Yeşil Pasaportun Süresi

Dönem: 22Yasama Yılı: 4

TBMM(S. Sayısı: 1100)

Pasaport Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Avrupa Birliği Uyum ile İçişleri Komisyonları

Raporları (1/746)

Not : Tasarı; Başkanlıkça Adalet, Dışişleri, Avrupa Birliği Uyum ve İçişleri komisyonlarına havale edilmiştir.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

İçişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 30/10/2003 tarihinde kararlaştırılan “Pasaport Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Recep Tayyip Erdoğan

Başbakan

GENEL GEREKÇE

Devletler, başta iç ve dış güvenliklerini sağlamak, vatandaşlarının çıkarlarını en üst düzeyde kollamak, ekonomilerini ve ikili ilişkilerini kontrol altında tutabilmek amacıyla, insanların ülkelerine giriş ve çıkışlarını milletlerarası hukuk kuralları çerçevesinde kalmak kaydıyla kendi milli menfaatleri doğrultusunda kanunlarla belirli kurallara bağlamışlardır.

Ancak, son yıllarda dünyada olagelen bir takım sosyal ve ekonomik gelişmeler bazı ülkelerdeki insanların daha müreffeh bir yaşam için başka ülkelere yasa dışı yollardan göç etmesine sebep olmakta ve yasal olmayan yollardan ülkelerarası seyahatlerde giderek artış gözlenmektedir.

Pasaport Kanunundaki ülkemize yasa dışı giriş ve çıkışlarla ilgili yaptırımlar öngören maddeler, günümüz koşullarında etkinliğini ve caydırıcılığını yitirdiğinden söz konusu maddelerin yeniden düzenlenmesi zorunluluğu doğmuştur.

Öngörülen değişiklikle yasa dışı giriş ve çıkışların önlenmesi konusunda gerekli tedbirlerin alınması, bu suçu işleyenlere caydırıcı cezaların getirilmesi ve bu cezaların gelecekte de caydırıcılığını ve etkinliğini koruması amaçlanmıştır.

Son yıllarda dünyada meydana gelen hızlı gelişmeler her alanda olduğu gibi ulaşım araçlarında da büyük mesafeler katetmiştir. İnsanlar bu gelişmelerden azami ölçüde faydalanmış; ticari, kültürel ve turistik amaçlarla sık sık ülkeleri dışına seyahat etmiş ve hatta geçimlerini gittikleri ülkelerde temin etmeye başlamışlardır.

Türkiye de dünyadaki bu değişimden en çok etkilenen ülkelerden olduğundan, gelişmelere paralel yeni tedbirler alma ve bu konudaki bürokrasiyi asgari düzeye indirme zorunluluğundan hareketle, yurt dışına seyahat olanağı sağlayan bir belge olan umuma mahsuspasaportun daha uzun süreli tanzimine imkân verilmesi amaçlanmıştır.

Yine, dört yıl süreyle geçerli olmak üzere verilen hususi damgalı pasaportların geçerlilik süresinin beş yıla çıkartılması, böylece bu tür pasaportların süresine ilişkin sıkıntıların giderilmesi öngörülmüştür.

Diğer taraftan dört seneyi geçmemek üzere tanzim edilen hizmet damgalı pasaportların en az altı ay, en fazla beş yıl süre ile geçerli olmak üzere düzenlenerek, bu pasaportlarının süresinin altı aydan az olması sebebiyle vize uygulayan yabancı ülkelerin makamlarından vize alamayanlarla dört yıldan fazla yurt dışında kalacak olan görevli personelin mağduriyetinin önlenmesi amaçlanmıştır.

Öte yandan, 19 Temmuz 1999 tarihinde Lefkoşe' de imzalanan ve 3/11/1999 tarihli ve 4465 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İki Ülke Vatandaşlarına İlave Kolaylıklar Tanınmasına İlişkin Anlaşma" hükümlerine göre çoğunlukla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen yabancılara mahsus damgalı pasaportların en fazla on yıl geçerli olmak üzere verilmesi, böylece bu pasaportların süresine ilişkin sıkıntının giderilmesi öngörülmüştür.

Diğer taraftan, günümüzde seyahat imkanlarının artması, uluslararası ticari ve kültürel ilişkilerin çok hızlı gelişmesi, büyük ölçekli turizm hamlelerinin ortaya çıkması ve dolayısıyla sınır kapılarında yolcu giriş-çıkış trafiğinin günden güne yoğunlaşması nedenleriyle, gerek pasaport dizaynları, gerekse sınır kapılarında geçişi kolaylaştıran yeni sistemler üzerinde, uluslararası ilişkiler esnasında kullanılan belgeler için bir takım standartlar tespit edilmiştir. Bu sayede, ülkelerin hudut kapılarında yapılan kontrolIerde sürat ve bir o kadar hatasız ve güvenli kontrol sağlanmış olacak, hudut kapılarında uzun kuyrukların oluşmasının önüne geçilmesi ve kişilerin mağduriyetlerinin giderilmesi mümkün kılınacaktır.

Bu kapsamda, Türkiye Cumhuriyeti pasaportlarının uluslararası standartlara uygun şekilde, makinede okunabilir nitelikte dizayn edilebilmesi için, pasaportta temdit ve refakate kayıt işlemleri ile müşterek pasaportları düzenleyen bölümler yürürlükten kaldırılmıştır.

Ayrıca müsteşarlar arasında eşitlik sağlamak için Başbakanlık Müsteşarı ve bakanlıkların müsteşarlarına verilen diplomatik pasaportun Başbakanlık ve bakanlıklara bağlı müsteşarlıkların müsteşarlarına da verilmesi amaçlanmış, yine uluslararası alanda yaptıkları görevin ülkemiz bakımından önemi nedeniyle uluslararası mahkemelerde görev alan hâkimlere de diplomatik pasaport alma imkanı sağlanmıştır.

Öte yandan, İstanbul, İzmir, Çanakkale, Mersin, Samsun, Trabzon ve Antalya Bölge Liman ve Deniz İşleri müdürlükleri tarafından düzenlendikten sonra, pasaport yerine kullanılabilmeleri için bu yerlerin emniyet müdürlüklerince tasdik edilen gemi adamı cüzdanlarının; pasaport vermeye yetkili makamlarca tasdik edilmesi ve bu konudaki sıkıntıların önlenmesi amaçlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1.- Ellerindeki sahte belgeler ile başka ülkelerden hava yoluyla çıkış yaptıktan sonra Türkiye üzerinden transit olarak üçüncü ülkelere giden yabancılardan bazılarının, bu seyahatleri sırasında Türk hava limanı transit noktalarında bir müddet beklediklerinden bahisle, gittikleri üçüncü ülke makamları tarafından ülkemize sınır dışı edildikleri anlaşılmıştır.

Madde ile, yasadışı seyahatleri sırasında Türk hava limanı transit noktalarını kullanan bu yabancıların vize müracaatlarında tespit edilerek, ülkemiz hava limanından yasa dışı transit geçişlerinin engellenmesi amaçlanmıştır.

Madde 2.- Günümüzde seyahat imkânlarının artması, uluslararası ticari ve kültürel ilişkilerin çok hızlı gelişmesi, büyük ölçekli turizm hamlelerinin ortaya çıkması ve dolayısıyla sınır kapılarında yolcu giriş-çıkış trafiğinin günden güne artması nedenleriyle, yolcu kapılarında yapılan kontrollerin mümkün olan en kısa süre içerisinde güvenli bir şekilde yapılabilmesine yönelik çalışmalar önem kazanmış ve devletler kendilerini, sınır geçiş noktalarında bir takım idari tedbirler almaya ve bu sıkıntıların önüne geçmek için özellikle tüm dünyada geçerli olabilecek yeni sistemler, projeler geliştirmeye zorlamıştır.

Bu amaçla, gerek pasaport dizaynları, gerekse sınır kapılarında geçişi kolaylaştıran yeni sistemler üzerinde, uluslararası ilişkiler esnasında kullanılan belgeler için birtakım standartlar tespit edilmiştir. Kişilerin ülkelerarası seyahatlerinde kullandıkları seyahat belgelerinin, tüm ülkelerde aynı standartlar dahilinde, makinede okunabilir biçimde hazırlanması neticesinde, ülkelerin hudut kapılarında yapılan kontrollerde sürat ve bir o kadar hatasız ve güvenli kontrol sağlanmış olacak, böylece hudut kapılarında uzun kuyrukların oluşmasının önüne geçilmesi ve kişilerin mağduriyetlerinin giderilmesi mümkün kılınacaktır.

