Ukraynalı Kızlar
Ukraynalı kadınlar Rusya'nın işgali sonrası sığındıkları ülkelerde nasıl seks ticaretine itiliyor?
- Katya Adler
- BBC Avrupa Editörü
Rusya'nın işgalinde beşinci hafta geride kalırken, Ukrayna'da yaşamanın nasıl bir şey olduğunu hayal edin. Bombalar, dökülen kanlar ve travma.
Ülkede pek çok şehirde çocuklarınızı okula gönderemiyor, ailenizdeki yaşlılar için tedaviye erişim sağlayamıyorsunuz. Başınızın üstünde sağlam bir çatı da yok. Ülkeden kaçar mıydınız? Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre 10 milyona yakın Ukraynalı ülkelerinden kaçtı.
Bu Ukraynalıların önemli bir bölümü, ülkelerinde daha güvenilir olduklarına inanılan şehirlere sığındılar. Ancak 3,5 milyondan fazla insan, ülke sınırlarının dışına çıktı.
Ukrayna hükümetinin yaş arası erkeklere ülkelerinde kalıp savaşmaları için yurt dışına çıkış yasağı getirmiş olması nedeniyle, ülkeden kaçanların çoğu kadın ve çocuklar.
Yerlerinden edilen ve nereye gideceğini, ne yapacağını bilemeyen bu mülteciler, sığındıkları yerlerdeki yabancılara güvenmek zorunda kalıyor.
Savaşın kaosunu geride bırakmış olsalar da, Ukrayna'nın dışında da güvende değiller.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres'in değişiyle, "Avcılar ve insan kaçakçıları için Ukrayna'daki savaş bir trajedi değil, bir fırsat".
Kadın ve çocuklar da birer "hedef".
'Yabancı dil bilmiyor, kim ne derse inanıyorlar'
Ukrayna'da ve komşu ülkelerde insan kaçakçıları oldukça aktif. Savaşın yarattığı sisli hava da, faaliyetlerini gizlemek isteyen kaçakçılar için mükemmel bir fırsat.
Merkezi Lublin şehrinde olan insan hakları kuruluşu Homo Faber'in koordinatörlerinden Karolina Wierzbińska, çocuklarla ilgili ciddi kaygılar olduğunu, çok sayıda genç Ukraynalı'nın yanlarında büyükler olmadan ülkeden kaçtıklarını söylüyor.
Özellikle savaşın ilk haftalarında Polonya ve diğer sınır komşusu ülkelerde resmi kayıt işlemlerinin düzensiz olması nedeniyle çok sayıda çocuk kaybolmuş ve yerleri hâlâ bilinmiyor.
Polonya-Ukrayna sınırına gidip, gözlerimizle gördük. Mültecilerin geliş noktalarından biri olan tren garında büyük bir hareketlilik vardı ve şaşkınlık içindeki kadınlar ve ağlayan çocuklar her yerdeydi.
Bir gönüllü ordusu buradaki kadın ve çocuklara sıcak yemek veriyor, onlara destek oluyordu.
Görünüşte her şey ne kadar düzenli, değil mi? Pek sayılmaz.
Kendisi de Kiev'den göç etmiş bir mülteci olan 20'li yaşlarındaki Ukraynalı gönüllü Margherita Husmanov, iki hafta önce Polonya sınırına gelmiş ve diğer mültecilerin yanlış kişilerin eline düşmemesini sağlamak adına sınırda kalmaya karar vermiş:
"Kadınlar ve çocuklar korkunç bir savaştan buraya geldiler. Ne Lehçe ne de İngilizce konuşuyorlar. Ne olup bittiğinden haberleri yok ve onlara kim ne derse inanıyorlar" diyen Margherita, şöyle devam ediyor:
"Tren garına herkes gelebilir. Gönüllülüğümün ilk gününde İtalyalı üç adam gördüm. Seks ticaretine zorlayacakları güzel kadınlar arıyorlardı. Polisi aradığımda şüphelerimin boş olmadığını anladım. Paranoya değildi. Korkunç bir şeydi."
