Ünsüz Benzeşmesi Ile Ilgili Kelimeler
kaynağı değiştir]
Kök içerisindeki bir hece ünsüz harfle bitiyorsa ve kendinden sonraki hecenin ilk harfi de ünsüz ise, bu harfler ünsüz benzeşmesine uyarlar:
- aptal, eksik, nispet, ispat, kispet, müspet, tespit, tespih, gövde, iğde, dalga, kuzgun vb. kelimeler
Eklerde[değiştir Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi)
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi)
Bu kurala göre sedalı (yumuşak) ünsüzler, sedalı ünsüzlerle; sedasız (sert) ünsüzlerde sedasız ünsüzlerle yan yana gelmektedir. Sert bir ünsüzle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten kelimelerden sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek getirilirse bu sesler sertleşerek “ç, t, k”ye dönüşür.
Sert Ünsüz Benzeşmesine Örnekler:
balık-çı > balıkgı
bulut-dan > buluttan
görmüş-dü > görmüştü
yet-gin > yetkin
BAŞKA BİR KAYNAK:
Bir kelime (fıstıkçı şahap) “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert ünsüzlerden biri ile biterse ve bu kelimeye “c, d, g” yumuşak sessizlerle başlayan bir ek gelirse, kelimenin sonunda bulunan ünsüz, ekteki yumuşak ünsüzü kendisine benzeştirir. “c sesi ç’ye”, “g sesi k’ye” “d sesi t’ye” dönüşür. Bu dönüşüme ses olaylarında “benzeşme” denir.
Bir kelimede ünsüz sertleşmesini kolaylıkla bulabilmek için:
- Sözcükte ”f, s, t, k, ç, ş, h, p” ve “ç, t, k” ünsüzlerininyan yana gelip gelmediğine bakılır, ama bu tek başına yeterli değildir. Bu iki sert ünsüzün birinin mutlaka sözcük sonunda diğerinin ise ekin başına olması gerekmektedir. Aksi halde yanlış anlaşılabilir. (Örnek: hakkı, hatta, Mekke, hissiyat…)
Ünsüz Sertleşmesi Örnekleri
Saf – ca = Safça = (Bu sözcükteki saf sözcüğü sert ünsüzle bittiği için üzerine getirilen “c” sesi sertleşmiş ve “ç” ünsüzüne dönüşmüştür.)
Taraf – dar – Taraftar
İnat – cı = İnatçı
Unut – gan = Unutkan
Çocuk – da = Çocuktan
Çalış – gan = Çalışkan
Külah – da = Külahta
Dolap – dan = Dolaptan
Kümes – de = Kümeste
Yurt – daş = Yurttaş
Sıcak – dı = Sıcaktı
Küs – gün = Küskün
Et – cil = Etçil
Seç – gin = Seçkin
Geç – dir = Geçtir
Güreş – ci = Güreşçi
Sabah – cı = Sabahçı
Fars – ca = Farssça
Genel Alt Kategoriler:PDF, Ses Bilimi, Yazım Bilgisi ve İmla Kuralları
»“Ses Bilgisi“sayfasınadön!«
nest...
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi)
Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi)
Bu kurala göre sedalı (yumuşak) ünsüzler, sedalı ünsüzlerle; sedasız (sert) ünsüzlerde sedasız ünsüzlerle yan yana gelmektedir. Sert bir ünsüzle (f, s, t, k, ç, ş, h, p) biten kelimelerden sonra “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek getirilirse bu sesler sertleşerek “ç, t, k”ye dönüşür.
Sert Ünsüz Benzeşmesine Örnekler:
balık-çı > balıkgı
bulut-dan > buluttan
görmüş-dü > görmüştü
yet-gin > yetkin
BAŞKA BİR KAYNAK:
Bir kelime (fıstıkçı şahap) “f, s, t, k, ç, ş, h, p” sert ünsüzlerden biri ile biterse ve bu kelimeye “c, d, g” yumuşak sessizlerle başlayan bir ek gelirse, kelimenin sonunda bulunan ünsüz, ekteki yumuşak ünsüzü kendisine benzeştirir. “c sesi ç’ye”, “g sesi k’ye” “d sesi t’ye” dönüşür. Bu dönüşüme ses olaylarında “benzeşme” denir.
Bir kelimede ünsüz sertleşmesini kolaylıkla bulabilmek için:
- Sözcükte ”f, s, t, k, ç, ş, h, p” ve “ç, t, k” ünsüzlerininyan yana gelip gelmediğine bakılır, ama bu tek başına yeterli değildir. Bu iki sert ünsüzün birinin mutlaka sözcük sonunda diğerinin ise ekin başına olması gerekmektedir. Aksi halde yanlış anlaşılabilir. (Örnek: hakkı, hatta, Mekke, hissiyat…)
Ünsüz Sertleşmesi Örnekleri
Saf – ca = Safça = (Bu sözcükteki saf sözcüğü sert ünsüzle bittiği için üzerine getirilen “c” sesi sertleşmiş ve “ç” ünsüzüne dönüşmüştür.)
Taraf – dar – Taraftar
İnat – cı = İnatçı
Unut – gan = Unutkan
Çocuk – da = Çocuktan
Çalış – gan = Çalışkan
Külah – da = Külahta
Dolap – dan = Dolaptan
Kümes – de = Kümeste
Yurt – daş = Yurttaş
Sıcak – dı = Sıcaktı
Küs – gün = Küskün
Et – cil = Etçil
Seç – gin = Seçkin
Geç – dir = Geçtir
Güreş – ci = Güreşçi
Sabah – cı = Sabahçı
Fars – ca = Farssça
Alt Kategoriler:PDF, Ses Bilimi, Yazım Bilgisi ve İmla Kuralları