Vites Geçişleri
Eğer işiniz sık sık şehir içinde veya şehirlerarası otobanlarda yolculuk yapmayı gerektiriyorsa, siz de yeni araç tercihinizi otomatik vitesten yana yapmak istiyor olabilirsiniz. Neyse ki çiçeği burnunda bir sürücüyseniz, otomatik araba kullanmayı öğrenmek düz vitesi öğrenmenizden çok daha kolay. Üstelik acemiliği çabucak yenebilmeniz için de birebir!
Ancak daha önce hep düz vites araçlar kullanmışsanız, özellikle de ilk zamanlar biraz yabancılık çekebileceğinizi bilmelisiniz. O halde gelin, otomatik vites araba kullanımının inceliklerini birlikte keşfedelim! Yolların tozunu dumana katmak ise size kalmış…
1. Otomatik Vites Nedir?
Otomatik vites, hız ve çekişi ayarlamaya yarayan dişlilerin sürücü müdahalesi olmadan kendiliğinden kontrol edilebildiği araç türlerini ifade ediyor. Otomatik şanzıman sistemine sahip olan bu araçlarda, hareket için sadece gaz ve fren pedalı kullanılıyor. Yani vites dişlilerinin yüksek tork üretebilmesi için debriyaja ihtiyaç duyulmuyor. Bunun yerine debriyajın görevini tork konvertörü üstleniyor. Tork konvertörü sayesinde aracın şanzımanı, sürüş esnasında ortaya çıkan enerjinin dişlilere devir gücü olarak iletilmesini sağlıyor.
Otomatik Vites Araç Çeşitleri Nelerdir?
Otomatik vites araçlar “triptonik şanzımanlı”, “yarı otomatik şanzımanlı” ve “tam otomatik şanzımanlı” olmak üzere üç çeşide ayrılıyor:
Triptonik Vitesli Araçlar
İsteğe bağlı olarak manuel kullanım imkânı da sunan araçlardır. Vites kolunun çekilmesi ile araç manuel kullanıma geçer. Bu durumda vites değişimi de koldaki artı ve eksi işaretleriyle sağlanır.
Yarı Otomatik Vitesli Araçlar
Şanzıman sistemi tek kavramalı olup sadece debriyaj işlevini otomatik olarak gerçekleştirebilen araçlardır. Bundan dolayı araç, vites geçişlerinde fark edilir düzeyde ses ve titreşim üretir.
Tam Otomatik Vitesli Araçlar
Çift kavramalı şanzıman sistemine sahip araçlardır. Böylece sürüş sırasında debriyaj otomatik olarak kontrol edilirken, geçilecek vites de aynı esnada kendi kendine ayarlanır. Vites geçişleri ise oldukça sessiz ve sorunsuz gerçekleşir.
Otomatik Vites Hangi Viteste Çalışır?
Otomatik araçlarda geçilen vites ayarı, gaz ve fren kullanımına göre kendiliğinden düşüyor ya da yükseliyor. Araç, vites geçişlerini harflerle belirtilen dişli ayarları doğrultusunda yapıyor. Böylece sayılarla belirtilen devir ayarlarına gerek olmadan, hız ve çekiş otomatik olarak ayarlanabiliyor.
Otomatik Vites Nasıl Değiştirilir?
Otomatik araçlarda da tıpkı manuel araçlarda olduğu gibi, vites kolu hareket ettirilerek geçiş sağlanıyor. Ancak vites kolunda rakamlı vites ayarları yerine, harf olarak farklı dişli ayarları (P - R - N - D - S - O - M - L) bulunuyor.
2. Otomatik Vites Üzerindeki Harflerin Anlamları Nelerdir?
Otomatik vites harfleri, aslında belirli İngilizce kelimelerin kısaltmalarından meydana geliyor. Bunun beraberinde yarı-otomatik vites harfleri ile tam otomatik vites harfleri, aracın sunduğu devir ayarlarına göre birbirinden farklı olabiliyor. Bu nedenle aşağıda açıklayacağımız otomatik vites harf anlamlarının yanında, bunların hangi araç çeşitlerinde bulunduklarını da açıklıyor olacağız:
Otomatik Vites D Harfi (Drive)
İleri gitmek için kullanılan dişli ayarıdır. Hem triptonik hem yarı hem de tam otomatiklerde mevcuttur.