Madde ile, 5682 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin (A) bendinde yapılan değişiklikle, "(münferit veya müşterek olabilir)" ibaresi madde metninden çıkartılarak, umuma mahsus pasaportların münferit veya müşterek ayrımına gerek olmaksızın genellemesi yapılmış, böylece makinede okunabilir pasaportlara geçiş sürecinde bir kişiye bir pasaport verilmesi mümkün kılınmış, beş ve beşten fazla kişiden oluşan kafilelere, bir pasaporta liste eklenmek suretiyle tanzim edilen ve makinede okunması mümkün olmayan müşterek pasaportlar yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 3.- Madde ile, daimi görevle gidenlere dört yıl için geçerli olmak üzere verilmekte olan diplomatik pasaportların beş yıl süreyle geçerli olacak şekilde tanzim edilerek bu görevlilerin diplomatik pasaportların süresine dair yaşayabilecekleri sıkıntının giderilmesi öngörülmüştür.

Ayrıca, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına verilmekte olan diplomatik pasaportun, konumları ve hukuki statüleri birbirine benzer olan Danıştay, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başsavcılarına da verilmesi amaçlanmıştır.

Uluslararası kuruluşlarda üst düzeyde görev alan kişiler ile uluslararası mahkemelerde seçimle görevlendirilen hakimlerin, yaptıkları görevin önem ve mahiyeti itibarıyla diplomatik pasaportun bahşettiği bazı imkanlardan yararlanmaları gerekli görüldüğünden, diplomatik pasaport almalarına imkan sağlanmıştır.

4009 sayılı Dışişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerine paralel olarak maddedeki "meslek mensupları" ibaresi "meslek memurları" olarak değiştirilmiştir.

Müsteşarlar arasında eşitlik sağlamak için, halen Başbakanlık Müsteşarı ile bakanlıkların müsteşarlarına verilmekte olan diplomatik pasaportu, Başbakanlık ve bakanlıklara bağlı müsteşarlıkların müsteşarlarının da almalarına imkan sağlanmıştır.

Öte yandan, diplomatik pasaport alabilecek durumda bulunan kişilerin yanında yaşayıp reşit olmayan kız ve erkek çocuklarına cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin, aynı şartlar dahilinde bu tür pasaportun verilmesi imkanı sağlanarak, diplomatik pasaportu almaya hakkı olanların çocuklarının Anayasaya uygun şekilde eşit olarak bu haktan yararlanmaları mümkün hale getirilmiştir.

Diğer taraftan pasaportta yer alacak resmin cepheden çekilmiş olması ve gözlük takılması halinde camlarının beyaz olması şartı getirilerek uygunsuz fotoğraflar nedeniyle bazı ülkelerin sınır kapılarında vatandaşlarımızın karşılaştıkları hoş olmayan davranışların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

Ayrıca maddenin ikinci, dördüncü, beşinci ve altıncı fıkralarında yapılan değişiklikle; pasaportların uluslararası standartlara uygun olarak tasarımını sağlayabilmek için, pasaportlardaki süre uzatımı ve aile bireylerinin refakate kaydı işlemleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 4.- 14 üncü maddede yapılan değişiklikle, hususi damgalı pasaportların birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az daire başkanı veya eşiti görev unvanına sahip olan Devlet memurları ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az albay rütbesinde bulunan subaylara, birinci derece kadroyu iktisap etmiş hakimler ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş Cumhuriyet savcılarına ve 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu kapsamında profesör olarak en az 2 yıl görev yapmış olmak şartıyla vakıf üniversiteleri dahil bütün yüksek öğretim kurumlarında çalışan profesörler ile bunlardan emeklilik sebebiyle vazifelerinden ayrılmış olanlara verilmesi, böylece bu tür pasaportların sayısal artışı nedeniyle vize uygulamayı düşündükleri sezilen devletlerin bu düşüncelerinden caydırılmaları ve başka bir sebeple görevlerinden ayrılanların hususi damgalı pasaportları amacına uymayan durumlarda kullanmalarının engellenmesi amaçlanmıştır.

Maddeye eklenen yeni hükümlerle; özel kanunlarla kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurulan kurum, kurul ve üst kurul başkanlarına, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının birliklerinin başkanlarına, Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı ile işçi, memur ve işveren sendikaları konfederasyonları genel başkanlarına yaptıkları faaliyetlerin Türkiye bakımından önemi itibarıyla görevleri süresince hususi damgalı pasaport verilmesi öngörülmüştür.

Yine maddeye ilave edilen yeni hükümler ile; bir önceki yıl gelirleri itibarıyla, tahakkuk eden yıllık kurumlar vergisi yönünden illerinde birinci olan kurumlar ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren kurumların yönetim kurulu başkanlarına, tahakkuk eden gelir vergisi yönünden illerinden birinci olan mükellefler ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren mükelleflere tahakkuk eden verginin en az birinci taksitini ödemiş olmaları kaydıyla, bir önceki takvim yılında en az otuz milyon ABD Doları veya karşılığı döviz tutarı ihracat yapan firmaların yönetim kurulu başkanları ve genel müdürlerine bir yıl süreyle geçerli olmak üzere hususi damgalı pasaport verilmesi öngörülmüştür. Böylece bunların ülkemiz ekonomisine sağladıkları büyük katkıları nedeniyle ödüllendirilmeleri, seyahatlerinde hususi damgalı pasaportun bazı yabancı ülkelere gidişte sağladığı vize muafiyetlerinden yararlanmaları suretiyle kendilerine kolaylık sağlanması, diğer vergi mükellefleri ve ihracatçıların da teşvik edilip özendirilmeleri, ülkemiz ekonomisi bakımından çok büyük önem arz eden ihracat sektörünün desteklenmesi ve ihracatın özendirilmesi amaçlanmıştır.

Öte yandan, maddede yapılan değişiklikle; hususi ve hizmet damgalı pasaportların yurt içinde İçişleri Bakanlığınca veya İçişleriBakanının vereceği yetkiye göre valiliklerce verilebilmesi amaçlanmıştır. Yine, İçişleri Bakanlığının muvafakatı ve Dışişleri Bakanlığının vereceği talimat üzerine Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliklerince verilmekte olan hususi ve hizmet damgalı pasaportların yabancı memleketlerde büyükelçilikler, elçilikler veya başkonsolosluklarımızca verilmesi mümkün kılınmıştır. Böylece İçişleri Bakanlığının iş hacmini olumsuz yönde artıran, bürokratik işlemleri çoğaltarak vatandaşlarımızın mağduriyetine neden olan olumsuzlukların giderilmesi amaçlanmıştır.

Ayrıca, maddede yapılan değişiklikle, dört sene için verilen hususi damgalı pasaportların geçerlilik süreleri beş yıla çıkartılarak, vatandaşlarımızın bu konudaki sıkıntılarının ve bürokrasinin önlenmesi amaçlanmıştır.

Yine, dört seneyi geçmemek üzere tanzim edilen hizmet damgalı pasaportların en az altı ay, en fazla beş yıl süre ile geçerli olmak üzere düzenlenerek, bu pasaportların süresinin altı aydan az olması sebebiyle vize uygulayan yabancı ülkelerin makamlarından vize alamayanlarla dört yıldan fazla yurt dışında kalacak olan görevli personelin mağduriyetinin önlenmesi amaçlanmıştır.

Diğer taraftan, hususi ya da hizmet damgalı pasaport alabilecek durumda bulunan kişilerin yanında yaşayıp reşit olmayan kız ve erkek çocuklarına cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin, aynı şartlar dahilinde bu tür pasaportların verilmesi sağlanarak, hususi ve hizmet damgalı pasaportları almaya hakkı olanların çocuklarının Anayasaya uygun şekilde eşit olarak bu haktan yararlanmaları mümkün hale getirilmiştir.

Öte yandan maddede yapılan yeni düzenleme ile, hususi ve hizmet damgalı pasaportlarda temdit ve refakate kayıt işlemleri yürürlükten kaldırılmış, pasaportların uluslararası standartlarda, makinede okunabilir şekilde tasarımı için, Kanun maddesi uygun şekilde değiştirilmiştir.

