Yer Şekillerini Gösteren Haritalar

eğitim öğretim ile ilgili belgeler>konu anlatımlı dersler >coğrafya dersi ile ilgili konu anlatımlar

HARİTALARDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİ GÖSTERME YÖNTEMLERİ (İZOHİPS, İZOBAT) (COĞRAFYA KONU ANLATIMI)

1. RENKLENDİRME YÖNTEMİ

Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini daha belirgin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir. Renklendirme işlemi, aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi olur:

Yükselti basamakları (m)

 Kullanılan Renkler

0-200

 Yeşil

200-500

 Açık Yeşil

500-1000

 Sarı

1000-1500

 Turuncu

1500-2000

 Açık Kahverengi

2000 ve üzeri

 Koyu Kahverengi

Fiziki haritalarda beyaz renkler buzulları ya da kalıcı karları gösterirler. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilmektedir. Mavinin tonu koyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır. Renklendirme yöntemi, günümüzde en çok kullanılan yöntemlerdendir.

2. GÖLGELENDİRME YÖNTEMİ

Yer şekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre, ışık alan yerler açık, gölgede kalan yerler koyu renkte boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

3. TARAMA YÖNTEMİ

Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yer şekilleri gösterilir.

Tarama yönteminde, eğim fazla ise çizgiler kalın, kısa ve sık olur. Eğim az ise çizgiler ince, uzun ve seyrek olur. Düz alanlar ise taranmayarak boş bırakılır. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir.

4. KABARTMA YÖNTEMİ

Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek oluşturulan maketleridir. Bu yöntem, yer şekillerinin gerçeğe en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Ancak, kabartma haritaların yapılışı ve taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır.

5. İZOHİPS (EŞ YÜKSELTİ) YÖNTEMİ

Yeryüzünde deniz seviyesine göre aynı yükseltiye sahip olan noktaların birleştirilmesi ile elde edilen kapalı eğrilerle izohips (Eşyükselti) eğrileri denir. En sık kullanılan yöntemdir.

İZOHİPSLERİN ÖZELLİKLERİ

-İç içe kapalı eğrilerdir.

-Yeryüzü şekillerini yükseltilerini ve biçimlerini canlandırırlar.

-En geniş izohips eğrisi en alçak yeri, en dar izohips eğrisi en yüksek yeri gösterir.

0 metre eğrisi deniz kıyısından geçer.

-İzohipsler eşit yükselti aralıklarıyla çizilirler. Birbirini takip eden iki izohips eğrisi arasındaki yükselti farkı  (equidistans) haritanın tamamında aynıdır.

NOT:İzohipsler arasındaki yükselti farkını  haritanın ölçeği belirler. Büyük ölçekli haritalarda yükselti farkı küçük iken, küçük ölçekli haritalarda fark büyüktür.

-Bir eğri üzerinde bulunan bütün noktaların yükseltileri aynıdır.

-Her izohips eğrisi kendisinden daha yüksek izohips eğrisini çevreler.

-İzohips eğrileri dağ doruklarında nokta halini alırlar.

-İzohipsler birbirini kesmezler.

-Birbirini kuşatmayan komşu iki izohips  aynı  yükselti değerlerine sahiptir.

-Akarsuyun her iki yanındaki eğrilerin yükseltisi aynıdır

-Eş yükselti eğrilerinin sık  geçtiği yerlerde eğim fazla, seyrek  geçtiği yerlerde eğim azdır.

İzohips Eğrilerinin Sık Geçtiği Yerlerde:

-Eğim fazladır.

-Akarsuların akış hızları fazladır.

-Akarsuların aşındırma gücü fazladır.

-Akarsuların aşındırması derine doğrudur.

-Kıta sahanlığı dardır.

-Dağa tırmanma zordur.

-Zirveyle etek arasındaki mesafe azdır.

İzohips Eğrilerinin Seyrek Geçtiği Yerlerde:

-Eğim azdır.

-Akarsuların akış hızları azdır.

-Akarsuların aşındırma gücü azdır.

-Akarsuların aşındırması yana doğrudur.

-Kıta sahanlığı geniştir.

-Dağa tırmanma kolaydır.

-Zirveyle etek arasındaki mesafe fazladır.