Otomatik Vites P Harfi (Park)
Park esnasında kullanılması gereken ayardır. Triptonik, yarı ve tam otomatik şanzımanlı araçlarda bulunur.
Otomatik Vites N Harfi (Neutral)
Aracın “nötr modda”, yani boşta olması anlamına gelir. Tüm otomatik araç türlerinde mevcuttur.
Otomatik Vites R Harfi (Reverse)
Manuel araçlarda olduğu gibi geri vites görevi görür. Triptonik, yarı ve tam otomatik şanzımanlı araçlarda bulunur.
Otomatik Vites S Harfi (Speed)
Spor sürüş modu olarak da bilinir. Hızlı sürüşlerde kullanılır. Araç bu dişli ayarında iken vites değişim hızı ve devir aralığı daha yüksek olur. Genellikle yüksek segment olan tüm triptonik, yarı ve tam otomatik araç türlerinde görülebilir.
Otomatik Vites O Harfi (Overdrive)
Sürüş esnasında yüksek viteslere geçişi önleyerek daha seri hızlanma sağlar. Ağırlıklı olarak yüksek segment olan tüm otomatik araç çeşitlerinde bulunur.
Otomatik Vites M Harfi (Manuel)
Aracı düz vites moduna almak için kullanılır. Triptonik-yarı otomatik araçlarda mevcuttur.
Otomatik Vites L Harfi (Low)
Bu dişli ayarı, hızı 1’inci vitese sabitlemek için kullanılır. Bu ayara sahip otomatik araç çeşitlerinin bazılarında 2 ve 3 vitesleri de bulunur. Triptonik-yarı otomatik vitesli araçlarda mevcuttur.
3. Otomatik Vites Araba Nasıl Kullanılır?
“Otomatik vites PRND ne demek?” sorusunun yanıtını ve işinize yarayacak çok daha fazla bilgiyi artık öğrendiniz. Otomatik vites araba ileri geri hangisi bunu da zaten bildiğinize göre, artık devamı oldukça basit! Ancak yeni bir şoför adayıysanız, ilk kez otomatik vites kullanımı konusunda bunlardan daha fazlasını merak ediyor olabilirsiniz. Aradığınız tüm yanıtlar, yazının buradan sonrasında…
Otomatik Viteslerde 1 ve 2 Ne İşe Yarar?
Otomatik vites araçlarda devir ayarı kendiliğinden yapılabilmesine rağmen, bazılarının vites kolunda ayrıca “L” veya “” seçenekleri de bulunuyor. Bu dişli ayarları, dik yokuşlarda ve yağmurlu-karlı hava şartlarında aracın çekişten düşmemesi ve daha güvenli sürüş sağlamak için gerekebiliyor.
Otomatik Arabada El Freni Ne Zaman İndirilir?
Otomatik araçlarda el freninin; kalkış esnasında, ayak frene basılıyken, vites herhangi bir hareket ayarına getirildikten sonra indirilmesi gerekiyor.
Otomatik Vites Araba İlk Nasıl Çalıştırılır?
- Adım 1: Emniyet kemerinizi bağlayın ve aynalarınızı kontrol edin.
- Adım 2: Sağ ayağınızı fren pedalına tamamıyla basılı tutun.
- Adım 3: Vitesin P konumunda bulunduğundan emin olun.
- Adım 4: Anahtarı saat yönünde çevirerek kontağı çalıştırın.
- Adım 5: Ayağınız hala fren pedalındayken vitesi R, L veya D konumuna alın.
- Adım 6: El frenini aşağı indirin ve yavaşça gaza basın.
- Adım 7: Harekete L modunda geçtiyseniz, vitesi varsa sırasıyla 2 ve 3’üncü ayara, ardından da D moduna alın.
Otomatik Vites Nasıl Kullanılır? Nelere Dikkat Edilmelidir?
