Yaşlılarda Bunama Belirtileri

Demans Evreleri ve Demans Belirtileri

1. EVRE: Bilişsel Bozukluk Yoktur

1. EVRE: Çok Hafif Bilişsel Bozukluk

1. EVRE: Hafif Bilişsel Bozukluk

• İş performansının bozulması
• Hafıza kaybı ve unutkanlık
• Sözel tekrarlar
• Konsantrasyon ve organizasyon bozukluğu
• Kompleks işler ve problem çözümünde zorluk
• Araba kullanmada zorluk

1. EVRE: Orta Derece Bilişsel Bozukluk

• Sosyal geri çekilme
• Karamsarlık, huysuzluk
• Yanıt vermeme
• Zihinsel keskinlikte azalma
• Rutin işlerde zorlanma
• Belirtileri reddetme

1. EVRE: Orta Derece Şiddetli Bilişsel Bozukluk

• Kişisel detaylar ve güncel olaylar da dahil olmak üzere belirgin hafıza kaybı
• Karıştırma ve unutkanlık
• Zihinsel keskinlikte ve problem çözmede daha fazla azalma

1. EVRE: Çok Şiddetli Bilişsel Bozukluk

Alzheimer Hastalığı Nedir?

Sık görülen nörolojik hastalıklardan biri olan Alzheimer bir demans türüdür. İlerleyici tipte bir rahatsızlık olan Alzheimer hastalığı, sıklıkla 60'lı yaşlardan sonra görüldüğünden zaman zaman yaşlılık hastalığı olarak da adlandırılır. Alzheimer, beyinde protein birikimine bağlı olarak oluşur. Beyinde yer alan sinir hücrelerinin dokusunda bulunan beta amiloid proteininin birikimi zamanlar artış gösterir. Protein birikimine bağlı olarak beyinde bulunan sinir hücrelerinin birbiriyle olan bağlantısında kopmalar oluşur. Bağlantı kuramayan sinir hücreleri ölmeye başlar. Bu durum da kişinin zihinsel işlevlerinin olumsuz etkilenmesine yol açar. Alzheimer hastalığının neden kaynaklandığı henüz tam olarak anlaşılamasa da yaşanan beyin hücre kaybının beklenenden çok daha önce gerçekleşmesiyle oluştuğu düşünülür. Farklı bir deyişle yaşın ilerlemesiyle birlikte beyin hücrelerinde yaşanan kayıp normal kabul edilse de Alzheimer hastalığında oluşan hücre kaybı, olması beklenenden çok daha hızlı bir şekilde gerçekleşir. Başlangıç dönemi Alzheimer belirtileri arasında bulunan hafif şiddetli unutkanlık, zaman içinde ilerleyerek bilinç bozukluğuna yol açar. Kişinin zaman ve mekan algısının da bozulduğu Alzheimer hastalığında unutma eylemi, kişinin son yaşadığı eylemlerden başlayarak geçmişe doğru ilerler.

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer hastalığının belirtileri arasında bulunan unutkanlık, hastalığın başlangıç evresinde hafif düzeyde olsa da zaman içinde kişi sohbet etmek gibi basit eylemleri dahi gerçekleştiremez hâle gelir. Kişinin yaşam kalitesinin son derece düşmesine neden olan hastalık, zaman içinde kişiye bakım veren kişi ya da kişilerin de yaşamını olumsuz etkiler. Alzheimer belirtileri, hastalığın başlangıç, orta ve ileri dönemlerinde farklılıklar gösterir. Dönemsel olarak incelendiğinde Alzheimer belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Başlangıç Dönemi Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başladığı evre olan başlangıç döneminde sık görülen Alzheimer belirtileri şu şekildedir:

• Kafa karışıklığı,
• Olayları unutmak,
• Nesnelerin ve kişilerin isimlerini hatırlayamamak,
• Kişinin yolları karıştırması,
• Karar verememek,
• Sürekli aynı şeylerden bahsetmek,
• Kaygılı hissetmek,
• Ruh hâlinde yaşanan dalgalanmalar.

Orta Dönem Alzheimer Belirtileri

Hastalığın başlangıç döneminin ardından başlayan orta dönemde görülen Alzheimer belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Heyecanlı ve öfkeli davranışlar sergilemek,
• Halüsinasyon görmek,
• Aileden ve arkadaşlardan şüphe duymak,
• Konuşma güçlüğü,
• Saldırgan tutum,
• Yabancı mekanlara adapte olamamak,
• Hatırlanmayan olayların inkârı,
• Saplantılı hareketler,
• Zaman algısında karışıklık,
• Depresyon.

İleri Dönem Alzheimer Belirtileri

Hastalığın son evresi olan ileri dönem Alzheimer belirtileri şu şekildedir:

• Konuşma kaybı,
• Kısa ve uzun süreli bellek problemleri,
• Yeme güçlüğü,
• Kilo kaybı,
• İdrar kaçırmak,
• Yardım almadan hareket edememek.

