 oranında ortaklık payı ile iki ülkenin ilgili şirketlerince kurulan TürkAkım Gaz Taşıma Anonim Şirketi tarafından yapılmaktadır.

TürkAkım’ın sadece Ülkemize doğalgaz arz etmesi amacıyla inşa edilecek boru hattının devreye alınması ile birlikte Batı Hattı’ndan alınan doğalgazın, TürkAkım üzerinden Ülkemize teslimine başlanmıştır. Böylece başka bir ülkenin iletim sistemi kullanılmadan doğrudan kaynak ülkeden Ülkemize taşınacak gazın, üçüncü taraflardan kaynaklı muhtemel kesintilere maruz kalması önlenmiştir.

TürkAkım Gaz Boru Hattı sistemi 1 Ocak 2020 tarihinde işletmeye alınmıştır.

İran Türkiye Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (ITE)

İran Türkiye Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (ITE) ile İran ve Türkmenistan kaynaklı doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması amaçlanmaktadır. İran doğal gazının Türkiye üzerinden transit geçişi için İran İslam Cumhuriyeti Petrol Bakanlığı ile Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı 17 Kasım 2008 tarihinde “Mutabakat Tutanağı” imzalamışlardır.

İran kaynaklı doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya boru hattı ile iletilmesi projesi kapsamında Türkiye sınırları içerisinde yaklaşık 1750 km boru hattının inşa edilmesi amacıyla 6326 sayılı Petrol Kanunu’nun 6 ve 83. Maddelerine istinaden otuz yıl süreyle T.C. Bakanlar Kurulu’nun 26.08.2010 tarih 2010/882 sayılı kararı ile Turang Transit Taşımacılık A.Ş BB/TRG/4776 hak sıra numaralı “ Doğal Gaz Boru Hattı Belgesi” almıştır.

Boru hattı güzergâhının İran sınırından Yunanistan sınırına kadar, Türkiye içerisindeki uzunluğu yaklaşık 1789 km, çapı 56 inç olacaktır. Projenin yaklaşık toplam uzunluğu ise 5.000 km civarındadır. Proje ile Avrupa’ya taşınacak yıllık gaz miktarı hedefi 35 Milyar m3 olarak belirlenmiştir. Projenin İşletme ömrü 50 yıl olarak öngörülmüştür.

ITE Projesinin resmi web sayfasından daha detaylı bilgi almak için tıklayınız.

Teknik Veriler;

• İletim kapasitesi : 35 milyar m3 /yıl
• Yıllık İşletme gün sayısı : 330 gün/yıl
• Taşıma ve aktarım kapasitesi : 4.4 milyon m3 /saat
• Maksimum işletme basıncı : 92 bar (ANSI 600 lb)
• Boru Çapı/Çeliğin Kalitesi : 56” / API 5L-X70

Yürütülen Çalışmalar;

• Teknik fizibilite çalışması,
• Etüt, ön güzergah, güzergah ve boru ekseni belirlenmesi,
• As-Built çalışmaları
• Kamu kurum ve kuruluşlarından gerekli izinlerin alınması,
• Jeodezi & Fotogrametri Mühendislik hizmetleri,
• Ortofoto , vektör harita ve plankotelerin yapılması
• Jeoloji & Jeoteknik ve Jeofizik çalışmaları,
• Büyük nehirler ve Marmara Denizi geçişi Mühendislik hizmetleri,
• Boru Hattı Mühendislik dizaynı,
• Aligment sheet oluşturulması
• Çevresel Etki Değerlendirmesi “ÇED Olumlu Belgesi ” alınması,
• “ÇSED” olumlu raporunun alınması,
• Kamulaştırma Mühendislik hizmetleri,
• Taşınmaz Değerleme hizmetleri,
• İş Sağlığı ve İşçi Güvenliği yönetimi ve denetimi,
• Proje Kalite Güvencesi ve Kalite Kontrolü,
• Risk Yönetimi planının hazırlanması,
• Proje Yönetimi ve işletme planı yapılması,
• İnşaat Yönetimi planının hazırlanması,
• GIS kurulması, işletilmesi
• ÇED / ÇSED İzleme (ÇED’e Uyumluluk / Kontrol) süreci,
• ITE Saha / Kamulaştırma ofislerinde (11 Adet; Ağrı, Erzurum, Erzincan, Sivas, Yozgat, Ankara / Gölbaşı, Eskişehir, Kütahya / Tavşanlı, Bursa, Balıkesir / Bandırma, Edirne / Keşan) çalışmalarının yürütülmesi,
• Orman, tarım ve mera izinlerinin alınması,
• Toprak Koruma Projeleri’nin hazırlanması,
• Detay mühendislik hizmetlerine teknik destek verilmesi,
• Güzergah koridoru boyunca kamu kurum kuruluşlarının ve üçüncü şahıslara ait iş ve işlemlerin takip edilmesi,
• Proje revizyon çalışmalarının yürütülmesi.