Otomatik vites araçları kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı önemli hususlar bulunuyor:
- Araç kalkış yaparken frene basılı tutulmalıdır.
- Kalkış esnasında el freni aşağıda ise ayak frenden çekildiği anda araç hareket etmeye başlar.
- Soldaki fren ve sağdaki gaz pedalları için sadece sağ ayağın kullanılması gerekir.
- Park pozisyonuna geçmeden önce araç mutlaka durdurulmalı ve dişli ayarı P’ye getiririlmelidir.
- Park sonrası, aracın N moduna getirilmesi ve el freninin çekilmesi gerekir.
- Araçtan inmeden önce, ayak frende tutularak vites modu P’ye alınmalı ve kontak ondan sonra kapatılmalıdır.
Otomatik Vites Araba Nasıl Durdurulur?
Otomatik araçlarda debriyaj pedalı bulunmadığından durmak için sadece frene basılması yeterli oluyor. Ancak aracı sarsmamak için bu pedalın yavaş hareketlerle kullanılması gerekiyor. Ayrıca dişli ayarı değişimi sırasında aracın mutlaka durdurulması gerektiğini de hatırlamak gerekiyor.
4. Araç Kiralamada Otomatik Vites Tercihi
Otomatik araba kullanma teknikleri, görüldüğü üzere düz vitesten daha basit bir işlemler dizininden oluşuyor. Bu nedenle de -özellikle iş vb. nedenlerle- uzun süreli kullanımlarda sürücülere büyük kolaylıklar sağlıyor. Şirket aracı kullanımında artık sizin de tercihiniz otomatik vitesten yanaysa, dilediğiniz marka, segment ve modeldeki otomatik araçları Hedef Filo aracılığıyla kiralayabilirsiniz. Hedef Filo’dan uzun dönem otomatik vites araç kiralama için atmanız gereken ilk adım, linkin hemen ardında sizi bekliyor!
Araba Neden Vitese Geçmez?
Vites Kutusu / Şanzıman Nedir?
Şanzıman; yani diğer ismi ile vites kutusu motordan aldığı hareketleri gereken seviyedeki torka çevirip dişliler ve şaft yardımı ile diferansiyele aktararak bu gücün tekerleklere iletilip aracınızın hareket etmesini sağlayan en önemli aktarma organıdır.Vites kutusu bilinen en kısa tanımı ile aracınızın hızına bağlı olarak vitesi arttırma ve azaltma zamanını anlamanızı sağlayan aksamdır.
Vites Arızaları Nelerdir?
Vites kutusu; yani şanzımanın aracınız için önemi yukarıda belirtmiştik. Aracınız için böylesi bir öneme sahip vites kutusunda oluşabilecek bir arıza araç sahipleri olarak sizleri en çok endişelendiren konulardandır.Çünkü vites kutsu arızaları hem maliyetli olan hem de aracınızın elden çıkarmak istediğiniz durumlarda aracın değerini düşüren arızalardandır.
Aracınızın vites kutusunun arızalanmasının / bozulmasının pek çok sebebi olabilmektedir.
Hatalı vites değişimi, sürücü kaynaklı yanlış debriyaj kullanımı, ani frenler ve sık vites değişikliği, aracınızı yokuşlarda park ederken el frenini çekip sonrasında vitesi takmamak, şanzıman yağının değişim ve kontrolünün zamanında yapılmaması, aracınızın dişli ve bilyalarının aşınması, araç kullanımının doğru yapılmaması gibi nedenler şanzımanın arızalanması ve ömrünün kısalması sonucunu doğurmaktadır.
Belirttiğimiz bu durumlar sonrasında iç yapısı gereği birçok aksamın birleşmesi ile oluşan şanzımanın / vites kutusunun arıza nedeni bu aksamlardan kaynaklı olabilmektedir.
Belirttiğimiz bu durumlar sonrasında iç yapısı gereği birçok aksamın birleşmesi ile oluşan şanzımanın / vites kutusunun arıza nedeni bu aksamlardan kaynaklı olabilmektedir.
Peki vites arızaları nelerdir?