İZOHİPS HARİTALARINDA YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ:

1.Tepe (Doruk, Zirve):

İzohips haritalarında iç içe geçmiş eğriler şeklinde gösterilir. En içte bulunan eğri en yüksek yeri gösterir. Burada bir nokta (.) bulunur. Bu da en yüksek noktanın bulunduğu yeri gösterir.

2.Vadi:

İzohipslerin en dar izohips istikametine doğru “V” şeklinde girinti yaptıkları yerlerdir.

3.Boyun:

İki tepe arasında kalan en alçak kesimlerdir. İzohips haritalarında birbirini kuşatmayan komşu izohipsler arasında kalan yerlerdir.

4.Yamaç:

Sırtların her iki tarafında kalan kısımlardır.

5. Sırt:

İki yamacın  birleştiği yüksek kesimlerdir.İzohips haritalarında eğriler, yükseltinin arttığı yöne doğru ağzı açık “V” şeklinde uzanırlar. Sırtlar su bölümü çizgilerini oluştururlar.

6.Çanak:

Çevresine göre alçakta kalan çukur sahalardır. Çanağın başladığı  yerden bittiği yere kadar ok işretleri ile gösterilir. Kabarık eğrilerde her eğri daha yüksek  olan eğrileri  kuşatırken, çukur yerlerde durum bunun tam tersinedir; her eğri daha alçak yerleri kuşatır.

7.Delta:

Akarsuların  denizi  doldurmaları  sonucunda oluşan ovalardır. Haritalarda kıyı çizgisi  denize doğru üçgen şeklinde uzanan çıkıntıyla gösterilir.

8.Kıyı Çizgisi:

Denizle karanın birleştiği kesimlerdir. Kıyı çizgisi daima 0 m olarak kabul edilir.

10. Plato:

Akarsular tarafından derince parçalanmış yüksek düzlüklerdir.

Plato düzlüklerinde izohips sayısı azalır. Akarsu çevresinde izohipslerin sıklaştığı görülür.

11. Falez (Yalıyar):

Dik yamaçlı  kıyılardır. Haritalarda falez, birkaç izohips eğrisi, kıyı çizgisi üzerinde üst üste çakışmaktadır.

İZOHİPS HESAPLAMALARI EĞİM HESAPLAMALARI

Arazideki yükseklikler ve çukurluklar dikkate alınmadan,her yer düzlük kabul edilerek elde edilir. Türkiye’nin   gerçek alanı  =814.578 km² Türkiye’nin izdüşüm alanı =779.452 km’dir. Fark=35.126 km² Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın fazla olması yer şekillerinin engebeli olduğunu gösterir.Farkın fazla olması ise engebeli alanların fazla olmadığını gösterir.Türkiye’de farkın fazla olması engebeli bir arazi yapısına sahip olduğunu gösterir.

Eğim Hesaplama

İki nokta arasındaki yükselti farkının, yatay uzaklığa oranına eğim denir.

FORMÜL:

Formülün Açıklaması: Eğim değeri yüzde (%) olarak isteniyorsa bu oran 100 ile, binde (‰) olarak isteniyorsa 1000; derece ( o ) olarak isteniyorsa 60 ile çarpılır. Eğim hesaplamalarında birimler metre cinsinden alınır. Özellikle yatay mesafe genelde km cinsinden verilir. Km verildiğinde (000) üç sıfır ekleyerek birimi metreye çeviririz.

Soru: A - B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?

Çözüm:

A B arasındaki gerçek uzaklık;

4 X 6 = 24 km olduğuna göre,

Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) X 1000

Eğim = 1200 / 24.000 X 1000

Eğim = %o 50'dir.

Uyarı: Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.

Gerçek Uzunluğu Hesaplama:

Gerçek uzunluk, yani arazi üzerindeki uzunlukluktur.

FORMÜL:

Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) X Harita Uzunluğu

Soru: 1 / 850.000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür. Buna göre iki kent arasındaki kuş uçuşu uzaklık kaç km'dir?

Çözüm:

Gerçek Uzunluk = Ölçek X Harita Uzunluğu

Gerçek Uzunluk = 850.000 X 8

Gerçek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 km'dir.

Soru: 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Aynı uzaklık 1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir?

Çözüm:

1 / 750.000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1.500.000 ölçekli haritada x cm gösterilir.

Ölçekler arasında 750.000 / 1.500.000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır.

x = 750.00 X 12 / 1.500.000 = 6 cm'dir.

