BAĞLAÇLAR
Tek başına anlamı olmayan, anlamca birbiriyle ilgili cümleleri veya cümlede görevdeş sözcük ve söz öbeklerini bağlamaya yarayan kelimelere bağlaç denir.
* Edatlardan farkı, zaten var olan anlam ilgilerine dayanarak bağ kurmasıdır. Edatlar ise yeni anlam ilgileri kurarlar.
* Bağlaçların yerine noktalama işaretleri kullanılabilir.
* Bağlaçlar cümleden çıkarılınca anlam bozulmaz, ama daralabilir. Bağlaçlar (ile hariç) önceki ve sonraki kelimeden ayrı yazılır. Bitişik yazılanlar bağlaç değil, ektir.
a. Sıralama Bağlaçları
♦ “ve” bağlacı:
Cümleleri, anlam ve görev bakımından benzer veya aynı olan kelimeleri, sözleri ve öğeleri birbirine bağlar.
“ve” bağlacı yerine virgül veya “-İp”, “-ErEk” zarf-fiil ekleri de kullanılabilir:
Not:
♦ “ile, -lE” bağlacı:
“ve” ile görevleri aynı olmasına rağmen her zaman birbirinin yerine kullanılamazlar. “ile”nin kullanım alanı daha dardır.
“ile” cümleleri birbirine bağlamaz; sadece aynı görevdeki kelimeleri bağlar.
Not: Edat olarak kullanılan ve zarf yapan “ile”den farklıdır.
b. Eşdeğerlik Bağlaçları
“ya da, veya, yahut, veyahut” bağlacı:
Aynı değerde olup da birinin tercih edilmesi gereken iki seçenek arasında kullanılırlar.
c. Karşılaştırma Bağlaçları
♦ “ya….ya” bağlacı:
İki seçenek sunulduğunda kullanılır.
Bunlar birbirinin zıttı olabilir
Biri yapılmadığında diğerinin yapılması gerekebilir.
♦ “hem…..hem (de)” bağlacı:
Her ikisi de geçerli olan iki durumu anlatır. Bunlar zıt da olabilir, eşdeğer da.
♦ “ne……ne (de)” bağlacı:
* Aynı görevdeki kelimeleri, kelime gruplarını ve öğeleri birbirine bağlar.
* Cümleleri de birbirine bağlar:
* Cümleleri -yapı bakımından olumlu oldukları hâlde- olumsuz yapar. Yüklem olumlu durumdadır.
Yüklem olumsuz çekimlenirse anlatım bozukluğu meydana gelir.
* Zıt anlamlı iki sıfatla birlikte kullanılarak onların arasında bir durum ifade eder.
Not: “Ne zor, ne acı günler yaşadık” örneğinde “ne zor” ve “ne acı” sözleri ayrı ayrı da (biri olmadan) kullanılabileceği için buradaki “ne”ler bağlaç oluşturmaz.
♦ “dE….dE, gerek……gerek, olsun…..olsun, kâh……kâh, ha……ha” bağlaçları:
Öğeleri ya da cümleleri birbirine bağlarlar.
d. Karşıtlık Bağlaçları
♦ “ama, fakat, lâkin, yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki” bağlaçları:
“ama, fakat, lâkin” aynı anlamlı bağlaçlardır. “yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki” de bunlara yakın bağlaçlardır.
* “ama, fakat, lâkin, yalnız, ancak, ne var ki, ne yazık ki” bağlaçları, aralarında zıtlık bulunan iki ayrı ifadeyi, cümleyi birbirine bağlar.
Not: Bir cümle bu bağlaçlardan biriyle başlayabilir. Bu durumda bu bağlaçlar iki bağımsız cümleyi birbirine bağlamış olur..
* “ne yazık ki” bağlacı çok kötü ve acı sonları bildirir.
* “ne var ki” bağlacı çaresizlik ifade eder.
* “ama, fakat, lâkin, yalnız, ancak”, neden, şart, uyarma bildirir
* Sadece “ama” bağlacı pekiştirme anlamı katar.
* Yine sadece “ama”, cümle sonunda, dikkat çekmek için kullanılır.
♦ “hiç olmazsa” ve “hiç değilse” bağlaçları:
♦ “oysa, oysaki, hâlbuki” bağlaçları:
Aralarında zıtlık, aykırılık bulunan iki cümleyi “tersine olarak, -dİğİ hâlde” anlamlarıyla birbirine bağlar.
Not: Bu bağlaçlar anlam bakımından zıt olmayan cümleler arasında kullanılırsa anlatım bozukluğuna yol açar.
e. Gerekçe Bağlaçları
♦ “çünkü” bağlacı:
“Şundan dolayı, şu sebeple” anlamlarına gelir. Neden bildirir.
♦ “madem(ki)” bağlacı:
♦ “zira” bağlacı:
“çünkü” anlamında kullanılır.
♦ “yoksa” bağlacı:
♦ “nasıl ki” bağlacı:
♦ “değil mi ki” bağlacı:
f. Özetleme Bağlaçları
“kısacası, demek ki, açıkçası, öyleyse, yani, özetle, o hâlde, anlaşılıyor ki” bağlaçları:
g. Pekiştirme Bağlaçları
“bile, dE, hem de, dahi, üstelik, hatta, ayrıca, bundan başka” bağlaçları:
Bu bağlaçlardan bazıları bazı durumlarda birbirlerinin yerine kullanılabilirler.
* “bile” kullanılan bir cümle daha önce kullanılmış bir cümlenin ya devamıdır ya da devamı gibi görünür.
* “bile” yerine “de” veya “dahi” de kullanılabilir.