Madde 5.- 15 inci maddenin birinci fıkrasında yapılan değişiklikle, "umuma mahsus müşterek pasaport" ibaresi madde metninden çıkartılarak, tek çeşit olacak bu tür pasaportlar için "umuma mahsus pasaport" ifadesiyle genelleme yapılmış, yine umuma mahsus pasaportların yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri ve başkonsolosluklarınca verilmesiyle birlikte, gelecekte yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti'nin elçilik seviyesinde dış temsilciliklerinin kurulması halinde, bu elçiliklerimizce de verilmesi öngörülmüştür.

Ayrıca, maddenin dördüncü fıkrası değiştirilerek; umuma mahsus pasaportların azami beş yıl olan süresi on yıla çıkartılmış ve başta yurt dışında geçimini temin edenler olmak üzere, vatandaşlarımızın bu husustaki mağduriyetlerinin önlenmesi ve bürokrasinin azaltılması amaçlanmış; ancak kişilerin belli bir yaşa kadar yüz hatlarının (simasının) değiştiği dikkate alınarak, 18 yaşına kadar azami beş yıl geçerli olarak verilmesi ön görülmekle, gerek vatandaşlarımızın ve gerekse pasaport kontrol görevlilerinin eşkal değişikliği nedeniyle yaşayabileceği sıkıntıların giderilmesi amaçlanmıştır.

Öte yandan, maddenin pasaporta çocukların refakate kaydı ile ilgili ikinci ve üçüncü fıkraları yürürlükten kaldırılarak, makinede okunabilir pasaportların tanziminde, birden fazla kişinin bir pasaporta kaydedilmesinin sakıncalarının önlenmesi amaçlanmıştır.

Madde 6.- 17 nci maddenin (A) fıkrasının birinci paragrafında yapılan değişiklikle, "umuma mahsus münferit ve müşterek pasaport" ibaresi yerine, "umuma mahsus pasaport" ifadesiyle genelleme yapılmış ve 12 nci maddede yapılan değişiklikle uyum sağlanmıştır.

Madde 7.- 18 inci maddede yapılan değişiklikle; yabancılara mahsus pasaportlarda, eş ve çocukların hak sahibinin pasaportunun refakatine kaydı işlemi yürürlükten kaldırılarak, makinede okunabilir pasaportların asgari standartlarının sağlanması amaçlanmış, aynı gerekçe ile yine refakate kayıtla ilgili olan hükmü yürürlükten kaldırılmıştır.

Yine bu maddede yapılan değişiklikle, 19 Temmuz 1999 tarihinde Lefkoşe'de imzalanan ve 3/11/1999 tarihli ve 4465 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İki Ülke Vatandaşlarına İlave Kolaylıklar Tanınmasına İlişkin Anlaşma" hükümlerine göre çoğunlukla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşlarına verilen yabancılara mahsus damgalı pasaportların en fazla on yıl geçerli olmak üzere verilmesi, böylece bu pasaportların süresine ilişkin sıkıntının giderilmesi öngörülmüştür.

Madde 8.- Gemiadamı cüzdanları İstanbul, İzmir, Çanakkale, Mersin, Samsun, Trabzon ve Antalya Bölge Liman ve Deniz İşleri Müdürlükleri tarafından düzenlenmekte ve pasaport yerine kullanılabilmeleri için bu yerlerin emniyet müdürlüklerince tasdik edilmektedir.

Madde ile, gemiadamı cüzdanlarının pasaport yerine kullanılabilmeleri için, pasaport vermeye yetkili makamlarca tasdik edilmesi öngörülerek, bu konudaki sıkıntıların önlenmesi amaçlanmıştır.

Madde 9.- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti sınırlarını pasaport veya pasaport yerine geçen belge olmaksızın terk eden veya buna teşebbüs eden veya bu fiili birtakım yükümlülüklerden kaçmak amacıyla işleyen kimselere tatbik edilecek para ve hapis cezaları artırılarak daha caydırıcı hale getirilmiştir.

Madde 10.- Madde ile, Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından her nasılsa pasaportsuz olarak girebilmiş olan vatandaşlar veya yabancılar için öngörülen para ve hapis cezaları artırılarak ülkemizin konumu itibarıyla çevre ülkelerden giderek artma eğilimi gösteren yasa dışı girişlerin önlenmesinde daha etkin ve caydırıcı yaptırımlar getirilmesi düşünülmüştür.

Yine bu yabancıların cezalarını çekmelerini müteakip sınır dışı edilme şekillerinde anılan maddede açık bir hüküm bulunmadığından, doğabilecek sıkıntıların giderilmesi amacıyla lüzumu halinde Türkiye'ye girdikleri şekilde sınır dışı edilmelerine imkân verilmesi amaçlanmıştır.

Madde 11.- Madde ile, Bakanlar Kurulunca tayin edilen mahallerden başka yerlerden Türkiye'ye giren veya Türkiye'den çıkanlar için öngörülen para ve hapis cezaları artırılarak, Kanunun 1 inci maddesindeki "Türk vatandaşları ve yabancılar İçişleri Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca tayin olunan yolcu giriş-çıkış kapılarından Türkiye'ye girip çıkabilirler." şeklindeki hükmün ihlal edilmesinin caydırıcı cezalarla önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

Yine bu kişilerden yabancı olup da ülkemize sözü edilen şekilde giriş yapmış olanların cezalarını çekmelerini müteakip sınır dışı edilmeleri hükmü getirilmiştir.

Madde 12.- Madde ile, Pasaport Kanununda öngörülen cezaların nevi gereğince artık asliye ceza ve ağır ceza mahkemelerince hükmolunması gerektiğinden, bu yönde değişiklik yapılmıştır.

Madde 13.- Madde ile, birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az daire başkanı veya eşiti görev unvanına sahip bulunup da hususi damgalı pasaport almaya hakkı olan Devlet memurları ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az albay rütbesinde bulunup da hususi damgalı pasaport almaya hakkı olan subayların hizmet süreleri ve taşıdığı unvanları, rütbeleri taşımakla beraber, birinci derece kadroyu almadan emekli olanların hizmet süreleri, unvanları ve rütbeleri dikkate alınarak, müracaat tarihi itibarıyla hususi damgalı pasaport almaya hak kazanan Devlet memurları ve subaylar emsal alınmak suretiyle, bunlara da hususi damgalı pasaport verilmesi öngörülerek, bu tür pasaportların sayısal artışı nedeniyle vize uygulamayı düşündükleri sezilen devletlerin bu düşüncelerinden caydırılmaları amaçlanmıştır.

Madde 14.- Madde ile, Pasaport Kanununda belirtilen ağır para cezalarının tutarlarının her yıl Vergi Usul Kanununa göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılması, böylece gelecekte bu ağır para cezalarının günün değerlerinin altında kalmayarak caydırıcılığını ve etkinliğini koruması amaçlanmıştır.

Madde 15.- Madde ile, makinede okunabilir pasaportların asgari standartlarını sağlayabilmek ve ideal pasaport örneğini yakalayabilmek amacıyla, ülkelerarası seyahatlerinde her şahsın kendisine ait bir pasaportu kullanması gerekliliğinden hareketle, beş ve beşten fazla kişiden oluşan kafile halinde yapılan seyahatlerde kullanılabilen, bir pasaportla birden fazla kişinin seyahatine imkân sağlayan "umuma mahsus müşterek pasaportları" düzenleyen 16 ncı madde yürürlükten kaldırılmış ve optik okuyucu ile yapılacak pasaport kontrollerinde yaşanacak olumsuzlukların önlenmesi amaçlanmıştır.