Alzheimer Hastalığı Evreleri

Alzheimer, temel olarak başlangıç, orta ve ileri olmak üzere 3 evrede incelenir. Alzheimer hastalığının başlangıç evresinde kişi de hafif derecede unutkanlıklar meydana gelse de kişi bu durumu tolere edebilir. Yeni tanıştığı kişilerin isimlerini hatırlamakta zorluk çeken başlangıç dönemi Alzheimer hastaları, planlama konusunda sıkıntı yaşayabilir. Orta dönem, Alzheimer hastalığının en uzun evresi olarak kabul edilir. Hastalığın belirtilerinin daha belirgin olarak hissedildiği bu dönemde kişi, düşüncelerini ifade etme konusunda zorluklar yaşar. Rutin işlerin yapılması konusunda sıkıntı yaşayan kişi zamanla kendi evinin yolunu hatırlayamaz hâle gelir. Mesane ve bağırsakların kontrol edilmesinde sorunların yaşanmaya başladığı bu dönemin ardından ileri dönem Alzheimer evresi gelir. Kişinin hemen her konuda bakıma ihtiyaç duyduğu Alzheimer hastalığının son evresinde kişi, çevresi ile ilgili farkındalığını kaybeder. İletişim kurma konusunda sıkıntı yaşayan kişi, fiziksel eylemlerini dahi tek başına yerine getiremez.

Alzheimer Nedenleri

Beyinde anormal beta amiloid proteinin birikime bağlı olarak oluşan Alzheimer hastalığının kesin olarak neden oluştuğu henüz anlaşılamamıştır. Alzheimer hastalığına yol açtığı düşünülen etkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Yaş,
• Bazı damar hastalıklarının varlığı,
• Geçmiş dönemde travmalara maruz kalmak,
• APOE4 taşıyıcısı olmak,
• Ailede Alzheimer varlığı,
• Geçmişte yaşanan depresyon,
• Düşük eğitim seviyesi,
• Uyku düzeni bozukluğu,
• Fiziksel aktivite azlığı,
• Obezite,
• Yetersiz ve dengesiz beslenmek,
• Sigara kullanımı.

Alzheimer Teşhisi

Alzheimer hastalığının tanısı için hekime başvurulduğunda hastadan ve hasta yakınlarından kişi hakkında anamnez alınır ve ardından kişinin nörolojik muayenesi yapılır. Nörolojik testlerin ardından hekim gerekli gördüğünde nörokognitif testler, MR, BT, PET gibi radyolojik görüntüleme ve bazı hormon, vitamin ve diğer gerekli değerlerin incelemeleri için laboratuvar tetkikleri ister. Elde edilen bulgular ışığında kişinin tekrar değerlendirilir. Bazı vakalarda tanının netleştirilmesi için genetik testler de yapılabilir. Tüm veriler ışığında ve özellikle de hastalığın seyrine göre Alzheimer tanısı koyulur.

Alzheimer Tedavisi

Alzheimer hastalığı hakkında yapılan kapsamlı araştırmalara rağmen henüz hastalığın iyileştirilmesine yönelik bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Ancak hastalığın ilerleyişinin yavaşlatılması ve var olan şikayetlerin azaltılmasına yönelik farklı tedavi yaklaşımları bulunur. Kişiye özel olarak düzenlenen tedavilere çoğunlukla düşük dozda ilaç kullanımı ile başlanır. İlerleyen dönemde hasta tekrar incelenerek gerekli durumlarda ilaçların dozu arttırılır. Kişinin günlük aktivitelerinin kendi başına yapılabilmesini hedefleyen tedavi yöntemleri sayesinde kişinin ve hasta yakınlarının yaşam kalitesinin artırılması hedeflenir.

Alzheimer Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Alzheimer başlangıç belirtileri olan kişiler ve hasta yakınları tarafından sık sorulan sorular şu şekildedir:

1) Alzheimer hastalığının son evresi ne kadar sürer?

Alzheimer hastalığı temel olarak 3 evreden oluşur ve hastalığın ilerleyişi kişiden kişiye farklılık gösterir. Dolayısıyla hastalığın son evresinin ne kadar sürdüğü de farklık gösterir. 

2) Alzheimer hastaları ne yememeli?

Alzheimer hastalarının diyet programı hastaya özel olarak oluşturulsa da şeker, karbonhidrat ve işlenmiş gıdalar bakımından fakir diyet uygulanması önerilir.

3) Alzheimer olmamak için ne yapmalı?

Alzheimer olmamak için zihinsel faaliyetlerin sürekli olarak yenilenmesi önerilir. Farklı bir deyişle yeni şeyler okumak, araştırma yapmak, yeni bir dil öğrenmek, kişinin Alzheimer olma olasılığını düşüren etkenlerdir. Tüm bunların yanı sıra sağlıklı ve dengeli beslenilmeli, düzenli egzersiz yapılmalı ve düzenli olarak uyunmalıdır.

Unutkanlık (demans) bir kişinin bir hastalık sonucunda beyin hücrelerinin etkilenmesine bağlı olarak ortaya çıkan ve en sık unutkanlık ile başlayan çoğunlukla ilerleyici zihin işlevlerinin kalıcı olarak gerilediği hastalık halidir. Demans da denen unutkanlık/bunama, beyni etkileyen bozuklukların neden olduğu bir grup semptomun bütünsel adıdır ama belirli bir hastalık değildir.