Sınırda bekleyen 'sahte gönüllüler'
Margherita, yerel yetkililerin eskisine göre düzeni daha fazla sağlayabildiğini, polisin de garda daha fazla nöbet tuttuğunu ifade ediyor. İşgalin ilk haftalarında, ellerinde mültecilerin sığınabilecekleri ülkelerin yazılı olduğu kartonlar tutan (çoğu erkek olduğunu öğrendiğimiz) insanların önemli bir bölümü artık yok.
Konuştuğumuz kaynaklar, gönüllü üniforması giyerek rol yapan kötü niyetli kişilerin garda belirdiğini anlatıyor.
Facebook'ta bu konudaki farkındalığı artırmak için paylaşım yapan ve şu anda Danimarka'da güvenli bir yerde yaşayan Elena Moskvitina ile Skype üzerinden uzun uzun konuştuk. Yaşadıkları tüyler ürperticiydi.
Çocukları ile beraber Romanya sınırını aşan Elena, mülteci merkezinde bir grup "sahte gönüllünün" kendisine yanaşıp nerede kaldığını sorduğunu anlattı.
Daha sonra kendisini tekrar bulup, saldırgan bir şekilde İsviçre'ye gitmesi, oranın en güvenli ülke olduğu konusunda ısrar eden bu grup, başka kadınların da olduğu bir kamyonetle onu İsviçre'ye bırakabileceklerini söylemiş.
Elena, bu erkeklerin kendisine ve kızına "pis" bakışlar attığını, kızının dehşete düştüğünü ifade etti. Grubun daha sonra, başka bir odada bulunan oğlunu görmek istediklerini, oğlunu baştan ayağa süzdüklerini anlattı.
Elena onlardan kimliklerini göstermelerini istediğinde ise öfkelenerek tepki göstermişler.
Ailesini onlardan kurtarmak isteyen Elena, önce bu adamlara bahsettikleri kamyonette buluşma sözü vermiş ama yanından ayrıldıkları an, çocuklarını da alıp kaçmış.
Polonyalı cesur girişimci Elżbieta Jarmulska, Ukraynalı mülteciler için bir "güvenli alan" oluşturmak amacıyla Kadınlar Direksiyona Geçiyor adını verdiği inisiyatifi kurmuş.
Ukrayna-Polonya sınırına arabayla gidip gelebilecek ve mültecilere güvenli bir geçiş sunmak için çalışabilecek 'den fazla "harika kadını" ekibine aldığını belirten Elżbieta, sözlerini şöyle sürdürüyor:
"Bu kadınlar savaş bölgesinden yürüyerek ya da arabayla buraya geldiler ve zaten çok fazla zorluk yaşadılar. Şimdi de burada korkuya ve sömürüye mi maruz kalacaklar? Bunu hayal etmek ve dile getirmekte zorlanıyorum."
Elżbieta, ya da bilinen adıyla Ela ile beraber bir mülteci merkezine gidiyoruz. Gitmek isteyen olup olmadığını sormadan önce, kimliğini ve nerede yaşadığına dair belgeleri gösteriyor. Dakikalar içinde arabasına insanlar doluşuyor.
Bugünkü yolcuları, Nadia ve 3 çocuğu.
Ela, aileyi arabaya yerleştirdikten sonra, çocuklara su, çikolata ikram ediyor. Araba tutanlar için mide bulantısı ilacı gibi ihtiyaç malzemelerini de düşünmüş.
Nadia, Ukrayna'nın Harkov şehrinden tehlikeli bir yolculukla Polonya'ya geldiğini ve sürücünün kadın olmasından dolayı rahatlama hissettiğini söylüyor.
Ukrayna radyosunu dinlerken, insan kaçakçılığı tehdidinden haberdar olmuş ama evi bombalanan Nadia için, savaşın yarattığı tehdit üstün gelmiş.
Evlerini göçmenlere açanların istismarı
Ela'nın mültecilerin iyiliğini düşündüğü belli ancak sınırı aştıktan sonra bu mülteciler için tehlikeler bitmiyor.
Konuştuğumuz mültecilerin önemli bir bölümü savaş biter bitmez evlerine geri dönmek istiyordu ama günler, haftalar, hatta aylar boyunca uyuyabilecekleri, yemek yiyebilecekleri, çocuklarını okula gönderebilecekleri ve iş bulabilecekleri bir yer bulup orada kalmak zorundalar.
Bu ihtiyaçları da mültecileri daha savunmasız hâle getiriyor.