* “hatta, hem de, ayrıca, üstelik”
h. “de, ki, ise” bağlaçları
“dE” bağlacı:
* Her zaman kendinden önceki kelimeden ayrı ve de, da şeklinde yazılır; bitiştirilmez, te, ta şeklinde yazılmaz. “ya” ile birlikte kullanıldığında da ayrı yazılır: “ya da” kelimenin son hecesine kalınlık-incelik bakımından uyar.
* Genellikle “dahi, bile, üstelik, hatta” bağlaçlarıyla özdeştir.
* Cümleleri, aynı görevdeki kelimeleri ve sözleri birbirine bağlar ve değişik anlamlar katar:
Cümleleri bağlamış, burada pikniğe gitmek için erzak hazırlama şartı var.
* Tekrarlanan kelimelerin arasına girerek anlamı güçlendirir:
* “ama” bağlacının yerine kullanılabilir; cümleleri ve öğeleri birbirine bağlayabilir:
* Edattan ve zarftan sonra gelerek anlamı pekiştirebilir:
♦ “ki” bağlacı:
Sadece “ki” biçimi vardır.
Kendinden önceki ve sonraki kelimelerden ayrı yazılır.
Türkçe değil, Farsça bir bağlaçtır ve Türkçe cümle yapısına aykırı olarak kullanılır.
* Anlam bakımından birbiriyle ilgili cümleleri birbirine bağlar.
* Birisinden alıntı yapılacağı zaman kullanılır.
* Özneyle veya tümleçlerle ilgili açıklama yapılacağı zaman kullanılır. Bazen “ki” ile başlayan bu açıklama iki kısa çizgi arasında verilir.
* “ki” kullanılan bazı cümlelerin “ki”den sonraki kısmı söylenmez.
* Tekrar edilen kelimeler arasında kullanılır.
* Abartma anlamı katar.
* Bu bağlaç birkaç örnekte kalıplaşarak bitişik yazılmaktadır.
Belki, çünkü (burada ünlü uyumuna girmiş), hâlbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki.
♦ “ise” bağlacı:
Karşılaştırma ilgisi kurar, karşıtlığı güçlendirir.
Ek-fiilin şart çekimiyle karıştırılabilir.
YAPI BAKIMINDAN BAĞLAÇLAR
1. Basit Bağlaçlar
Yapım eki almamış (kök hâlindeki) bağlaçlardır.
2. Türemiş Bağlaçlar
Yapım eki almış bağlaçlardır.
3. Birleşik Bağlaçlar
Birden fazla kelimeden oluşurlar ve bitişik yazılırlar.
4. Öbekleşmiş Bağlaçlar
Birden fazla kelimeden oluşur ve ayrı yazılırlar.
SÖZCÜK TÜRLERİ:
Fiilimsiler
a) İsim-fiiller (Ad-Eylem)
b) Sıfat-Fiiller (Ortaç)
c) Zarf-Fiiller (Bağ-Fiil, Ulaç)
Başlığın diğer anlamları için Bağlaç (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Bağlaçlar veya rabıt (bağlama) edatları; kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri biçim veya anlam yönüyle birbirine bağlayan kelimeler: ve, veya, ile, ama, de (da) [1], ancak, çünkü, eğer, hâlbuki, hem … hem …, hiç değilse, ise, ki, lâkin, meğer, nasıl ki, ne … ne …, öyle, öyle ki, sanki, şu var ki, üstelik, yahut, yalnız, yani, yoksa, zira vs. Bağlaçlar, ifadeleri ilgi ve önem sırasına koyarak düzenlememize yardımcı olur.
Bağlaçların kendi başlarına anlamları yoktur. Yer aldıkları cümlenin çeşitli bölümleri arasında anlam ve biçim bakımından bağlantı kurarlar. Cümlelerde sıralama bağlaçlar sayesinde yapılır. Cümleler arasında konu ve anlatım bütünlüğü sağlamak için kullanılırlar.
Karşılaştırılan grupları veya unsurları, mukayese ilgisiyle bağlayan ama … ama, da(de) … da(de), gerek … gerek, ha … ha, hem … hem, ister … ister, ne … ne, ya … ya gibi bağlaçlardır.
Ama haklı ama haksız herkese itiraz eder. Eyere de yakışır semere de. Gerek fakir gerek zengin olsun. Ha Kel Hasan ha Hasan kel. Hem suçlu hem güçlü. İster öldür ister güldür. Ne şair yaş döker ne âşık ağlar. *(F.Nafiz) Ya o zaman yalan söyledi ya şimdi.
Bu edatlar, karşılaştırılan unsurlardan biri, hepsi veya hiçbiri ifadesiyle üç türlü fonksiyonu yerine getirirler:
Ya akıl ver ya para. Ya paranı ya canını. (birini)
Hem kel hem fodul. (hepsi)
Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor. (hiçbiri)
ÖZET:
Başlıca İngilizce zaman bağlaçları nelerdir?
When: -dığı zaman, While: -ken, As: -ken, After: -den sonra, Before: -den önce’dir.
Başlıca İngilizce koşul bağlaçları nelerdir?
If: eğer, -se, -sa, Unless: -medikçe, -mezse, Providing: eğer, şartıyle, As long as: eğer, müddetçe, So long as: eğer, müddetçe.
Başlıca İngilizce neden-sonuç bağlaçları nelerdir?
Because: Çünkü, As: Çünkü, -den dolayı, Because of: -den dolayı, Therefore: Bu yüzden, Thus: Bu yüzden.
Başlıca İngilizce zıtlık bağlaçları nelerdir?
Altough: -e rağmen, Trough: -e rağmen, While: İken, However: Ancak, Yet: Ancak.
Online İngilizce Konuşma Kursu: Konuşarak Öğren