Petrol, organik maddelerin bozunup, basınç ve ısıya maruz kalmasıyla meydana gelir. Bileşiminde hidrojen ve karbon mevcut olup içerisinde az miktarda nitrojen, oksijen ve kükürt bulunmaktadır. Rafine edilmemiş sıvı haldeki petrole ham petrol, yarı katı ve katı halde bulunan, ağır hidrokarbon ve katrandan oluşan petrole ise asfalt, zift, katran ve benzeri isimler verilir. Ham petrolün ana bileşenleri hidrojen ve karbon olduğu için hidrokarbon olarak da isimlendirilir.
yılı dünya geneli ispatlanmış petrol rezervi ,9 milyar varil olarak tespit edilmiştir. Petrol rezervinin ,8 milyar varili Orta Doğu ülkelerinde, ,1 milyar varili Güney ve Orta Amerika ülkelerinde, ,4 milyar varili Kuzey Amerika ülkelerinde bulunmaktadır.
yılında dünya petrol üretimi 95,2 milyon varil/gün olarak gerçekleşmiştir.
Ülkemizde yılı sonuna kadar toplam metre sondaj yapılarak adet kuyu açılmış olup denizlerde km 2 boyutlu, km2 3 boyutlu sismik çalışma ve karada km 2 boyutlu, km2 3 boyutlu sismik çalışma gerçekleştirilmiştir.
yılında ülkemizde metre sondaj yapılarak kuyu açılmıştır. Ham petrol üretimi ton olarak gerçekleşmiş olup kalan üretilebilir petrol rezervi tondur.
Türkiye Petrol Üretimi (milyon ton)
Ülkemizin petrol ve doğal gaz kaynaklarını ekonomimize kazandırmak ve dışa bağımlılığımızı azaltmak amacıyla denizlerde arama çalışmaları son hızla devam etmektedir. Bu kapsamda iki adet sismik gemi ve üç adet sondaj gemisi ülkemize kazandırılmıştır.
Petrol arama ruhsatlarına başvuru işlemleri Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.
yılında 31 milyon ton olarak gerçekleştirilen ham petrol ithalatımızın yanı sıra 13,7 milyon ton petrol ürünü ithal edilmiştir. Buna karşın 14,3 milyon ton petrol ürünü ihraç edilmiştir. Ham petrol ithal ettiğimiz ülkeler başlıca Rusya, Irak, Kazakistan, İran, Suudi Arabistan, Nijerya ve Libya'dır.
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için Türkiye, jeokimya veya ekonomi konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. |
Önemli bir enerji kaynağı olan petrol, aynı zamanda kimya sanayisinin de ham maddesidir. Türkiye'deki petrol yatakları fazla zengin değildir. Mevcut petrol yatakları daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Adıyaman, Batman ve Diyarbakır'dadır. Siirt, Şanlıurfa, Şırnak[1] ve Mardin'de de petrol yatakları vardır. Üretilen petrol, Türkiye'nin ihtiyacının çok az bir kısmını (1/7) karşılamaktadır. Geri kalan kısmı dışarıdan karşılanmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Türkiye'de ham petrolün arıtılması için rafineriler kurulmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde üretilen ham petrolün bir kısmı Batman Rafinerisine, bir kısmı da Batman-İskenderunboru hattı ile Dörtyol'a gönderilmektedir. Buradan da tankerlerle İzmir ve İzmitrafinerilerine taşınmaktadır. İskenderun Körfezi ile Kırıkkale arasındaki petrol boru hattı ile de Kırıkkale Rafinerisine ham petrol aktarılmaktadır. Ayrıca Türkiye-Irak boru hattı ile Irak petrollerinin bir kısmı Yumurtalık Limanı'na taşınmaktadır. Bu taşımacılıktan Türkiye önemli bir gelir sağlamaktadır. Azerbaycan petrolünün de Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı ile İskenderun Körfezi'ne ulaştırılmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Türkiye'nin petrol varlığı; İran, Irak, Suriye gibi komşu ülkelerle kıyaslandığında yetersizdir. Bunun ana nedeni ülkenin jeolojik farklılığıdır. Petrolün bir arazide bulunması için kumtaşı gibi gözenekli kayaçların üzeri kil gibi geçirimsiz katmanlarla kapanmış olmalıdır. Komşu ülkeler düzlüklerden oluşurken Türkiye dağlık alanlardan oluşmaktadır. Yeraltında oluşan petrol depoları levha çarpışmaları ve bunun sonucun olan dağ oluşumu ile küçük parçalara ayrılmakta ve dağılmaktadır. Komşu ülkelerde aynı jeolojik olaylar gerçekleşmediğinden, büyük ve sığ petrol depoları oluşmuştur. Komşu ülkelerde petrol metreler arasında bulunurken, Türkiye'de bin metrelerde bulunmaktadır.[2]
Türkiye petrol sahalarının %93'ü 25 milyon varilden küçük saha iken, %7'si 25 milyon milyon varil arasında rezerve sahip büyük sahadır.[2]
SETA Vakfında araştırmacı olarak görev yapan Büşra Zeynep Özdemir, Türkiye'nin Gabar'daki son petrol sahası keşfinin önemini ve geleceğini 3 soruda kaleme aldı.