9/8/2002 tarihli ve 24841 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3/8/2002 tarihli ve 4771 sayılı Kanun ile Türk Ceza Kanununun 201 inci maddesinden sonra gelmek üzere eklenen 201/ave 201/b maddeleriyle; göçmen kaçakçılığı suçunun faillerine veya bu suça iştirak etmeksizin daha önce ülkeye sokulmuş veya girmiş kaçak göçmenleri maddi menfaat elde etmek maksadıyla yasal olmayan yollarla ülkeden çıkaranlara, yasal koşullara uymaksızın ülkede kalmalarını olanaklı kılanlara, bu maksatla sahte kimlik veya seyahat belgelerini hazırlayanlara veya temin edenlere ya da bu suçlara teşebbüs edenlere, ayrıca insan kaçakçılığı suçunun faillerine verilecek cezalar güncel, ayrıntılı, etkin ve caydırıcı olarak düzenlendiğinden Pasaport Kanununun 36 ncı maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

Ayrıca, Pasaport Kanununun 12, 15 ve 17 nci maddelerinde hangi şartlar dahilinde, nasıl yenileneceği ayrıntılı olarak düzenlenen umuma mahsus pasaportların, düzenlenme esaslarının bu maddede ayrıca belirlenmesinin gereksiz olduğu anlaşıldığından, yurt dışında bulunan işçi vatandaşlarımıza tanzim olunan pasaportların temdit edilmesine imkân sağlayan geçici 1 inci madde yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 16.- Yürürlük maddesidir.

Madde 17.- Yürütme maddesidir.

Avrupa Birliği Uyum Komisyonu Raporu

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Bakanlar Kurulunca hazırlanarak 16/1/2004 tarihinde Başkanlığınıza sunulan, “Pasaport Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı”, Başkanlığınızca 22/1/2004 tarihinde, esas komisyon olarak İçişleri Komisyonuna, tali komisyon olarak da Adalet Komisyonu, Dışişleri Komisyonuna ve İçtüzüğün 34 üncü maddesine uygun olarak 8/12/2005 tarihli ve A.01.1.ABK/8 sayılı yazılı istek üzerine 14/12/2005 tarihinde Komisyonumuza havale edilmiştir. Komisyonumuz, 15/12/2005, 22/12/2005, 19/1/2006 ve 2/2/2006 tarihli toplantılarında; İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Avrupa Birliği Genel Sekreterliği temsilcilerinin de katılımlarıyla tasarıyı inceleyip görüşmüştür.

Tasarı genel olarak; 15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanununun zaman içinde yetersiz kalan bazı hükümlerinin değiştirilmesini amaçlamaktadır.

Komisyonumuz, tasarı hakkında Avrupa Birliği Mevzuatına uygunluk yönünde incelemeler yapmıştır. Komisyon üyelerinden bazılarının, tasarı hükümlerine göre emekli büyükelçilere diplomatik pasaport verilemediğini, AB üyesi ülkelerde emekli büyükelçilere diplomatik pasaport verilip verilmediği hususunun Dışişleri Bakanlığınca araştırılıp sonucunun Komisyona bildirilmesini önermeleri üzerine komisyondaki diğer bazı üyeler de emekli veya eski milletvekilleri, valiler ve belediye başkanları gibi diğer meslek mensuplarının da bu araştırma kapsamına alınmasını önermişlerdir.

Dışişleri Bakanlığı bu konuyu araştırmış ve sonucunu bir cetvel halinde komisyona sunmuştur. Bu cetvele göre, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi dışında kalan 24 AB üyesi ülkeden 13 ülkenin emekli büyükelçilere ve çok az sayıdaki ülkede de diğer bazı meslek mensuplarına diplomatik pasaport verildiği anlaşılmıştır. Bu bilgilerden hareketle toplantılarda, her ne kadar 15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanununun 13 üncü maddesini değiştirmeyi amaçlayan tasarının üçüncü maddesi ile ilgili yoğun fikir alış-verişi gerçekleşmiş ve özellikle diplomatik pasaport verilebilecek kişilerin kapsamını genişletmeye yönelik değişiklik önergeleri verilmiş olsa da bu önergeler kabul edilmemiş, herhangi bir başka değişiklik de yapılmayıp tasarının tümü aynen kabul edildiğinden, ayrı bir metin düzenlenmesine gerek görülmemiştir.

Raporumuz, İçişleri Komisyonuna sunulmak üzere saygı ile arz olunur.

İçişleri Komisyonu Raporu

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

İçişleri Bakanlığınca hazırlanarak 16/1/2004 tarihinde Başkanlığınıza sunulan "Pasaport Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı" 22/1/2004 tarihinde esas komisyon olarak Komisyonumuza, tali komisyon olarak da Dışişleri Komisyonuna havale edilmiş ve Komisyonumuz 3/11/2004 tarihli üçüncü toplantısında Tasarıyı görüşmeye başlamıştır. Komisyonumuz sözkonusu toplantısında Tasarının olgunlaştırılması amacıyla bir alt komisyon kurulmasını kararlaştırmıştır. Alt Komisyon üyeliklerine seçilen, Adıyaman Milletvekili Şevket GÜRSOY, Ankara Milletvekili Nur Doğan TOPALOĞLU, Edirne Milletvekili Ali AYAĞ, Erzincan Milletvekili Talip KABAN, İstanbul Milletvekili Sıdıka SARIBEKİR ve Yozgat Milletvekili Mehmet ERDEMİR, Ankara Milletvekili Nur Doğan TOPALOĞLU'nu alt komisyon başkanlığına seçerek çalışmalarına başlamıştır. Alt Komisyon, İçişleri, Dışişleri, Maliye ve Adalet Bakanlıkları ile Devlet Personel Başkanlığıtemsilcilerinin de katılımıyla Tasarıyı incelemiş ve karara bağlamıştır. Alt Komisyon hazırladığı raporu ve metni 3/3/2005 tarihinde Komisyonumuza sunmuş ve Komisyonumuz 30/11/2005 tarihli 24 üncü ve 22/2/2006 tarihli 29 uncu toplantılarında İçişleri, Dışişleri, Millî Savunma, Maliye ve Adalet Bakanlıkları ile Devlet Personel Başkanlığı temsilcilerinin de katılımıyla inceleyip görüşmüştür. Bu süreç içinde Avrupa Birliği Uyum Komisyonu İçtüzüğün 34 üncü maddesine dayanarak, 8/12/2005 tarihli ve A. 01.1. ABK/8 sayılı yazıyla Tasarıyı AB mevzuatına uygunluk yönünden incelemek istediğini bildirmiş ve bu istek uygun görülmüştür. AB Uyum Komisyonu incelemeleri sonucunda Tasarıda herhangi bir değişiklik öngörmemiştir.

Tasarı ile aşağıdaki değişikliklerin yapılması amaçlanmaktadır:

1. Pasaport Kanununda, ülkemize yasadışı giriş ve çıkışlarla ilgili bazı maddelerde öngörülen yaptırımlar, günümüz koşullarında etkinliğini ve caydırıcılığını yitirmiştir. Tasarıdaki değişikliklerle, yasadışı giriş ve çıkışların önlenmesi konusunda gerekli tedbirlerin alınması, bu suçu işleyenlerin caydırıcı cezalara çarptırılması ve bu cezaların gelecekte de caydırıcılığını ve etkinliğini koruması amaçlanmıştır.

2. Hususi damgalı pasaportların üçüncü dereceye gelmiş devlet memurları ile bunların eşleri ve çocuklarına verilmesi ve emekli olduktan sonra da kullanılabilmesi, bu türdeki pasaport sayısının artmasına neden olmuş ve bu durum çeşitli sorunlara yol açmıştır. Çeşitli ülkeler, bu durumun sürmesi halinde hususi damgalı pasaportlara vize uygulayacaklarını bildirmişlerdir. Tasarı bu amaçla bu tür pasaport alacakları "birinci derecedeki daire başkanları ve dengi" ile sınırlamıştır.

3. Bürokrasiyi azaltma amacıyla, umuma mahsus pasaport, hususi damgalı pasaport ve hizmet damgalı pasaportun daha uzun süreli düzenlenmesine olanak tanınmıştır.

4. Bir önceki yıl gelirleri itibarıyla, tahakkuk eden yıllık kurumlar vergisi yönünden illerinde birinci olan kurumlar ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren kurumların yönetim kurulu başkanlarına; tahakkuk eden gelir vergisi yönünden illerinden birinci olan mükellefler ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren mükelleflere tahakkuk eden verginin en az birinci taksitini ödemiş olmaları kaydıyla, bir önceki takvim yılında en az otuz milyon ABD Doları veya karşılığı döviz tutarı ihracat yapan firmaların yönetim kurulu başkanları ve genel müdürlerine bir yıl süreyle geçerli olmak üzere hususi damgalı pasaport verilmesi öngörülmüştür.