Boru hattı projesine ilişkin ön mühendislik hizmetleri ve detay mühendislik hizmetleri tamamlanmıştır. Projeye ait sabit tesislere ilişkin ( 7 adet kompresör istasyonu, 48 adet hat vanası, 1 adet ölçüm istasyonu ve 2 adet PIG istasyonu) detay mühendislik çalışmaları tamamlanma aşamasındadır.

İran-Türkiye-Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı (ITE DGBH) güzergah koridorunun geçmekte olduğu 17 İl, 65 İlçe ve 596 Köy/Mahallede 23596 Adet parsel üzerinden kamulaştırma/arazi edinimi ilişkin çalışmaları devam etmektedir. 10 İlde kurulan kamulaştırma ofislerini üzerinden kamulaştırma kanununun 8, 10 ve 27. maddeleri kapsamında süreç devam etmektedir.

Irak'ta federal hükümet ve Kürt Bölgesel Yönetiminin petrol ihracatı konusunda ön anlaşmaya varmasının ardından Bağdat Türkiye'den boru hatlarından petrol pompalamaya devam etmesini isteyecek. 

Kuzey Irak Bölgesel Yönetiminin yabancı medya ilişkileri direktörü Lawk Gafuri, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada "Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve federal hükümet arasında yapılan görüşmeler sonrası Ceyhan üzerinden petrol ihracatının sürmesi konusunda bir ön anlaşmaya varıldı," ifadelerini kullandı. 

Gafuri bu anlaşmanın Irak parlamentosunda yeni petrol ve doğal gaz kanunu onaylanana kadar yürürlükte kalacağını belirtti.

Öte yandan petrol ihracatının sürmesi için hala Türkiye'nin onayı gerekiyor. Reuters'e konuşan Kuzey Iraklı bir yetkili petrol akışının devamını talep eden bir mektubun bu hafta Bağdat'tan Ankara'ya gönderileceğini belirtti.

Geçtiğimiz hafta da Reuters'e konuşan farklı kaynaklar Türkiye'nin boru hattını tekrar açmadan önce Irak'ın açtığı tazminat davasında uzlaşmaya varmak istediğini aktarmıştı.

Ön anlaşmaya göre Kuzey Irak'ta çıkarılan petrollerin ihracatı Irak'ın devlet satış şirketi SOMO ve Kuzey Irak doğal kaynaklar bakanlığı tarafından ortaklaşa gerçekleştirilecek.

Türkiye, 25 Mart'ta Bağdat yönetiminin temyize giden bir mahkemeyi kazanmasının ardından Ceyhan'a günde 450 bin varil ham petrol taşıyan boru hattını durdurmuştu. Bağdat, Türkiye'nin Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi'ne Ceyhan'a petrol ihraç etmesine izin vererek ortak antlaşmayı ihlal ettiğini savunuyordu.

Durdurulan boru hattındaki petrol dünyadaki toplam üretimin sadece yüzde beşini oluşturuyor. Ama bölgede faaliyet gösteren firmaların çıkardıkları petrolü depolara almak zorunda kaldığı duraklama nedeniyle petrolün varil fiyatı geçtiğimiz hafta 80 dolara kadar çıkmıştı.