Veraset Sistemi Nedir
Veraset sistemi nedir? Osmanlı'da veraset sistemi nasıl uygulanmıştır? Veraset sisteminin sonuçları neler?
Osmanlı Devleti'nin sahip olduğu şanlı tarih içerisinde veraset sistemi oldukça önemli bir yer kaplar. Çünkü veraset sistemi direkt olarak yönetim ile alakalıdır. Tahtın hanedan için devri bu yolla sağlanmıştır. Ayrıca tarihe baktığımız zaman birçok devletin veraset sistemini kullandığını rahatça görebiliriz. Bunun yanında sistemin yararları kadar zararları da olmuştur.
VERASET SİSTEMİ NEDİR?
Veraset sistemi, Osmanlı Devleti içerisinde tahta çıkacak olan kişiyi belirlemek amacıyla kullanılırdı. Buradaki en önemli unsur ölen padişahtan sonra başa geçecek olan kişiyi belirlemekti. Doğal olarak veraset sisteminin önemi burada karşımıza çıkıyor.
Veraset sistemini ölen bir padişahın yerine onun soyundan gelen birisinin geçmesi olarak tanımlayabiliriz. Çünkü devletin yöneticisinin Allah'ın seçtiği kişi olduğuna inanılırdı. Yani devleti yöneten kişinin O'nun temsilcisi olduğu inancı vardı.
İşte bu yüzden hükümdarlığın veraset sistemine göre devam etmesi gerektiği düşünülmüş. Zaten hükümdar öldüğünde boşluğun hemen dolması gerekiyordu. Buda veraset sistemine göre devam etmiştir.
VERASET SİSTEMİNDE NASIL BİR AMAÇ VARDI?
Öncelikle veraset sisteminin amacı tahtın boş kalmadan birisine verilmesi olmuştur. Tabi bunu yaparken birçok farklı amaçta devreye girmiştir. Özellikle ülkenin yönetimini bir hanedan içerisinde tutma amacı vardı. Bunun için hükümdarlığın babadan oğula geçerek devam etmiş.
Veraset sistemi sahip olduğu özellikle ile monarşiye benzer. Çünkü tahtta hak iddia etmek için hükümdar soyundan gelmek gerekiyordu. Tabi buda Osmanlı Devleti içerisinde taht kavgaları çıkmasına neden olmuştur. Kardeşlerin her biri tahtta hak iddia ederek farklı bir şekilde hareket etmişlerdir. Bu durum veraset sisteminin kötü tarafını yansıtır.
OSMANLI'DA VERASET SİSTEMİ NASIL UYGULANMIŞTIR?
Osmanlı'da veraset sisteminin kuruluştan itibaren benimsediği görülmüş. Çünkü bu sistem Osman Bey zamanından itibaren kullanılan bir sistemdi. Tabi sistemin zaman içerisinde değişikliklere uğradığı bilinir. Bunun nedeni ise hükümdara kutsal bir değerin verilmesi olmuştur. Böylelikle hükümdarın soyundan gelen herkesin kutsal sayıldığı görülmüştür. Bundan dolayı karışıklık çıkması normaldi. Zaman zamanda bu karışıklıkları önlemek için değişiklikler yapılmış.
Veraset sistemi temel olarak ülkeyi hanedanın ortak malı olarak göstermiştir. Dolayısıyla hanedandan olan herkese hükümdarlık şansı verilmiştir. Osman Bey zamanında bu anlayış vardı. Daha sonra 1. Murad zamanında bu anlayış değişmiş. Özellikle bu değişiklikle ülke hanedanın ortak malı olmaktan çıkmış. Bunun yerine ülkenin padişahın ve onun çocuklarının malı olduğu anlayışı gelmiş.
Fatin Sultan Mehmet döneminde ise kardeş katli çıkmış ve buna göre hükümdar belirlenmiş. 1. Ahmet zamanına gelindiğinde hükümdar olacak kişinin hanedanın en büyüğü ve aklı başında olması gerekmekteydi.
VERASET SİSTEMİNİN SONUÇLARI
Veraset sistemi birçok değişiklik ile uzun yıllar devam etmiştir. Ancak problemler hiç azalmamış. Özellikle kardeş katli yasası ile Osmanlı'da birçok ölüm yaşanmıştır. Daha sonra hanedanın en büyüğünün tahta çıkması ise iç karışıklıklara neden olmuş. Buda aile üyeleri arasında bitmek bilmeyen mücadeleler yaşanmasına yol açmıştır.
Veraset Sistemi Nedir? Kısaca Osmanlı'da Veraset Sistemi Nasıl Uygulanmıştır?
Veraset sisteminin en farklı şekilde uygulandığı Türk-İslam Devleti Memlükler devletidir. Bu devlet Kut anlayışı yerine klasik olan veraseti kullanmışlardır. Ancak, bu sistemi kullanırken ülkeyi hanedanın ortak malı saymamışlardır. Hükümdar olma yetkisini güçlü olan komutanlara vermişlerdir. Güçlü olan her komutanın tahta geçme hakkı bulunuyordu. Hanedan üyesi olup olmaması önemli değildi.
Veraset Sisteminin İlk Düzenlemesini Hangi Padişah Yapmıştır?
Veraset sisteminde ilk değişikliğe giden padişah I. Murat (Hüdavendigar) olmuştur. 1362 yılı ile 1389 yılları arasında hüküm süren bu padişah sistemde değişikliğe gitmiştir. Veraseti uygulamış olsada ülkeyi hanedanın ortak malı saymamıştır. Bunun yerine ülkeyi padişah ve oğullarının yönetme yetkisi bulunduğunu belirtmiştir. Veraset sistemi de bu dönemde bu düşünce yapısıyla uygulanmıştır.
Ülkenin padişah ve oğullarının sayılması ile taht kavgalarının önüne geçilmeli istenmiştir.
Veraset Sisteminin Son Hali Nasıl Olmuştur?
Zamanla farklılık gösteren sistemi tahta geçen Fatih Sultan Mehmet daha farklı bir boyuta taşımıştır. Çıkardığı "Kanunname-i Ali Osman" yasası ile kardeş katlini yasal bir hale sokmuştur.
17. yüzyıla gelindiğinde başa geçen I. Ahmet ise veraset sisteminin son halini oluşturmuştur. Ekber-Erşed sistemini uygulayarak veraset sistemine yeni bir düzenleme getirmiştir. Bu sayede taht kavgalarına son verilmesi sağlanmıştır.