5. Türkiye Cumhuriyeti pasaportlarının uluslararası standartlara uygun biçimde düzenlenmesine olanak tanınmıştır.

6. Müsteşarlar arasında eşitlik sağlamak için Başbakanlık Müsteşarı ve bakanlıkların müsteşarlarına verilen diplomatik pasaportun, Başbakanlık ve bakanlıklara bağlı müsteşarlıkların müsteşarlarına da verilmesi amaçlanmış, yine uluslararası alanda yaptıkları görevin ülkemiz bakımından önemi nedeniyle uluslararası mahkemelerde görev alan hakimlere de diplomatik pasaport verilmesi olanaklı kılınmıştır.

7. İstanbul, İzmir, Çanakkale, Mersin, Samsun, Trabzon ve Antalya Bölge Liman ve Deniz İşleri müdürlükleri tarafından düzenlendikten sonra pasaport yerine kullanılabilmeleri için bu yerlerin emniyet müdürlüklerince tasdik edilen gemi adamı cüzdanlarının; pasaport vermeye yetkili makamlarca tasdik edilebilmesine olanak tanınmış ve bu konudaki sıkıntılar giderilmeye çalışılmıştır.

Alt Komisyonda yapılan görüşmeler sırasında tartışmalar iki ana noktada odaklanmıştır. Bunlardan birincisi, hususi damgalı pasaport ya da yeşil pasaportu, ikincisi diplomatik pasaport ya da kırmızı pasaportu kimlerin alabileceği konularıdır.

A. Yeşil Pasaport (Hususi Damgalı Pasaport)

Yürürlükteki Pasaport Kanununun 14 üncü maddesi hükümlerine göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyeleri, eski bakanlar ile birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlilerine, diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman hususi damgalı pasaport verilmektedir. Diğer bir ifadeyle, üçüncü derece ve üstü kadrolarda bulunan devlet memurları unvanına bakılmaksızın yeşil pasaport alabilmektedir. 1999 yılından 2003 yılına kadar yaklaşık 665 000 yeşil pasaport verilmiştir. Bu sayı çeşitli ülkeler tarafından eleştiri konusu yapılmış ve yeşil pasaport sayısı azaltılmadığı takdirde, yeşil pasaporta uygulanan vize ayrıcalığının kaldırılacağı belirtilmiştir. Diğer taraftan kimi yeşil pasaport sahiplerinin yurt dışına giderek iltica talebinde bulunmaları, ülkenin itibarını ciddi biçimde zedelemekte ve yeşil pasaportların daha hassas bir süzgeçten geçirilerek verilmesi zorunluluğunu doğurmuştur. Tasarının 4 üncü maddesi bu amaçla, 5682 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinde değişiklik yaparak yeşil pasaport alacak devlet memurlarını, "birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az daire başkanı veya eşiti görev unvanına sahip olan Devlet memurları ile…" sınırlamaktadır. Ancak bu düzenleme iki farklı açıdan eleştirilmiştir.

İlk olarak "daire başkanı"nın "eşiti görev unvanı"nın ne olduğu belli değildir. Örneğin bir bakan adına denetim görevi yapan müfettiş unvanının ya da kurum ya da kurullarda görev yapan uzmanların ya da merkezi hükümetin taşradaki temsilcisi olan kaymakamlar ve kaymakamlık unvanını kazandıktan sonra İçişleri Bakanlığının merkez ve taşra teşkilatında görev yapanların hiyerarşik olarak daire başkanlığı karşısındaki konumları tartışmalıdır ve bu nedenle uygulamada çeşitli sorunlarla karşılaşılacağı kesindir. Alt Komisyon, ülkenin yurt dışı itibarının da korunması zorunluluğunu dikkate alarak, yeşil pasaport alabilecek devlet memurlarını yeni bir esasa göre belirlemeyi uygun görmüştür. Alt Komisyon, kariyer meslek mensuplarının devlet memuriyetine giriş, kadroya atanma ve görevde yükselmelerinin yasalar gereği liyakat ilkesine dayalı olduğunu ve kariyer meslek mensuplarının kurumlarda iskeleti oluşturduğunu dikkate alarak bu meslek mensuplarının, yeşil pasaport almalarına olanak tanımıştır. Bu çözümle birlikte, daire başkanının dengi görev unvanlarının da tanımlanması sorunu kendiliğinden ortadan kalkmıştır.

İkinci olarak, yeşil pasaport sayısının bu kadar sınırlanmasının, amacı aşacağı ifade edilmiştir. Yeni düzenlemeyle yeşil pasaport alabilecek olanların sayısı, eskiden yeşil pasaport alma hakkına sahip olanların %10'unun altına düşmektedir. Bu düşüşün diğer bir açıdan görünümü birinci derece devlet memurluğuna yükselme şansı olan doktorlar, öğretmenler, çeşitli unvanlardaki hukukçuların yeşil pasaport alamamaları biçiminde ortaya çıkmaktadır. Oysa birinci dereceye gelme olanağı olan devlet memurlarına bu hakkın tanınması hem amaçlandığı biçimde yeşil pasaport sayısının düşmesiyle sonuçlanacak, hem de birinci dereceye kadar yükselmiş devlet memurlarının mağduriyetlerini önleyecektir.

Ancak bu genel düzenleme sorunu tümüyle çözmemektedir. Bazı unvanların, taşıdıkları önem dolayısıyla yeşil pasaporta hak kazandırması gerekirken, maddede yer almamış olmaları Alt Komisyonca bir eksiklik olarak değerlendirilmiş ve unvanlar Tasarı kapsamına alınmıştır. Bunlardan ilki eski Kurucu Meclis ve eski Danışma Meclisi üyeleridir. Bu kişiler yasama görevi yapmış oldukları halde eski TBMM üyeleri gibi yeşil pasaport alamamaktadırlar. Dolayısıyla bu kurullarda görev alanların da yeşil pasaport alabilmeleri için kurul adlarının açıkça yazılması gerekmiştir. İkinci olarak, emniyet müdürleri, uygulamada daire başkanının dengi sayılmalarına rağmen maddede yer almamışlardır. Alt Komisyon emniyet müdürlerini de madde kapsamına almıştır. Üçüncü olarak ülkedeki bilimsel gelişmeyi desteklemek amacıyla 2914 sayılı Kanun kapsamındaki doçentler madde kapsamına alınmış ve bu öğretim üyeleri için iki yıl görev yapmış olma koşulu kaldırılmıştır. Dördüncü olarak hakimler ve savcılarla aynı statüde bulunan Sayıştay meslek mensupları madde kapsamına alınmıştır. Son olarak Mülki İdare Amirliği Hizmetleri Sınıfı mensupları madde metnine dahil edilmiş bu meslek mensupları ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek tereddütler giderilmiştir.

Alt Komisyon ayrıca yasa yürürlüğe girinceye kadar ellerinde yeşil pasaport bulunup da yasanın yürürlüğe girmesiyle yeşil pasaport alma hakkını kaybedenlerin durumu ile ilgili olarak, Tasarıya bir geçici madde eklemeyi uygun bulmuştur. Buna göre bu durumda olan kişiler ellerindeki pasaportlarını, pasaporttaki süre bitimine kadar kullanma hakkına sahip olacak, ancak bu pasaportların sürelerinin bitiminde yeni yeşil pasaport alamayacaklardır. Böylece mevcut yeşil pasaport sahiplerinin mağduriyetleri giderilmiş olacaktır.

Komisyonumuzda Alt Komisyon raporunun tümü üzerinde yapılan görüşmeler sırasında şu görüşler ileri sürülmüştür:

- Mevcut düzenlemeler doğrultusunda yeşil pasaport alma hakkını elde edenler kazanılmış hak sahibidirler.

- Yeşil pasaport alabileceklerin kapsamı konusunda bir daraltma yapmak, kazanılmış hakların ihlali sonucunu doğuracaktır.

- Ülkemizde yurt dışına çıkacak olanlar açısından ciddi bir vize sorunu bulunmaktadır ve bu vize sorununu aşmanın bir yolu yeşil pasaport sahibi olmaktır.

- Bu nedenle vatandaşların bu yöndeki talepleri doğal karşılanmalıdır.

- Yeşil pasaport alma hakkı olan herkes bu pasaportu almadığı gibi, yeşil pasaport sahibi olanların tümü de yurt dışına gitmemektedir.

- Yeşil pasaport, kamu hizmetinde bulunmuş olanların çoğu açısından, devlet tarafından verilen bir "onur belgesi" niteliğindedir.