Unutkanlık; kişinin günlük yaşam aktiviteleri olan işini yapabilme, ev işleri olan yemek yapma, tamir etme, ev eşyası kullanma, hobileri ile ilgilenme ve öz bakımı olan yıkanma,giyinme gibi temel yetilerde bozulma şiddetine göre bir seyir gösterir. Demans hastası ilk zamanlarda unutkanlıklarından utanma, kendi kusurlarını kapama eğiliminde oldukları için yakınları tarafından ancak iyi bir gözlemle fark edilebilirler. İlk olarak genelde isimleri unutma, kişileri karıştırma ve yakın hafıza ile ilgili bilgileri kaybetme ve kaydetme kusurları ortaya çıkar.

Daha sonraları yemeğin yapılışındaki eksiklikler ya da yemeği ocakta unutmak gibi mutfak kazalarının yanında eskiden yapabildiği tamir işlerini yapamama, evin yolunu şaşırma ya da yönünü bulamayıp kaybolması ile başlayan unutkanlıkları ön plana çıkar. Hareketlerde ya da konuşmada yavaşlama, becerilerin azalmasına bağlı sinirlenme, öfkelenme, uyku iştah düzeyinde bozulma ve nihayetinde öz bakımın iyice azalması ve yardımsız günlük ihtiyaçlarını karşılayamamaya bağlı sorunlar görülür.

Bellek, dikkat, dil becerileri, görsel mekansal işlevler gibi kognitif becerilerde eksilme unutkanlıkta karşılaştığımız tablodur.

65 yaş üstü bireylerin %5’inde, 85 yaş üstü bireylerin %35-50’inde unutkanlık vardır. Kaba bir hesapla unutkanlık yakınması olan yaşlıların %60’ında demans saptanacaktır.

Bunama (demans) belirtileri nelerdir?
Bunamanın belirtileri zihinsel ve ruhsal olmak üzere iki türdür.

Bunamanın zihinsel belirtileri: İlerleyici unutkanlık (en sık), yakınlarını tanıyamama, zamanı bilememe, mekanları tanımama, hesap yapamama, çevrede olanları anlama güçlüğü, günlük yaşam becerilerinde gerileme (banyo yapma, giyinme,  yemek yemek gibi)

Bunamanın ruhsal belirtileri (zihinsel yetenek kaybı olan kişide): Mutsuzluk, sinirlilik,
duygu kontrolunda azalma, çeşitli düşünce bozuklukları, hayal görme, davranış bozuklukları

Unutkanlık bunamanın (demansın) belirtisi midir?
Unutkanlık her durumda bunama belirtisi değildir. Birçok unutkanlıklar yaşın ilerlemesine bağlı oluşan ve bunama ile ilişkisi olmayan unutkanlıklardır. Unutkanlığın bunama bulgusu olup olmadığı ancak ayrıntılı bir hekim muayenesi ile saptanabilir.

Bunamanın diğer adı Alzheimer hastalığı mıdır?
Alzheimer hastalığı bunamanın bir türüdür. En sık bunama nedenidir. Bunun dışında beyin damar hastalıkları en başta olmak üzere farklı bunama nedenleri de vardır.

Beynimizi yaşlandıran faktörler nelerdir?

• Genetik yatkınlık,
• Depresyon, stres,
• Ateroskleroz (damar sertliği),
• Kafa travması,
• Düşük eğitim düzeyi,
• Obezite,
• Hipertansiyon, Hiperlipidemi, Diyabetes mellitus,
• Sigara, alkolizm,
• Tiroid hastalıkları,
• B 12 Vitamini eksikliği (nöroanemik sendrom),
• Demans (Alzheimer vs),
• Beyin tümörü

Sağlıklı Bir Beyne Sahip Olmak İçin:

• Stresten, kaygı ve üzüntüden uzak kalmaya çalışın,
• Yeterli ve dengeli beslenme ile kilo kontrolüne dikkat edin,
• Antioksidanları içeren gıdalar alın,
• İyi, kalite uyku ve beslenme düzeni oluşturun,
• Sigara ve alkolden uzak durun,
• Yaşınıza uygun düzenli egzersizler yapın,
• İnsanlarla iletişime geçin, sosyal aktivitelere katılın,
• Sürekli yeni ve kompleks bilgiler edinin,
• Bulmaca, iskambil, satranç gibi yoğun zihinsel aktivite gerektiren oyunları oynayın,
• Kitap okuyun, radyo dinleyin, televizyon izleyin. Bunları yaparken yorumlarda bulunun, tartışmalara katılın.
• Yabancı dilde kelimeler öğrenmeye çalışın,
• Meditasyon, yoga gibi aktivitelerde bulunun,
• Aile ve arkadaş ilişkilerinizi güçlü tutun,
• Emekli olmayın, aktif ve her zaman bir amaç için uğraşın,
• Planlı yaşayın,
• Düzenli doktor kontrolüne gidin ve doktorunuzun sağlık ile ilgili tavsiyelerine mutlaka uyun.