Bursa'da çalıştığı işyerinden kapı önüne konulan işçi, soluğu İş Mahkemesi'nde aldı. Çalışma saatlerinin 8 saat olması gerekirken 12 saat çalıştırıldığını, hiçbir hakkının ödenmediğini öne süren davacı işçi, işverenin noter kanalıyla gönderdiği ihtarnâmedeki iddiaları kabul etmediğini, zorla işten çıkartıldığını ileri sürerek, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti ve fazla mesai ücreti alacağını talep etti. Davalı şirket avukatı ise davacı hakkında tutulan tutanakların hukuka uygun olduğunu, öğlen yemeği verilmediği iddiasının gerçek dışı olduğunu, haftalık ve yıllık izinlerin kullanıldığını, 8 saatten fazla çalışma iddiasının gerçekle bağdaşmadığını belirterek, iş sözleşmesinin feshinin haklı olduğunu savundu.
İş Mahkemesi, davanın kısmen kabûlüne hükmetti. Kararı davalı şirket temyiz edince devreye Yargıtay 9. Hukuk Dairesi girdi.
'İŞÇİNİN HİÇ ARA VERMEDEN ÇALIŞMASI BEKLENEZ'
İşçilerin öğle (ara) molası süresine dair tartışmalara son noktayı koyan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, işçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışmasının beklenemeyeceğine dikkat çekti.
Gün içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlar sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı olduğunun vurgulandığı kararda, ara dinlenmenin 4857 sayılı İş Kanunu'nun 68. maddesinde düzenlendiği hatırlatıldı.
Kararda şöyle denildi:
"Yasada, ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre dört saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az on beş dakika, dört saatten fazla ve yedi buçuk saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük yedi buçuk saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada yedi buçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanununun 63'üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi on bir saati aşamayacağından, 68'inci maddenin belirlediği yedi buçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok on bir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Günde on bir saate kadar olan (on bir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, on bir saatten fazla çalışmalarda ise en az bir buçuk saat olarak verilmelidir."
'İşçi ara dinlenme süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz'
İşçinin ara dinlenme süresine dâir akıllara takılan sorulara da açıklık getirilen kararda; işçinin ara dinlenme saatinde tamamen serbest olduğu, bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebileceği ifade edildi. İşçinin ara dinlenme süresini iş yerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesinin verilmemiş sayılacağı belirtildi.
Kararda, "Ancak işçi işyerinde kalsa bile, ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz. Ara dinlenmesi için ücret ödenmesi gerekmez. Ancak bu süre işçiye dinlenme zamanı olarak tanınmamışsa, işçinin normal ücretinin ödenmesi gerekir. Bu sürenin haftalık 45 saati aşan kısmını oluşturması hâlinde ise, zamlı ücret ödenmelidir. Ara dinlenme süreleri kural olarak aralıksız olarak kullandırılır. Ara dinlenmesinin kullandırılması zorunlu ise de, bunun kullanılacağı zamanı belirlemek işverenin yönetim hakkıyla ilgilidir. İşçilerin tamamı aynı anda ara dinlenme zamanını kullanılabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkündür. Ancak ara dinlenme süresinin, işe, ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya aynı süreyle erken bırakma şeklinde kullandırılması doğru olmaz. Ara dinlenme süresinin günlük çalışma içinde belli bir zamanda amaca uygun şekilde kullandırılması gerekir" denildi.
İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği'nde ara dinlenme süresinin çalışma süresinden sayılmayacağının hüküm altına alındığının dile getirildiği kararda şu ifadeler yer aldı:
Soru: Merhaba, bir kimya fabrikasında çalışıyorum. Arada sırada kendi rızam ile fazla mesaiye kalıyorum. Fakat fazla mesai hesabı yaparken işveren her seferinde 1 saat eksik hesap yapıyor. Yani ben 08:00’de işe giriş yapıyorum ve saat 20:00’de işten çıkıyorum. Normal şartlarda 12 saat üzerinden işlem yapması gerekirken bana 11 saat üzerinden işlem yaptığını öğle arası çalışma süresinden sayılmadığını söyledi. Böyle bir şey var mı? İşyerinde geçirdiğim saat önemli değil midir? Öğle arası çalışma süresinden sayılır mı? Bana geri dönüş yapabilir misiniz? Teşekkürler.
Cevap:
Merhabalar,
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 63 maddesine göre işçinin haftalık çalışma süresi 45 saat sınırlandırılmıştır. Bu 45 saatlik durum, aksi bir karar söz konusu değil ise, haftanın iş günlerine eşit olarak bölünür. Bunun anlamı ise, bir çok iş yerinde günlük çalışma süresinin en az 7,5 saat olarak belirlenmesidir. Bir işyerinde normal şartlarda bir işçi günde maksimum 11 saat hafta da ise, 45 saatten fazla çalıştırılamaz. İşveren isterse, günde 7,5 saat çalıştırarak haftanın 6 günü, günde 9 saat çalıştırarak haftanın 5 günü çalıştırma şansına sahiptir. Burada önemli olan haftalık 45 saatttir.
İşçinin günde kaç saat çalışması gerektiği ile ilgili herhangi bir düzenleme söz konusu değildir. Sadece işçinin günlük çalışma süresinin maksimum 11 saati geçemeyeceğine dair bilgilendirme bulunmaktadır. Haftalık 45 saati geçmedikten sonra, günlük çalışma süresinin belirlenmesinde işveren tam yetkilidir. Bknz: Günlük çalışma süresi kaç saattir?
Ara dinlenmesi işçinin çalışmadan ve dinlenerek geçirdiği süreleri ifade etmektedir. 4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 68 maddesi‘ne göre göre işçiye ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
İş yerlerinde çalışma süresi;
Ara dinlenmesi verilir.
4857 Sayılı İş Kanunu‘nun 68. maddesine göre, ara dinlenmeler çalışma süresinden sayılmamaktadır.
Yemek molası bir ara dinlenme süresi olarak belirlenmiştir ve yemek yediğiniz süre ilgili kanunun 68. maddesine göre, çalışma süresinden sayılmamaktadır. Bu konu hakkında işvereninize herhangi bir yaptırımda bulunmanız söz konusu değildir.
Burada önemli olan günde 7,5 saati aşan çalışmalarınız da, işvereninizin size günde minimum 60 dakika ara dinlenme süresi verip vermediğidir. Eğer bu süreyi veriyorsa, öğle arasında geçen süre de ara dinlenme süresi olarak sayılacaktır ve sizin tüm hesaplama işlemleriniz 08.00 – 20.00 saatleri arasında 11 saat olarak işleme alınacaktır.
Özetlememiz gerekir ise şayet;
Öğle arası ara dinlenme süresi olarak kabul edilir ve ara dinlenme süreleri çalışma süresinden sayılmaz. Burada işvereninize karşı bir yaptırımda bulunamazsınız. Fakat siz, olması gerekenden daha az ara dinlenme süresi kullanıyorsanız işvereninizden bu süreyi talep edebilirsiniz.
İşvereniniz ara dinlenme sürenizi kısıtlayamaz ve kendince kurallar koyarak ara dinlenmenizi ortadan kaldıramaz. Siz günde 11 saat çalıştığınız için iş yerinizde yemek süresi dahil toplam 60 dakika ara dinlenmesi yapmalısınız. Eğer bu ara dinlenmeyi kullanıyorsanız, işvereninizin yaptığı hesapta herhangi bir hata bulunmamaktadır.
Bknz: Çay molası çalışma süresinden sayılır mı?
Umut ULU