- Bu onur belgesinin geri alınması vatandaşları derinden üzmektedir.

- Yeşil pasaport sahiplerinin bazılarının iltica talebinde bulunmuş olması, bu pasaport sahiplerinin tümünün aynı talepte bulunacağı sonucunu doğurmaz.

- Vatandaşlarımız artık iltica talebinde bulunmamaktadırlar; iltica başvurularında çok ciddi düşüşler bulunmaktadır. Dolayısıyla yeşil pasaport sahiplerinin ilticası sorunu bulunmamaktadır.

- Yabancı ülkeler açısından önemli olan, ilgili ülkeye giren kişinin ülkesine tekrar geri dönmesidir. Yabancı ülkeler vize verirken, vize verdikleri kişinin ülkesine geri dönmesini sağlayacak bağlantılarının ve gerekçelerinin bulunup bulunmadığına bakmaktadırlar. Kamu görevlisi olma, ülkeye geri dönüleceğinin teminatıdır ve bu anlamda bir tür vize niteliğindedir. Dolayısıyla yeşil pasaportların yabancı ülkeler açısından bir sorun oluşturmaması gerekir.

- Bu nedenlerle, mevcut durumda değişiklikler yaparak hakları sınırlamak ve kazanılmış hakları ihlal etmek doğru değildir; mevcut kapsamın daraltılmaması gerekir.

Komisyonumuz, Alt Komisyonda yapılan ve yukarıda aktarılan tartışmaların da ışığında bu konuda bir ölçüt belirlemenin güçlüğünü dikkate alarak ve belirlenecek yeni bir ölçütün kazanılmış hakları zedeleyebileceği endişesiyle mevcut durumun korunması gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Bu nedenle Komisyonumuz mevcut uygulamanın, yani birinci, ikinci ve üçüncü derece kadrolarda bulunan veya bu kadrolar karşılık gösterilmek veya T.C. Emekli Sandığı ile ilgilendirilip emekli kesenekleri bu derecelerden kesilmek suretiyle sözleşmeli olarak çalıştırılan Devlet memurları ve diğer kamu görevlilerine, diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman hususi damgalı pasaport verilmesi uygulamasının sürdürülmesini sağlayan bir önergeyi kabul etmiştir. Sözkonusu önerge, Tasarının, belirli miktarda ihracat yapan ve vergi rekortmeni olan kişilere yeşil pasaport verilmesini öngören hükümlerini de içermektedir. Önergede ayrıca Eximbank Genel Müdürü, belirli borsa başkanları veya genel müdürleri gibi sınırlı sayıda kişiye yeşil pasaport verilmesi öngörülmektedir. Komisyonumuz maddeyi önergede öngörülen değişikliklerle birlikte kabul etmiştir.

B. Kırmızı (Diplomatik Pasaport)

Uluslar arası uygulamada diplomatik pasaportlar,

1. Ülkeyi uluslar arası hukuka göre temsil etmeye sürekli yetkili Devlet Başkanı, Başbakan, Dışişleri Bakanına,

2. Ülkeyi temsil etmek görevi ile yabancı ülkeye gönderilen resmi heyet mensuplarına,

3. Ülkeyi temsil etmek görevi ile yabancı ülkeye gönderilen Dışişleri Bakanlığı mensuplarına,

4. Ülkenin yurtdışı temsilcilikleri kadrolarına atananlara,

5. Uluslar arası bazı kadrolarda çalışanlara,

6. Diplomatik kuryelere,

Verilmektedir.

Birçok ülkede ayrıca, yasama meclisi üyelerine ve devlet protokolünde en üst düzeyde yer alan ve ülkenin dış ilişkilerinde önemli rol alan kamu görevlilerine de kırmızı pasaport verilmektedir.

Alt Komisyon bu genel uygulama çerçevesinde Tasarının 14 üncü maddesini gözden geçirmiş ve maddeyi yeniden düzenlemiştir. Alt Komisyonumuz bu bağlamda Tasarıya devleti temsil etme niteliği bulunan TBMM Genel Sekreteri, MGK Genel Sekreteri, AB Genel Sekreteri, Savunma Sanayi Müsteşarı, Merkez Bankası Başkanı, Emniyet Genel Müdürü, TİKA Başkanı ve valileri eklemiştir. Alt Komisyon yukarıda çizilen kapsama girmeyen kişileri madde metninden çıkarmıştır. Örneğin yurtdışı temsilciliklerine sürekli görevle atanan ancak uluslar arası ayrıcalık ve bağışıklıklardan yararlanmayan memurlar madde kapsamından çıkarılmıştır. Çünkü bu kişiler devletin yurtdışında temsil edilmesiyle görevlendirilmemişlerdir ve dolayısıyla bu kişilerin devleti temsil eden kırmızı pasaport taşımaları uygun değildir.

Alt Komisyon ayrıca sürekli görevle yurtdışına gönderilmesi uygun görülen TİKA program koordinatörlerine Dışişleri Bakanlığının mutabakatı tahtındaki görev süresince kırmızı pasaport verilmesini uygun görmüştür.

Komisyonumuz Alt Komisyonun bu düzenlemesini benimsemiştir. Komisyonumuz ayrıca 30/ 11/2005 tarihli toplantısında kabul ettiği bir önergeyle Genelkurmay Başkanınca NATO ve diğer uluslararası kuruluşlarda görevlendirilenlere de diplomatik pasaport verilmesini kararlaştırmıştır. Ancak Komisyonumuzun 22/2/2006 tarihli 29 uncu toplantısında maddenin, İçtüzüğün 43 üncü maddesi uyarınca yeniden görüşülmesini öngören bir önerge kabul edilmiştir. Maddenin yeniden görüşülmeye açılmasından sonra madde üzerinde iki önerge verilmiştir. Önergelerin birincisiyle daha önce yapılan düzenlemeler yeni bir sistematik içinde sunulmakta ve maddeye ayrıca Anayasa Mahkemesi Başkanvekili, TÜBİTAK Başkanı ve Milletvekillerinin 25 yaşını aşmamış olan öğrenim görmekte olan çocukları eklenmektedir. Önergenin öngördüğü sistemde, mevcut görevleri dolayısıyla kırmızı pasaport alabilecek olanlarla görevle ilişkili olmadan kırmızı pasaport alabilecekler arasında ayrım yapılmakta ve görev dolayısıyla kırmızı pasaport alacaklar protokol sırasıyla sayılmaktadır. Önerge Komisyonumuzca kabul edilmiştir. Önergelerin ikincisiyle büyükşehir belediye başkanlarına kırmızı pasaport alma hakkı verilmektedir. Bu önerge de Komisyonumuzca kabul edilmiş ve 3 üncü madde, önergelerde öngörülen değişikliklerle birlikte kabul edilmiştir.

Alt Komisyonda yukarıda belirtilen hususların dışında dört noktada daha değişiklik yapılmıştır:

1.5237 sayılı Ceza Kanununda yasa dışı yollardan yabancıların ülkeye sokulmasına ve vatandaşların yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan kişilere yaptırım uygulanmasını öngören bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla 5237 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, cezasız kalması nedeniyle, bu tür suçlarda büyük artışlar olmuştur. Alt Komisyon bu yasal boşluğun giderilmesi amacıyla Tasarıya yeni bir madde eklemeyi uygun görmüştür. Buna göre, maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulması ya da ülkede kalmasına imkân sağlayan ya da Türk vatandaşının veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkân sağlayan gerçek kişi ve kişiler ile tüzel kişiler hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 79 uncu maddesinde öngörülen cezalar tatbik edilecektir. Ayrıca bu suçu işlemek amacıyla kullanılan nakil araçları ve suçun işlenmesi ile elde edilen maddi menfaatler müsadere edilecektir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, müsadere edilecek nakil araçları, bu kişileri taşıyan tüm araçlar değil, bu kişileri yasa dışı yollardan ülkeye sokmak ya da ülkeden çıkarmak amacıyla özel olarak kullanılan araçlardır. Bu bağlamda örneğin kişiyi taşımış olan uçağın ya da kişiyi taşımış olmakla birlikte bu suçu işlemeyen araç sahibinin aracının haczi sözkonusu olmayacaktır.

