Vücutta Demir Fazlalığı Neden Olur

İSTANBUL - Genetik ya da çevresel nedenlerle, vücuttaki demir miktarı artabilir. Biyokimya Uzmanı Doç. Dr. Nezih Hekim, demir artışının en büyük nedenlerinden birinin hemokromatoz denilen doğumsal bir hastalık olduğunu belirtiyor. Bu hastalıkta bağırsaklardan demir emilimi artıyor ve zamanla organlarda aşırı demir birikimine neden oluyor. Hastalığa anne ve babadan geçen arızalı herediter hemokromatoz (HH) olarak adlandırılan, demir tutulumu sağlayan HFE geninin neden olduğu biliniyor.

Ancak, vücutta demir birikimi her zaman genetik kusurlara bağlı olmayabiliyor. Bazen düzenli alınan kan transfüzyonu, bazen Akdeniz anemisi (Talasemi), bazen de alkol tüketimi ile gelişen kronik karaciğer hastalıklarına bağlı olarak vücuttaki demir miktarında artış görülebiliyor.

Doç. Dr. Nezih Hekim’in verdiği bilgiye göre, demir haplarının aşırı kullanımı da demir zehirlenmesine yol açıyor. Az görülse de gebeliği sırasında içerisinde demir bulunan vitamin haplarını kullanan annelerin bebeklerinde de demire bağlı zehirlenmeler ortaya çıkabiliyor.

Hemokromatoz nedeni ile demir düzeyleri yüksek olan kişiler, bazen yaşamları boyunca hastalığının farkına varmıyor. Bazen de hastalık; eklem, karın ağrısı, sürekli yorgunluk ve halsizlikle kendini gösteriyor. Alkol alanlarda hastalığa bağlı şikayetler artarken, kadınlarda adet kanaması ile kan kaybına bağlı olarak hastalığın şiddetinde bir azalma söz konusu. Fazla demir halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı, baş ağrısı, mide bulantısı gibi problemlere; karaciğer sirozu ve kalp kasında fonksiyon bozukluğuna yol açabiliyor.

DEMİRİN ARTTIĞI HANGİ TESTLERLE ANLAŞILIR?
Kanda demir miktarının, total demir bağlama kapasitesi (TIBC), doymamış demir bağlama kapasitesi (UIBC) ve ferritin testleri ile ölçüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Nezih Hekim, bazı hastalıklarda genetik teste de ihtiyaç duyulduğunu belirterek şunları söylüyor: “Bu testlerle sadece hemokromatoz değil, demire bağlı diğer hastalıkların da tespit edilmesi mümkün. Açıklanamayan demir yüksekliği ile birlikte aşağıdaki hastalık veya şikayetlerden herhangi biri varsa genetik testler de istenebilir:

• Kronik yorgunluk, halsizlik, karın ağrısı (özellikle sağ üst kadran), ishal.
• Eklemlerde iltihap, kanser.
• Geç başlayan diyabet, karaciğer büyümesi, siroz.
• İktidarsızlık, libido kaybı, testis küçülmesi ve kısırlık.
• Kadınlarda amenore ve diğer adet bozuklukları.
• Hafızanın zayıflaması, depresyon.
• Kalp kası bozukluğu, düzensiz kalp atımı, kalp yetmezliği.
• Vücut kıllarında azalma.
• Hipotiroidizm.
• Denize gidilmediği halde derinin bronzlaşması.
• Sıkça grip ve nezle olma.

Demirin normal değerinden yüksek veya az çıkması bazı sağlık problemlerine sebep olabilmektedir. Bu durumda mutlaka bir doktora danışılması gerekmektedir.

Demir Yüksekliği Neden Olur?

Kırmızı kan hücreleri tarafından kullanılan demir vücut için gerekli bir mineral olmaktadır. Özellikle kana kırmızı rengini veren hemoglobin hücrelerinde bulunan proteinin de önemli parçalarından birisidir. Vücutta normal değerden daha fazla demir bulunması demir yüksekliğine sebep olmaktadır. Demir yüksekliğinin nedenleri şunlardır:

 - Demir yüksekliğinin nedenlerinden birisi kan hastalığıdır. Kan hastalığı olan anemi, vücut içerisinde demir miktarını yükseltmektedir. Yüksek miktarda demirin olması da dengelerin bozulmasına sebep olmaktadır.

 - Kan naklinin çok sık yapılması kandaki demir miktarını arttırmaktadır. Demirin bu şekilde yükselmesi ise flebotomi tedavisi uygulanması gerekir.

 - Kalıtsal hemokromatozis vücut içerisindeki demirin yükselmesine neden olmaktadır. 

 - Demirin yükselmesinin diğer bir nedeni de demir ilaçlarının bilinçsiz kullanılmasıdır. Demir ilaçlarının gereğinden fazla kullanılması kandaki demir miktarını arttırmaktadır. Bu nedenle doktor önerisi olmadan bu ilaçlar kullanılmamalıdır.

Demir Yüksekliği Nasıl Geçer?

Demir yüksekliğinin oluşması durumunda mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Bu tedavi fazla demir miktarının vücuttan uzaklaştırılması amaçlanmaktadır. Ayrıca demir birikimine bağlı olarak gelişen organ hasarının da önüne geçilmesi sebebiyle bu tedavi uygulanır. Demir yüksekliği için şu yöntemler izlenmektedir:

- Vücuttan kanı geri alma işlemi olan Terapötik Filebotomi işlemi uygulanır. Toplardamara iğne sokularak steril bir torba kan alınır. Bu işlem düzenli olarak yapılır ise demir normal seviyeye düşecektir.

 - Diğer bir yöntem ise demir kolasyon tedavisidir. Bu tedavide amaç vücuttaki fazla demirin alınmasıdır. Burada ilaç ağız yolu ile alınır ve demir kolasyon tedavisi ilaçları kullanılır.

 - Demir seviyesinin azaltmada en önemli etken diyet değişikliğidir. Demir hapları, demir iğneleri gibi demir içeren tüm ilaçlar kesilir ve C vitamini alımı sınırlandırılır. 

Ferittin Yüksekliği Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Demirin düşük olması bazı sıkıntılara yol açsa da demirin yüksek olması da bazı hastalıklara sebep olmaktadır. Bu nedenle demirin yükselmesi durumunda bir uzman doktora danışılması gerekmektedir. Demir yüksekliğinin sebep olabileceği hastalıklardan bazıları ise şunlardır:

- Demir toksisitesi

- Demir zehirlenmeleri

- Kalıtsal hemokromatoz

- Hemokromatozis