Avrupa Birliği liderleri Ukraynalılar için iş imkanlarını artırmak, okullara ve sağlık hizmetlerine erişimi artırmak için bir takım önlemleri kapsayan planı onayladı ancak insan hakları kuruluşlarına göre bu mültecilerin önce kayıt işlemleri tamamlanmalı ve onlara sahip oldukları haklar ile ilgili bilgi verilmeli.
Polonya-Ukrayna sınırında tanıştığım gönüllülerden biri, daha gençken fuhuş tuzağına düşürülmüş ve Ukraynalı mültecilere yardım etmek istemesinin önemli bir nedeni de bu.
Çocuklarının geçmişinden haberdar olmaması için adını vermek istemeyen kadın gönüllü, "Göçmenleri korumak ve uyarmak istiyorum" diye konuşuyor.
Öte yandan seks ticareti ve organ kaçakçılığı gibi organize suçlar mülteciler için tek tehdit değil.
Polonya, Almanya ve İngiltere gibi bazı ülkeler iyi niyetli bir şekilde Ukraynalı mültecilere evlerini açarak yardım ediyor ancak bazı kişiler, evlerine aldıkları mültecileri istismar ediyor.
Almanya'nın Düsseldorf şehrine sığınan bir kadın, sosyal medyada paylaştığı mesajda, evini ona açan adamın kimliğini yok ettiğini ve kendisini hiç maaş vermeden ev işi yapmaya zorladığını anlatıyor. Daha sonra kadına cinsel tacizde bulunmaya başlayan adam, reddedilince onu evden kovmuş.
İnsan kaçakçılığı ile mücadele eden sivil toplum kuruluşu La Strada'nın Varşova'daki temsilcisi Irena Dawid-Olçzik için bu gibi hikayeler hiç de yabancı değil. Bu gibi olayların savaş olsun ya da olmasın hep yaşandığını söyleyen Irena, Ukrayna'dan çığ gibi başka ülkelere gelen kadın ve çocukların istismara daha açık olması nedeniyle, bu gibi vakaların artabileceğinden endişe ediyor. Gençler için de kaygılı:
"Hepimiz gençleri biliyoruz. Güvensizlik yaşayabiliyor, kabul edilme ve tanınma ihtiyacı duyuyorlar. Eğer evleri ve ailelerinden uzaksa bu gençler istismara daha açık hale geliyor. Bazı genç kızlar yaşça daha büyük erkeklerin ilgisinden hoşlanabiliyor.
"Bazen de yaşıtları olan, havalı görünümlü bir genç kızla tanıştırılıyorlar ve bu kızlar onları partilere davet ediyor. Zaten böyle başlıyor. Unutmayın - kaçakçılar ve istismarcılar sadece erkekler değil."
Savaşın zorluklarından kaçan Ukraynalı kadınlara internette oldukça cömert bazı teklifler de yapılabiliyor. La Strada'dan Irena, Ukraynalı kadınların, hiç tanışmadıkları adamlardan Meksika, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri'ne gitmeleri için uçak bileti teklifi aldıklarını söylüyor.
Irena'nın ekip arkadaşları, arkadaşı bir adamın evine taşınan 19 yaşındaki bir genç kızı, onun düştüğü ağa takılmaması için ikna etmeye çalışıyorlarmış:
"Arkadaşının bu adam tarafından dayak yediğini biliyor aslında. Ancak adam onu cep telefonundan arayıp hediye almayı teklif ediyor, genç kızın hoşuna gidebilecek şeyler söylüyor. Bu kızlara, eğer gitmekte ısrar ederlerse, en azından yerel yetkililere giderek kayıt olmaları için yalvarıyoruz. Eğer bunu yapmazlarsa da, telefon numaramızdan bize ulaşabiliyorlar. Umarım ihtiyaç duyduklarında bizi ararlar."
Avrupa ülkelerinin hükümetleri, Ukrayna ile dayanışma sözü verdi.
İnsan hakları grupları ise, hayatta kalmak için ülkelerinden kaçan bu göçmenlerin korumaya ihtiyaç duyduğu çağrısında bulunuyor.