2. Tasarıdaki düzenlemelere bakıldığında genel olarak belirli bir pasaportu almaya hak kazanan kişinin eşinin ve reşit olmayan çocuklarının da bu hakka sahip olduğu görülmektedir. Alt Komisyonumuzda kız çocuklarının erkek çocuklarından daha fazla korunmaya muhtaç oldukları düşünülerek kız çocukları lehine pozitif ayrımcılık ilkesinin uygulanması gerektiği ifade edilmiştir. Cevaben yapılan açıklamalarda bu tür bir ayrımın Avrupa Birliği Müktesebatına aykırı olduğu, kadın erkek eşitliğine aykırılık taşıdığı, 18 yaşını bitiren kız çocuklarının rüştlerini ispat edemedikleri sonucunu doğuracağı ve diplomatik pasaportlara vize uygulanması riskini doğuracağı ve bu nedenle kız ve erkek çocukları arasında bu tür bir ayrım yapılmaması gerektiği ifade edilmiştir. Alt Komisyonumuzda ayrıca idare mahkemeleri tarafından verilmiş olan bir kararla Pasaport Kanununun bu hükmünün eşitlik ilkesine aykırı bulunduğu belirtilmiştir. Alt Komisyon bu gerekçeleri uygun bularak kız ve erkek çocukları arasında ayrım yapılmaması gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Alt Komisyon bu ilkeden hareketle farklı maddelerdeki farklı ifadeleri de değiştirmiş ve kavram birliğini sağlamak için bütün maddelerde "reşit olamayan çocuklarına" ibaresini kullanmayı uygun bulmuştur.

3. Alt Komisyon Tasarıyı 5237 sayılı yeni Türk Ceza Kanunu hükümleri ve Yeni Türk Lirası uygulaması doğrultusunda güncellemeye çalışmıştır.

4. Yapılan yeni düzenlemeler doğrultusunda yürürlükten kaldırılan hükümler yeniden düzenlenmiştir.

Komisyonumuz, Alt Komisyonun yaptığı bu değişiklikleri gözden geçirmiş ve Türk Ceza Kanunu ile Türk Lirası uygulamasına uyumu sağlayan altı önergeyi kabul etmiştir. Alt Komisyon metninin 9, 10 ve 11 inci maddeleri kabul edilen birer önerge doğrultusunda değiştirilmiştir. Alt Komisyon metninin 5682 sayılı Kanunun 36 ncı maddesini değiştiren 12 nci maddesi, 36 ncı madde yürürlükten kaldırıldığı için metinden çıkarılmıştır. Alt Komisyon metninin 13 ve 14 üncü maddeleri kabul edilen birer önergeyle metinden çıkarılmıştır. Tasarının 15 inci maddesi üzerinde verilen ve yürürlükten kaldırılan hükümleri gösteren bir önerge madde sıralamasına uygun olarak 12 nci madde olarak kabul edilmiştir. Önergede 5682 sayılı Kanunun 16, 36, 38 ve ek 4 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmaktadır.

Alt Komisyon metninin geçici maddesi kazanılmış hakları korumaya yöneliktir. Komisyon yeni düzenlemeyle kazanılmış hak kaybını önlediği için bu tür bir maddeye gerek kalmamıştır. Komisyonumuz bu nedenle geçici maddeyi reddetmiştir.

Alt komisyon metninin yürürlük ve yürütmeye ilişkin 16 ve 17 nci maddeleri, madde sıralamasına uygun olarak, 13 ve 14 üncü maddeler olarak kabul edilmiştir.

Raporumuz, Genel Kurula sunulmak üzere arz olunur.

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

MADDE 1.- 15/7/1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanununun 6 ncı maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Hava yoluyla Türkiye’den, Türk hava limanından ayrılmaya lüzum kalmayacak şekilde transit geçecek yabancılar için vize mecburiyeti yoktur. Ancak gerek görüldüğünde bunlara hava limanı transit vizesi uygulanabilir."

MADDE 2.- 5682 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin (A) bendinin (IV) numaralı alt bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"IV.- Umuma mahsus pasaportlar;"

MADDE 3.- 5682 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 13.- Diplomatik pasaportlar, Dışişleri Bakanlığı ile yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri veya elçilikleri tarafından verilir.

Diplomatik pasaportlar, geçici görev veya seyahat için gidenlere görevlerinin veya seyahatlerinin mahiyetine göre, bir seyahate mahsus olmak üzere veya en fazla iki yıl için; daimi görevle gidenlere de en fazla beş yıl için geçerli olmak üzere verilir.

Diplomatik pasaport alabilecek durumda bulunan veya alan kimselerin sıfat veya vazifeleri devam ettiği müddetçe eşlerine, yanlarında yaşayıp reşit bulunmayan kız ve erkek çocuklarına da diplomatik pasaport verilir.

Diplomatik pasaportların, sahiplerinin cepheden ve gerekiyorsa beyaz camlı gözlükle çekilmiş resmini ihtiva etmesi gerekir.

Diplomatik pasaportlar hiçbir harç ve resme tabi değildir."

MADDE 4.- 5682 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 14.- A) Hususi damgalı pasaportlar:

Türkiye Büyük Millet Meclisi eski üyelerine, eski bakanlara, birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az daire başkanı veya eşiti görev unvanına sahip olan Devlet memurları ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az albay rütbesinde bulunan subaylara, birinci derece kadroyu iktisap etmiş hakimler ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş Cumhuriyet savcılarına, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu kapsamında profesör olarak en az 2 yıl görev yapmış olmak şartıyla yüksek öğretim kurumlarında çalışan profesörlere, diplomatik pasaport verilmesini gerektiren vazifelerinden başka herhangi bir resmi vazife ile veya kendi hesaplarına yabancı ülkelere gittikleri zaman verilir. Bunlardan emeklilik sebebi ile vazifelerinden ayrılmış olanlara da bu tür pasaport verilir.

Büyükşehir, il ve ilçe belediye başkanlarına, özel kanunlarla kamu tüzel kişiliğini haiz olarak kurulan kurum, kurul ve üst kurul başkanlarına, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının birliklerinin başkanlarına, Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı ile işçi, memur ve işveren sendikaları konfederasyonları genel başkanlarına görevleri süresince hususi damgalı pasaport verilir.

Bir önceki yıl gelirleri itibarıyla, tahakkuk eden yıllık kurumlar vergisi yönünden illerinde birinci olan kurumlar ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren kurumların yönetim kurulu başkanlarına, tahakkuk eden gelir vergisi yönünden illerinden birinci olan mükellefler ile Türkiye genelinde ilk elli arasına giren mükelleflere tahakkuk eden verginin en az birinci taksitini ödemiş olmaları kaydıyla, bir önceki takvim yılında en az otuz milyon ABD Doları veya karşılığı döviz tutarı ihracat yapan firmaların yönetim kurulu başkanları ve genel müdürlerine bir yıl süreyle geçerli olmak üzere hususi damgalı pasaport verilebilir. Süresi sona eren hususi damgalı pasaportların aynı şartlar dahilinde aynı süre ile yenilenmesi mümkündür. Bu hakkın kazanıldığı yıl kullanılması şarttır. Bu paragraf uyarınca pasaport verilecek kişilerin belirlenmesine, bildirimine ve verilen pasaportların iptaline ilişkin usul ve esaslar Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık ile Dışişleri, İçişleri ve Maliye bakanlıklarınca müştereken tespit edilir.

Hususi damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların eşlerine de aynı türden pasaport verilir. Hususi damgalı pasaport almaya hakkı bulunduğu sırada vefat edenlerin dul eşlerine, başkası ile evlenmemiş olmak kaydıyla aynı türden pasaport verilmesi mümkündür.

Hususi damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların yanında yaşayıp reşit bulunmayan kız ve erkek çocuklarına da hususi damgalı pasaport verilir.

B) Hizmet damgalı pasaportlar:

Bu Kanun gereğince kendilerine diplomatik veya hususi damgalı pasaport verilmesi mümkün olmayan kimselere, Hükümetçe, hususi idarelerce veya belediyelerce resmi vazife ile dış memleketlere gönderildiklerinde veya dış memleketlerde vazifeye alındıklarında verilir.

Türkiye Cumhuriyetinin üyesi bulunduğu milletlerarası kuruluşlarda memur statüsünde çalışanlar ile Türk Hava Kurumu ve Türkiye Kızılay Derneğince görevlendirilenlere de aynı türden pasaport verilir.

