kaynağı değiştir]
Fischer–Tropsch (FT) Sentezlenmiş Parafinik Gazyağı (SPK) sentetik yakıtları, geleneksel jet yakıtı ile karışımda %50'ye varan oranlarda Amerika Birleşik Devletleri ve uluslararası havacılık filolarında kullanım için onaylanmıştır.[22] 'nin sonu itibarıyla, SPK'ya giden diğer dört yol, tanımları ve parantez içindeki maksimum karışım yüzdesi ile sertifikalandırılmıştır: Hidroişlenmiş Esterler ve Yağ Asitleri (HEFA SPK, %50); hidro-işlenmiş fermente şekerlerden sentezlenmiş izo-parafinler (SIP, %10); sentezlenmiş parafinik kerosen artı aromatikler (SPK/A, %50); alkolden jete SPK (ATJ-SPK, %30). JP-8 ile harmanlanmış hem FT hem de HEFA bazlı SPK'lar MIL-DTLH'de belirtilmiştir.
Bazı sentetik jet yakıtları, SOx, NOx, partikül madde ve bazen karbon emisyonları gibi kirleticilerde azalma gösterir.[23][24][25][26][27] Özellikle şehir içi havalimanlarında avantaj sağlayacak olan sentetik jet yakıtlarının havalimanlarında hava kalitesini artıracağı öngörülmektedir.[28]
Kimyager Heather Willauer, ABD Deniz Araştırma Laboratuvarı'nda deniz suyundan jet yakıtı yapmak için bir süreç geliştiren bir araştırmacı ekibine liderlik ediyor. Teknoloji, demir bazlı bir katalizör kullanarak Oksijen (O 2 ) ve Hidrojen (H 2 ) gazını deniz suyundan ayırmak için bir elektrik enerjisi girişi, ardından karbon monoksit (CO) ve hidrojenin uzun zincir halinde yeniden birleştirildiği bir oligomerizasyon adımı gerektirir. katalizör olarak zeolit kullanan hidrokarbonlar. Teknolojinin 'lerde ABD Donanması savaş gemileri, özellikle nükleer enerjili uçak gemileri tarafından kullanılması bekleniyor.[31][32][33][34][35][36]
Jet yakıtı veya havacılık türbin yakıtı (ATF, ayrıca kısaltılmış avtur), gaz türbinli motorlarla çalışan uçaklarda kullanılmak üzere tasarlanmış bir tür havacılık yakıtıdır. Rengi şeffaf ila saman rengindedir. Ticari havacılık için en yaygın kullanılan türleri, standart uluslararası talebe göre üretilen Jet A ve Jet A-1'dir. Sivil türbin motorlu havacılıkta yaygın olarak kullanılan diğer jet yakıtı ise, çoğunlukla yüksek soğuk hava performansı için tercih edilen Jet B'dir.
Jet yakıtı, çeşitli hidrokarbonların bir karışımıdır. Tam bileşimi petrol kaynağına göre büyük ölçüde değiştiğinden, yakıtı belirli hidrokarbonların bir oranı olarak tanımlamak imkansızdır. Bu nedenle jet yakıtı, kimyasal bir bileşikten ziyade bir performans özelliği olarak tanımlanır.[1] Ayrıca, hidrokarbonlar (veya farklı karbon sayıları) arasındaki moleküler kütle aralığı, donma noktası veya duman noktası gibi ürün gereksinimleri ile tanımlanır. Gazyağı tipi jet yakıtı (Jet A ve Jet A-1, JP-5 ve JP-8 dahil), yaklaşık 8 ila 16 (molekül başına karbon atomu) arasında bir karbon sayısı dağılımına sahiptir; geniş kesimli veya nafta tipi jet yakıtında ise bu (Jet B ve JP-4 dahil), yaklaşık 5 ila 15 arasındadır.[2][3]
Jet motorlu yolcu uçaklarında kullanılan ve Jet A1 olarak adlandırılan akaryakıtın niteliğine göz atmak istiyoruz.
Jet A1, ana maddesi kerosen olan ve günümüzde dünya genelindeki jet motorlu yolcu ve kargo uçaklarında kullanılan yakıt türüne verilen addır.
Jet A1in ana maddesi olan kerosen aslında, yanıcı özellikte bir hidrokarbon sıvısıdır. Kerosen, Yunanca keros kelimesinden türetilmiştir.
Kerosen, parafin yağı diye tabir edilen gaz yağıdır.
°C ile °C arasında, petrolün çok ince bir şekilde damıtılmasıyla elde edilir. Genellikle ısıtma ve aydınlatma alanında kullanılır.
Benzine nispeten daha zor alev alır ama benzinden daha fazla ısı verir.
Parlama derecesi 38°Cdir.
Kendi kendine alev alma derecesi ise °Cdir.
Jet yakıtı kolay tutuşmayan ama bir kez yanmaya başladığında söndürmesi bir hayli güç olan bir maddedir.
Böyle durumlarda yangını söndürmek için köpük, kimyasal ve su sisi kullanılmalıdır.
Öte yandan, kerosenin donma noktası °C civarındadır.
Bu özellikleri dolayısıyla; yani yüksek irtifadaki çok düşük sıcaklıklarda kolay kolay donmaması ve bir kaza durumunda yangın çıkma riskini mümkün olan en az seviyeye indirmesi sebebiyle uçak yakıtı olarak tercih edilmektedir.
Jet A1in yanı sıra, Jet A ve Jet B tipi uçak yakıtları bulunmaktadır.
Jet A1 ile Jet A arasındaki en önemli fark, donma dereceleridir.
Her iki tipteki akaryakıt 38°Cde alev alırken, Jet A °Cde, Jet A1 ise °Cde donmaktadır.
Donma derecesi °Cye kadar düşen Jet B tipi nafta kerosen türü akaryakıt, ticarî havayolu sektöründe nadiren kullanılmakla birlikte, çok düşük donma derecesi sebebiyle Kanada ve Rusya gibi sert kış şartlarının hüküm sürdüğü ülkelerde tercih edilmektedir.
Abdullah Nergiz
Dünya çapındaki askeri kuruluşlar, farklı bir JP ("Jet Propellant" için) numaraları sınıflandırma sistemi kullanır. Bazıları sivil muadilleriyle neredeyse aynıdır ve yalnızca birkaç katkı maddesi miktarında farklılık gösterir; Jet A-1 JP-8'e benzer, Jet B JP-4'e benzer.[15] Diğer askeri yakıtlar son derece özel ürünlerdir ve çok özel uygulamalar için geliştirilmiştir.