Slovakya’da Ukraynalı kadınların kürtaja erişiminin kısıtlanmasının neden olduğu dört rahatsız edici durum
Rus ordusunun Ukrayna’da işlediği suçlar ortaya dökülüp de cinsel şiddet suçlarıyla ilgili bilgi, rapor ve tanıklıklar birbiri ardına gelince Slovak halkı dehşete kapıldı. Toplum önce paralize oldu ama kısa süre sonra çeşitli STK’lar, Rus askerlerinin tecavüzüne uğrayan ve hamile kalan Ukraynalı kızlar ve kadınlar için “ertesi gün” hapı adı verilen ilaçlar ve kürtaj hapları toplayıp bağışlamak için kampanyalar başlattı. Ukraynalı kadınlara Slovakya’da kürtaja erişim konusunda bilgiler verildi.
- Kürtaja erişim hiçbir zaman kolay olmadı
Slovakya’da hamileliğin sonlandırılması, Slovak Ulusal Konseyi’nin eski Çekoslovakya Cumhuriyeti döneminden aldığı ve ’ten beri Slovakya hukuk sisteminin bir parçası olan 73/ sayılı yasa ile düzenleniyor. Bu yasaya göre, hamile bir kadına hamileliğinin on altı haftalık süresi içinde, herhangi bir gerekçe göstermeden, yazılı talebi üzerine hamileliğini sonlandırmasına izin veriliyor. Yazılı talebinin ardından jinekoloğu kadını işlemin olası sonuçları ve kürtaja alternatif uygulamalar ve doğum kontrolü konusunda bilgilendirir. Gebeliğin sonlandırılması, en erken, bu bilgilendirmeden itibaren 48 saatlik bir bekleme süresinin ardından gerçekleştirilebilir. İkinci trimesterde kürtaja yalnızca tıbbi nedenlerle izin verilir.
İlerici görünen bu yasa yürürlükte olsa da kürtaj yaptırmak isteyen bir kadının üstesinden gelmesi gereken hâlâ birçok engel var. Her şeyden önce, uzmanların mevcut en güvenli yöntem olarak gördüğü kürtaj hapı Slovakya’da yasal değil. Yani, Slovakya’da yasaların tanıdığı tek kürtaj yöntemi cerrahi kürtaj. İkincisi, hamile kadının isteği üzerine yapılan kürtajın maliyeti yaklaşık avro, yani özellikle düşük gelirli kadınlar için nispeten yüksek. Ayrıca çok sayıda jinekolog, enstitülerin, hatta hastanelerin hepsi vicdani ret gerekçesiyle kürtaj hizmeti vermeyi reddedebiliyor.
Bu engellere ek olarak, tarihli Kadife Devrim’den kısa bir süre sonra Slovakya’da güvenli ve yasal kürtaja erişimi kısıtlamaya yönelik siyasi girişimler başladı ve bu girişimler, yoğunlukları kimi zaman artıp kimi zaman azalarak günümüze kadar sürdü. Slovak parlamentosunun kürtaja erişimi kısıtlamayı veya tamamen yasaklamayı amaçlayan ve Slovak halkının çoğunluğunun desteklemediği 19 farklı teklifi tartışmaya başlamasıyla birlikte, ’den bu yana kadın sağlığına ve cinsel haklarına yönelik saldırıların yoğunluğu arttı.
- Bir savaş ve o savaşın tecavüz mağdurları var
Rus askerleri tarafından tecavüze uğradıktan sonra hamile kalan kaç kız ve kadının Slovakya’ya girdiği belli değil. Bununla birlikte Slovakya, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşın ilk gününden beri, Rus saldırısından kaçmak için Ukrayna sınırından gelen mültecilere tanık oldu. Nüfusu 5,4 milyon küsur olan Slovakya’ya 11 Nisan tarihine kadar Ukrayna’dan ’den fazla mültecinin geldiği kayıtlarla sabit. Mart ayı sonu itibarıyla ülkedeki mültecilerin %92’si Ukraynalı; kalan kısmını ise AB dışındaki ülkelerden gelen mülteciler oluşturuyor. Mültecilerin çoğu kadın ve çocuk.