Hizmet damgalı pasaport alabilecek durumda bulunanların eşlerine de aynı tür pasaport verilir. Hizmet damgalı pasaport sahibinin yanında yaşayıp reşit bulunmayan kız ve erkek çocuklarına da aynı türden pasaport verilir.

C) Hususi ve hizmet damgalı pasaportlar:

Talep edenin mensubu bulunduğu makamın yetkili amirinin başvurusu üzerine yurt içinde İçişleri Bakanlığınca veya İçişleri Bakanının vereceği yetkiye göre valiliklerce, yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri, elçilikleri veya başkonsoloslukları tarafından verilir. (A) ve (B) fıkralarında belirtilen eşlere ve çocuklara hususi ve hizmet damgalı pasaport verilmesi için de aynı yazılı başvuru gereklidir. Emeklilik sebebi ile vazifelerinden ayrılmış olanların hususi damgalı pasaport alabilmeleri için durumlarını gösteren belgelerle İçişleri Bakanlığına veya valiliklere, yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri, elçilikleri veya başkonsolosluklarına müracaat etmeleri gerekir.

Hususi damgalı pasaportlar beş sene için; hizmet damgalı pasaportlar altı aydan az olmamak ve beş seneyi geçmemek üzere pasaport sahibinin görevinin müddetine göre tespit edilecek süre için geçerli olmak üzere tanzim edilir.

Bu pasaportlar, sahiplerinin fotoğrafını ihtiva etmelidir."

MADDE 5.- 5682 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin birinci ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, ikinci ve üçüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.

"Türk vatandaşlarının umuma mahsus pasaportları yurt içinde İçişleri Bakanlığınca veya İçişleri Bakanının vereceği yetkiye göre valiliklerce, yabancı memleketlerde Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri, elçilikleri veya başkonsoloslukları tarafından verilir."

"Umuma mahsus pasaportlar; 18 yaşına kadar en az 1 yıl, en fazla 5 yıl; 18 yaşından büyükler için en az 1 yıl, en fazla 10 yıl geçerli olmak üzere tanzim edilir."

MADDE 6.- 5682 sayılı Kanunun 17 nci maddesinin (A) fıkrasının birinci paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Umuma mahsus pasaport almak isteyen kimselerin; usulüne uygun form dilekçe, yeterli sayıda fotoğraf ve nüfus hüviyet cüzdanlarının aslı ile mahallin emniyet müdürlüğüne müracaat etmeleri lazımdır."

MADDE 7.- 5682 sayılı Kanunun 18 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 18.- Tabiiyetsiz bulunan veya tabiiyet durumlarının muntazam bulunmaması hasebiyle ikamet ve seyahatleri bakımından fiilen tabiiyetsizlere tatbik edilen muamelelere tabi tutulmasında İçişleri Bakanlığınca zaruret görülen kimselere icabında mezkur Bakanlığın alacağı kararla "yabancılara mahsus" damgasını taşıyan ve Türk vatandaşlığını iktisap bakımından herhangi bir manayı veya hamili lehine herhangi bir hak kazanımını sağlamayan bir pasaport verilir.

Bu pasaport iki türdür:

A) Türkiye’ye yalnız bir giriş veya Türkiye’den yalnız bir çıkış için geçerli olan pasaportlar.

Giriş için verildiği takdirde Türkiye’ye girişin gerçekleşmesi; Türkiye’den çıkış için verildiği takdirde de üzerindeki kayıtta belirtilen ülkeye varış üzerine geçerliliği sona erecek olan bu pasaportların sahipleri tarafından, tanzim tarihinden itibaren bir ay içinde bulunduğu memleketi terketmek suretiyle kullanılması şarttır. Aksi takdirde yenilenmesi gerekir.

B) Bir gidiş ve geliş için verilen pasaportlar İçişleri Bakanlığının takdirine göre üç ay, altı ay, bir yıl, iki yıl, beş yıl veya on yıl geçerli olmak üzere tanzim edilir.

Her iki türden pasaportlar, İçişleri Bakanlığı ve yabancı memleketlerde İçişleri Bakanlığının talebi veya tasvibi üzerine Dışişleri Bakanlığınca verilecek talimata istinaden, Türkiye Cumhuriyeti konsolosluk makamları tarafından verilir.

(A) bendinde yazılı türden pasaportların yürürlüğünü kaybetmesi tarihinden itibaren 2 ay geçmişse bunların yenilenmesi işlemi İçişleri Bakanlığının kararına bağlıdır.

Pasaport sahibinin tabiiyeti bakımından aynı durumda bulunup reşit olmayan ve iş sahibi bulunmayan kız ve erkek çocuklarına da aynı türden pasaport verilmesi mümkündür. Tabiiyeti bakımından aynı durumda bulunan eşi hakkında da aynı işlem yapılabilir.

Bu pasaportlar, sahiplerinin fotoğrafını ihtiva etmelidir."

MADDE 8.- 5682 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Gemiadamı cüzdanı ve uçak mürettebatı belgeleri pasaport vermeye yetkili makamlarca, demiryolu personeli kimlik belgeleri anlaşmalarda öngörülen yetkili makamlarca tasdik edilmedikçe pasaport yerine kullanılamaz."

MADDE 9.- 5682 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 33-Türkiye Cumhuriyeti sınırlarını pasaportsuz veya pasaport yerine kaim olacak bir vesikayı hamil olmaksızın terk eden veya buna teşebbüs eden kimseler hakkında üç milyar liraya kadar ağır para veya üç yıla kadar hapis cezası verilir veya her iki ceza birlikte hükmolunur.

Türkiye’de herhangi bir suçtan sanık veya hükümlü olup da kendilerini takibattan veya cezadan kurtarmak, askerlikten kaçmak, vergi borçlarını ödememek gibi hususi maksatlarla bu fiili işleyen kimseler hakkında üç milyar liradan altı milyar liraya kadar ağır para veya üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir veya her iki ceza birlikte hükmolunur."

MADDE 10.- 5682 sayılı Kanunun 34 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 34.- Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından her nasılsa pasaportsuz olarak girebilmiş olan vatandaşlar veya yabancılar üç milyar liradan altı milyar liraya kadar ağır para veya üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile veya her ikisi ile cezalandırılır.

Bu gibilerden yabancı olanlar cezalarını çektikten sonra sınır dışı edilirler. Sınır dışı edilirken yabancının Türkiyeye giriş yer ve şekli göz önünde bulundurulabilir."

MADDE 11.- 5682 sayılı Kanunun 35 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 35.- Bakanlar Kurulunca tayin olunan mahallerden başka yerlerden Türkiyeye giren veya Türkiyeden çıkanlar, usulüne uygun pasaport veya vesika taşısalar bile üç milyar liradan altı milyar liraya kadar ağır para veya üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile veya her ikisi ile cezalandırılır.

Bu gibilerden yabancı olanlar cezalarını çektikten sonra sınır dışı edilirler. Sınır dışı edilirken yabancının Türkiyeye giriş yer ve şekli göz önünde bulundurulabilir."

MADDE 12.- 5682 sayılı Kanunun 38 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 38.- Bu Kanunda yazılı cezalar asliye ceza ve ağır ceza mahkemelerince hükmolunur."

MADDE 13.- 5682 sayılı Kanunun ek4 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Ek Madde 4.- Birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az daire başkanı veya eşiti görev unvanına sahip bulunup da hususi damgalı pasaport almaya hakkı olan Devlet memurları ile birinci derece kadroyu iktisap etmiş en az albay rütbesinde bulunup da hususi damgalı pasaport almaya hakkı olan subayların hizmet süreleri ve taşıdığı unvanları, rütbeleri taşımakla beraber, birinci derece kadroyu almadan emekli olanların hizmet süreleri, unvanları ve rütbeleri dikkate alınarak, müracaat tarihi itibarıyla hususi damgalı pasaport almaya hak kazanan Devlet memurları ve subaylar emsal alınmak suretiyle, bunlara da hususi damgalı pasaport verilir."

MADDE 14.- 5682 sayılı Kanuna aşağıdaki madde eklenmiştir.

"EK MADDE 6.- Bu Kanunun 33, 34 ve 35 inci maddelerinde belirtilen ağır para cezaları, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır."

MADDE 15.- 5682 sayılı Kanunun 16 ve 36 ncı maddeleri ile geçici 1 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 16.- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 17.- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.