Vites arızalarını şu başlıklar altında toplamamız mümkündür:
- Aracınızın vitese zor geçmesi
- Vitesten ses gelmesi
- Vitesin atması
- Aracınızın vitesteyken gitmemesi
- Aracınızın vitesten çıkmaması
Aracınız vitese zor geçiyorsa ya da vites geçmek için üst üste deneme yapmanız gerekiyorsa akla ilk olarak debriyajdan kaynaklı sorunlar gelmektedir.
Böyle bir durumda öncelikle debriyaja bakılır, debriyajda herhangi bir sorun gözlemlenmez ise vites kutusu kontrol edilir.
Genellikle manuel şanzımana sahip araçlarda görülen bir sorun olan vitesten cartlama tarzında bir ses gelmesi halinde ise senkromeçe, debriyaja, vites dişlerine, şanzıman yağına, rulman yatağına bakmak gerekir.
Araç Çalışıyor Ancak Vitese Geçmiyor?
Aracınızdaki vites geçişlerinde zorlanma olmasının ya da hiç vitese geçmiyor olmasının bazı olası nedenleri vardır.Aracınızda baskı balata seviyesi azaldığında vites geçişlerinde problem yaşarsınız. Aracınızdaki şanzıman yağ seviyesi azaldığında parçalar arasındaki sürtünme artar bu durumda vites geçişlerinde zorlanma olacaktır. Aracınızdaki senkromenç arızasıda yine vites geçişlerinde sorun olmasına neden olacaktır.
Senkromenç arızalarında genellikle vites her seviyeye değil bazı viteslere geçişlerde sorun yaşatmaktadır. Örneğin; Birinci vitese geçiyorken üçüncü vitese geçmemesi gibi Vites kolundaki arızalarda vites geçmesinde problem yaşanılan bir diğer husustur.
Araç Vitesten Çıkmıyor
Aracınızın vitese geçerken zorlanması sorununun kısa sürede giderilmemesi halinde bu mekanik sorun daha da ilerleyecek ve aracınız vitese hiç geçmemeye başlayacaktır.Aracınızın vitesten çıkmıyorolmasının nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Debriyaj kavrama sorunu
- Şanzıman yağının azalması ya da bitmiş olması
- Vites kolu ile şanzıman arasındaki bağlantının bozulması
- Senkromeç sorunları
- Vites kutusundaki mekanizma sorunları
Yukarıdaki belirtilerin bazılarını ve /veya hepsini gözlemliyorsanız en kısa sürede bir özel servise başvurmanız gerekmektedir.
Araç Vites Atıyor
Vites arızlarından biri de aracınızın vites atması sorunudur.Özellikle yokuşlu yollardan çıkarken gaza basınca vites atabilmektedir.
Vites atmasının birçok nedeni olabilmekle beraber en sık rastlanılanları şu şekildedir:
- Aracınızın vites değiştirme çubuklarının eğilmiş olması
- Aracınızın vites kutu giriş - çıkış millerinin yataklarında oluşan sorunlar
- Şanzımandaki ( vites kutusu) kurt dişlilerinin aşınmış olması
- Şanzımandaki manşon dişlilerinin aşınmış olması
- Aracınızın motoru ve şanzımanı arasındaki bağlantının gevşemiş olması
Araç Vitesteyken Gitmiyor
Aracınız vites geçişini yapmanıza rağmen hareket etmiyorsa; yani aracınız boşta çalışmaya devam ediyorsa aracınızın debriyaj sisteminde bir arıza oluşmuş olabilir.Debriyaj sisteminde oluşan arıza vites geçişinin motordan şanzımana iletilmesini engelliyor olabileceğinden öncelikle debriyajın kontrol edilmesi gerekmektedir.
Debriyajın kontrollerinin tamamlanmasından sonra eğer sorunun debriyaj kaynaklı olmadığı anlaşılırsa bu durumda vites kutusu kontrol edilmelidir.
- Vites kutusundaki dişliler aşınmış,
- Vites değiştirme çubuğu kırılmış,
- Vites değiştirme çatalı aşınmış,
- Değiştirme mekanizmasının kendisi bozulmuş,
- Vites kutusundaki miller zarar görmüş olabilir.