Son yıllarda Slovakya’da, kadınların sağlık ve üreme haklarını kısıtlamaya yönelik her türlü girişime karşı mücadelede başı çeken Možnosť voľby (Seçim Özgürlüğü) gibi STK'lar, daha Mart ’nin başında savaş tecavüzü mağdurlarının varlığına işaret etmişmonash.pwžnosť voľby, Ukrayna’dan Slovakya’ya gelen kızlar ve kadınlar için Güvenli Kürtaj Hakkınızdır başlıklı Ukraynaca bir broşür de yayımladı (broşürün İngilizcesi de mevcut). Ayrıca, Ukrayna’daki tecavüz mağdurları için acil kontrasepsiyon bağışı toplanmasına yardımcı oldu.
- “Hamile kadınlara yardım etmekten” daha kötü bir şey yok
Bütün bunları öğrenince insan savaş tecavüzü mağdurlarına karşı insani tutum sergilendiğini, onlara empatiyle yaklaşıldığını düşünüyor, ancak Slovakya’nın “Hamile Kadınlara Yardım” kılıfı altında güvenli kürtaja erişimi yasaklamayı veya kısıtlamayı amaçlayan yasa tasarılarıyla dolu bir geçmişi var. Ukraynalı kızlara ve kadınlara yönelik cinsel şiddetin farkında olmalarına rağmen Slovak milletvekilleri, Nisan ’de meclise kürtajı yasaklayan (“kürtaj turizmi” denen şeyi hedef alan) iki farklı teklif sundu. İlki, o zamanlar OĽaNO (Sıradan İnsanlar ve Bağımsız Kişilikler, seçimlerinin galibi) partisi milletvekili, şu anda bağımsız olan Martin Čepček’e monash.pw teklif, daha sonra Slovak Yüksek Mahkemesi tarafından neo-Nazizm sempatizanlığından suçlu bulunarak altı ay hapis cezasına çarptırılan, dolayısıyla meclisteki koltuğundan olan Marián Kotleba’nın lideri olduğu aşırı sağcı Halk Partisi-Slovakya’mız partisinin milletvekilleri tarafından sunulmuştu.
İki teklif de Katolik, muhafazakâr, popülist ve aşırı sağ milletvekillerinin ana (ve bazen de tek) gündemi olarak tekrar tekrar kendini gösteren şu “bilindik” formül üzerine inşa edilmişti: Kadının isteğiyle yapılan kürtajı yasakla ve yalnızca kadının sağlığı veya hayatının tehlikeye düşmesi, fetüsün ciddi bir zarar gördüğüne dair açık kanıtlar olması veya kadının tecavüz sonucu hamile kalması durumunda kürtaja izin monash.pwtinde bu iki yeni teklif, yabancılara kürtajı yasaklamayı amaçlıyor, dolayısıyla savaş tecavüzü mağduru Ukraynalı kızları ve kadınları cezalandırmış oluyor böylece.
- Sizin ülkenizde de olma ihtimali var
Slovakya, ’den beri kadınların cinsel ve üreme haklarına yönelik sürekli tekrarlanan saldırılarla dolu bir dönemden geçmiş olsa da bu son iki teklif, yani Slovak kadınların kürtaja erişimini kısıtlamak ve Slovakya’da ikameti olmayan yabancıların her türlü kürtaj seçeneğini yasaklamak, cehennemi yaşamış kadınlara verilen ve onlarla adeta alay eden bir cezadır.
Savaş ortamında kızlara ve kadınlara yönelik cinsel şiddet vakalarına yoğun olarak rastlandığı için şu anda Ukrayna’da pek çok kadının yardıma ihtiyacı var ve muhtemeldir ki yakın gelecekte, Rus askerlerinin tecavüzü sonucu ortaya çıkacak olası gebeliklerin önlenmesi için daha fazla kız ve kadın acil kontrasepsiyona veya kürtaja ihtiyaç duyacak. Savaş suçu ve tecavüz mağduru olan bu kızlar ve kadınlar, yerel yönetimlerin popülist politikaları nedeniyle yeniden travma yaşamamalı.
Bazı Doğu Avrupa ülkeleri için şu anda Slovakya’da yaşananlar istisnai bir durum değil. Avrupa içinde ve dışında kadın sağlığı ve üreme haklarına yönelik saldırılar uzun zamandır yaşanıyor. Slovakya’nın savaşta tecavüze uğramış Ukraynalılara kürtajı yasaklama çabaları sizi de rahatsız etmeli; etmeli ki pür dikkat kesilin ve aynı şey benim ülkemde de yaşanıyor olabilir mi diye sorun kendinize.