Türkiye’nin petrol rezervi arayışı ne zamana dayanıyor?
Türkiye’nin petrol arayışı esasında yeni bir süreç değil. Son yıllarda gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının (TPAO) adı sıkça duyulsa da Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünden elde edilen verilere göre ’te başlatılan arama ve keşif çalışmaları ile yılına dek toplam 95 petrol kuyusu açılmış. yılında TPAO’nun kurulmasıyla birlikte Türkiye, ulusal petrol şirketi aracılığıyla da bu alanda faaliyet göstermeye başlamıştır. Yaklaşık 30 yıl kadar petrol arama, sondaj, üretim, rafineri, taşıma ve pazarlama alanlarında faaliyet gösteren kurum rafineri, taşıma ve pazarlama çalışmalarının farklı kurumlara devredilmesiyle ’ten bu yana faaliyetlerini yalnızca arama, sondaj ve üretim alanlarında sürdürüyor.
Uzunca bir süredir hem TPAO hem de özel şirketler tarafından gerçekleştirilen petrol üretiminin tüketime oranı ilk yıllarda görece başarılı bir performans sergilemiştir. Ancak nüfus artışı, sanayileşme ve ekonomik büyüme gibi etkenlerle tüketimin artması bu oranda bir gerilemeye neden olmuştur. Bu durum da petrol arzında ithalata bağımlılığın artmasına yol açmıştır. 'de ilan edilen Milli Enerji ve Maden Politikası ile yerli ve milli enerji kaynaklarından yararlanma oranlarının artırılması hedefi ortaya konulmuş ve ulusal endüstrinin güçlendirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilmiştir. Bu tarihten itibaren hem deniz yetki alanlarında hem de karalarda petrol ve doğal gaz keşiflerine yönelik sismik arama ve sondaj çalışmaları hızlanmıştır. 'de satın alınan ilk derin deniz sondaj gemisi Fatih, takip eden yıllarda TPAO filosuna katılan Yavuz, Kanuni ve Abdülhamid Han sondaj gemileri, yerli ve milli imkanlarla üretilen Koca Yusuf Sondaj Kulesi bunun en somut örnekleri arasında gösterilebilir.
Gabar’da keşfedilen petrol rezervinin önemi nedir?
Gabar’da keşfedilen petrol rezervi net milyon varil büyüklüğünde. Ekonomik değeri ise mevcut petrol fiyatları göz önünde bulundurulduğunda 12 milyar dolardan fazla. Saha, milyon varillik rezervi ile dünyada yılında karalarda keşfedilen en büyük 10 petrol sahası arasında yer alıyor.