Böylesi bir durumda beklemeden ve geçiştirmeden bir servise başvurmanız gerekmektedir.
* PratikAraba ekibi, vites kutusu ve şanzıman arıza tespitlerinde yılların vermiş olduğu tecrübe ve bilgi ile yanınızdadır.
Şanzımanın Uzun Ömürlü Olması İçin Ne Yapılmalı?
Şanzıman; alüminyum muhafazaya sahip, iç yapısında dişlilerin, bilyelerin ve millerin bulunduğu aracınızın hareket etmesini ve motor devrini sağlayan önemli bir aksamdır.Şanzımanın görevlerinden biri de aracınızın motorunun görevini sağlıklı ve ekonomik şekilde yerine getirebilmesini sağlayarak siz sürücülerin işini kolaylaştıran bir aksamdır.
Vites kutusunda bulunan çıkış mili motordan güç alarak vites ve grup dişlilerine gereken hareketi iletmektedir.
Prizdirek rulmanı motorun hareket etmesi için vites kutusuna aktarım yapmaktadır.
Senkromeç aracınızın vites kutusunda (şanzıman) yer alıp vites geçişleri yapmayı sağlayan aksamdır.
Tüm bu parçaların birleşiminden oluşan şanzımanın kontrolü ve bakımı da oldukça önemlidir.
Bu denli önemli işleve sahip olan vites kutusunun uzun ömürlü olabilmesi için;
- Şanzıman yağınındüzenli değiştirilmesi
- Ani hızlanmaların yapılmaması
- Aracınız hızlıyken birden vites değiştirilmemesi
- Aracınızı henüz durmamışken geriden ileriye ya da ileriden geriye vites takmamak
- Aracınızın periyodik bakımını düzenli yaptırmak.
Bu maddeleri uygulamak aracınızın vites kutusunun uzun ömürlü olmasını ve aracınızın istenilen performansta çalışmasını sağlayacaktır.
PratikAraba servisimizin TSE standartılarında sunmuş olduğu bakım ve onarım hizmetlerinde Orjinal ve OEM(Original Equipment Manufacturer) onaylı yedek parça kullanılır.
'den günümüze uzanan tecrübe ve bilgi birikimiyle oluşan kaliteli işçiliğimiz, müşteri memnuniyetine verdiğimiz önem ile aracınızın bakım ve onarım işlemleri garantilidir.
Pro-Pratik Ekspertiz nedir?
Triger Kayışının Yıprandığını Nasıl Anlarız?
Fren Balatalarınızı Ne Sıklıkta Değiştirmelisiniz?
Aracınızın Periyodik Bakım Fiyatını Hesaplayın
Tiptronic Vites Nedir?
Modern otomobillerde otomatik, manuel ve yarı otomatik olmak üzere farklı şanzıman sistemleri kullanılıyor. Her biri sürüş deneyimini iyileştirmek için tasarlanan bu şanzıman sınıfları kendi içinde de farklı teknolojiler barındırıyor. Hem otomatik hem manuel şanzımandan özellikler taşıyan tiptronic vites de bunlardan biri.
Tiptronic vites ne demek diye merak ediyorsanız, sürücünün istediği zaman düz vites istediği zaman otomatik viteste sürüş yapmasına olanak tanıyan şanzıman sistemi olarak tanımlanıyor. Yarı otomatik vites sınıfına dahil edilen bu sistemin nasıl çalıştığını, avantaj ve dezavantajlarını öğrenmek için okumaya devam edebilirsiniz.
Tiptronic Şanzıman Nasıl Çalışır?
Tiptronic sistemlerde otomatik ve manuel olmak üzere iki sürüş modu bulunuyor. Otomatik modda şanzıman sistemindeki tüm hareketler elektronik kontrol modülü (ECM) tarafından düzenleniyor. Böylece sürücüler normal otomatik araçlarda olduğu gibi yalnızca gaz ve fren pedalını kullanarak sürüş yapabiliyor.
Sürücüye şanzıman üzerinde kontrol izni veren manuel modda ise vites topuzuna her basıldığında aracın dahili şanzıman aktüatörleri tarafından büyütme ve küçültme işlemi gerçekleşiyor. Manuel modda vites geçişlerini sürücü yapmasına rağmen şanzıman kontrolünün önemli bir bölümü elektronik kontrol modülü tarafından sağlanıyor.
Tiptronic Vites Nasıl Kullanılır?
Tiptronic şanzımanlı araçlar otomatik vites konforuyla manuel vites performansını bir arada sunuyor. Bu teknolojiye sahip araçlarda manuel ve otomatik vites düzenleri arasında geçiş yapılabiliyor. Manuel vites geçişleri direksiyonun arkasındaki pedallar veya vites topuzu yardımıyla iki farklı şekilde gerçekleştirilebiliyor.
Klasik otomatik şanzımanlı bir aracın vites kolu üzerinde park (P), sürüş (D), boş (N) ve geri (R) olmak üzere 4 farklı vites modu bulunuyor. Tiptronic sistemlerde ise bunlara ek olarak vites yükseltip düşürmeye yarayan (+) ve (-) modları yer alıyor. Manuel modu devreye almak için vites kolu sürüş (D) pozisyonundayken sola doğru çekerek (+) ve (-) düzlemine geçmek gerekiyor. Vitesi manuel şekilde yükseltmek için topuzu (+) yönüne, düşürmek içinse (-) yönüne itmek yeterli.
Direksiyon pedallarıyla vites değiştirme işlemi vites koluna benzer şekilde gerçekleştiriliyor. Direksiyonun sağındaki (+) sembollü pedal vites yükseltirken solundaki (-) sembollü pedal vites düşürüyor.
Tiptronic Vitesin Avantaj ve Dezavantajları Nelerdir?
Otomatik vitesli araçlara manuel hissi kazandıran tiptronic vites teknolojisi sürücülere artı ve eksiler içeren bir deneyim sunuyor. İşte tiptronic şanzımanın avantaj ve dezavantajları:
Avantajları:
- Manuel moddayken vites küçültmenin başarısız olduğu durumlarda sistem otomatik olarak devreye girerek motorun durmasını önlüyor.
- Sistem motor devrini otomatik olarak kontrol ettiği için en vites geçişlerinin ideal zamanda yapılmasını sağlıyor. Böylece motor ve şanzıman sistemi korunmuş oluyor.
- Debriyaj pedalı olmadığı için otomatik vites konforu sunarken, manuel vites modunda yüksek devirlere çıkabilen sportif bir sürüş keyfi sunuyor.
Dezavantajları:
- Tiptronic şanzımanda normal bir kavrama mekanizması yerine tork konvertörü kullanılıyor. Bu da belirli ölçüde bir güç kaybı anlamına geliyor.
- Sürücünün araç şanzımanı üzerindeki kontrolü sınırlı olduğundan hareket özgürlüğü sağlayan benzersiz sürüş stillerini engelliyor.
- Manuel modda vites değişimleri elektronik kontrol ünitesi tarafından sağlandığı için agresif sürüşlerde kolayca fark edilen küçük bir gecikme meydana geliyor. Bu yarı otomatik teknolojisini gecikme olmadan sürdüren sistemlere ise sıralı şanzıman (sequential transmission) deniyor.
Sıralı Şanzıman (Sequential Transmission) Nedir?
İlk olarak motor sporlarındaki yüksek performanslı araçlarda görülen sıralı şanzımanlar vites geçişlerini en hızlı şekilde gerçekleştiren şanzıman tipi olarak biliniyor.
Yeni Toyota modellerinde Sequential Shiftmatic moduyla kullanılan yedi vitesli sıralı şanzıman teknolojisi, vites geçişlerini sürücüye hissettirmeden hafif ve en hızlı şekilde gerçekleştiriyor. Spor modu olarak da tanımlanan Sequential Shiftmatic ile vites geçişleri direksiyonun arkasında yer alan pedallar yardımıyla yapılabiliyor.