Türkiye’de petrol tüketimi yaklaşık bin varil/gün, üretim ise 65 bin varil civarında. Yalnızca bu sahadan yapılacak üretim ile 1 yılın yarısında tüketimin karşılanabileceği düşünülebilir. Ancak hiçbir zaman yalnızca tek bir sahaya bağlı kalınmadığını ve açılan kuyu sayısı ile üretilen petrol miktarının petrol fiyatlarıyla doğrudan ilgili olduğu da unutulmamalı. Fiyatlar anormal düzeyde arttığında veya azaldığında maliyetler de değişeceğinden, açılan kuyu sayılarında ve üretimde artış ya da azalış gerçekleşir.
Burada Türkiye için asıl önemli olan, yeni sahanın üretimi artırma konusunda elini güçlendirmesidir. Dahası, rezerv keşfinin Gabar gibi uzunca bir süre terör ile anılmış bir bölgede petrol endüstrisi alanında istihdam olanağı yaratması oldukça önemlidir. Bu tarz keşiflerin gerçekleştirilmesi ve artması bir yandan istihdama pozitif katkı sağlarken diğer yandan yerli ve milli bilgi birikiminin artmasına da vesile olmaktadır. Bu sayede ulusal petrol şirketi TPAO’nun yalnızca ülke içinde değil, yurt dışındaki operasyonlarının da artması şaşırtıcı olmayacaktır. Yalnızca yılında Libya, Cezayir ve Malezya’nın da aralarında bulunduğu ülkelerle imzalanan iş birliği anlaşmaları TPAO’nun başarılarının kanıtı niteliğindedir.
Keşfedilen petroller ne zaman kullanıma açılabilir?
Gabar Dağı’nda 'de başlatılan sismik araştırma faaliyetleri, bölgede bulgulara rastlanmasının ardından sondaj çalışmalarını beraberinde getirmişti. 'in ikinci yarısında ilk petrol kuyusu üretime alınmış ve sondaj çalışmaları hızlandırılmıştı. Keşfedilen petrol sahasında şu anda 5 kuyudan günlük 5 bin varilden fazla yüksek kalitede petrol üretimi gerçekleştiriliyor. Yakın zamanda iki üretim kuyusunun daha açılmasıyla üretimin günlük 10 bin varile çıkarılması planlanıyor. Ayrıca bölgede, Gabar başta olmak üzere Cudi ve Kato gibi Şırnak’ın çeşitli noktalarında arama ve sondaj faaliyetleri sürüyor. ’te bölgede günde 25 bin varile yakın petrol üretmek hedefleniyor.
Geçtiğimiz aylarda Adana’da da yüksek kalitede yaklaşık 10 milyon varillik petrol rezervi keşfedilmişti. Yine bu sahada da açılan 2 kuyu ile üretim çalışmaları başladı. Yakın zamanda burada da 10 kuyu ile günlük varilden fazla petrol üretilmesi planlanıyor. Bu ve benzeri keşifler sayesinde yılında 40 bin varil/gün olan petrol üretimi 'de günlük 65 bin varilin üzerine çıkmıştı. sonunda bu miktarın daha da artacağı öngörülüyor. yılında ise günlük petrol üretiminin bin varile çıkarılması hedefleniyor. Bu sayede Türkiye’nin petrol tüketiminin yüzde 10’undan fazlasının kendi üretimi ile karşılanması hedefleniyor.
Ancak keşiflerin burada nihayete erdiğini de düşünmemek gerekir, deniz yetki alanlarında olduğu gibi karalarda da petrol ve doğal gaz sismik arama ve sondaj çalışmaları devam ediyor. Milli Enerji ve Maden Politikası ve Milli Teknoloji Hamlesi kapsamında yerli ve milli enerji kaynaklarından yerli ve milli imkanlarla yararlanma çalışmalarının önümüzdeki yıllarda da kararlılıkla sürdürülmesi bekleniyor.
Türkiye'de Petrol Üretimi İstatistikleri | ||
---|---|---|
Petrol Üretimi () | : | 3,2 milyon ton |
Ortalama Günlük Üretim () | : | varil/gün |
Üretimin Tüketimi Karşılama Oranı () | : | %7,1 |
Toplam Üretilebilir Rezerv | : | ,9 milyon ton |