İzdüşümsel Alanın Hesaplanması:

İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.

İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır.

FORMÜL:

İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)² X Haritadaki Alan

Soru: 1 / 700.000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm² olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km² dir?

Çözüm:

İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)² X Haritadaki Alan

İzdüşümsel Alan = (700.000)² X 15

İzdüşümsel Alan = 49 X 10¹⁰ X 15 = 7³⁵ X 10¹⁰ cm²

cm²'yi km²'ye çevirmek gerekir.

735 X10¹⁰ cm² = 735 km²'dir.

Haritadaki Alanı Hesaplama

FORMÜL:

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)²

Soru: Gerçek alanı 590.4 km² olan göl 1 / 1.200.000 ölçekli haritada kaç cm² gösterilir?

Çözüm:

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek² (Payda)

Haritadaki Alan = 590.4 / (12)²

Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm²

Uyarı: Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.

Ölçek Hesaplama (Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda)

FORMÜL:

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk

Soru: Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?

Çözüm:

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk

Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000

Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm

Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Ölçek Hesaplama (Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda)

FORMÜL:

Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan

Soru: Gerçek Alanı 4375 km² olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm² gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

Uyarı : Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.

>>>TIKLAYIN<<<

“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ TEST SORULARI, SORU BANKASI” SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

“COĞRAFYA DERSİ İLE İLGİLİ YAZILI SORULARI” SAYFASINI GÖRMEK İSTERSENİZ

>>>TIKLAYIN<<<

HARİTA BİLGİSİ

Harita Reklam İstemiyorum Burada Reklam Yayınlamak İstiyorum

Bir yerin kuşbakışı görünüşünün bir ölçek yardımıyla küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılması.

Bir Harita da Olması Gerekenler :

• Amaç


• Amaca uygun başlık


• Coğrafi Koordinatlar


• Ölçek


• Lejant

Haritalarda Projeksiyon Yöntemleri

Silindirik Projeksiyon : Ekvator'da bozulma az.

Konik Projeksiyon :Orta Kuşak'ta bozulma az

Düzlem Projeksiyon :Kutuplarda bozulma az

Haritalarda Yer Şekillerini Gösteren Yöntemler

Kabartma Yöntemi :

• Yer şekillerinin üç boyutlu ve gerçeğe en uygun gösteren yöntemdir.


• Bu haritaların maliyeti yüksek, yapılışı ve taşınması zor olduğundan kullanımı yaygın değildir.

Tarama Yöntemi :

• Eğimin fazla olduğu yerlerde çizgiler sık,kalın ve kısadır.Eğimin azaldığı yerlerde ise çizgiler uzun ince ve seyrektir.Düz yerler ise boş bırakılır.


• Yer şekilleri hakkında bilgi verir.


• Kullanımı yaygın değildir.

Gölgelendirme Yöntemi :

• Bu yöntemde genellikle yer şekillerine belirli bir yönden 45'lik açı yapacak biçimde ışık vurulduğu varsayılır.


• Engebeli yerler gölge,ışık vuran yerler ve düz yerler açık renkle gösterilir.


• Bu yöntemde yükselti bulunmaz ve profil çıkarılmaz.

Renklendirme Yöntemi :

• Bu yöntemde deniz seviyesinden itibaren belirli yükselti aralıkları belirli bir renk ile gösterilir.


• Bir harita da kullanılan renk çeşitliliği ne kadar fazla ise engebe ve yükselti farkı da fazladır.

İzohips Yöntemi :

İzohips : Eş yükselti eğrileri  /İzobat :Eş derinlik eğrileri...

Özellikleri ;

• İç içe kapalı eğrilerdir.
• En geniş izohips halkası en alçak yeri,en dar izohips halkası en yüksek yeri gösterir.
• Aynı izohips eğrisi üzerindeki bütün noktaların yükseltileri birbirine eşittir.
• İki izohips eğrisi birbirini kesmezler.
• İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar,seyrekleştiği yerlerde ise eğim azalır.

Kıyı Çizgisi:

Tepe / Zirve:

Akarsu:

Vadi /Sırt:

Falez:

Delta:

Kapalı Çukur:

Yamaç:

Boyun:

Plato:

Ölçeklerine Göre Haritalar

Planlar :Ölçeği 1 / 20.000'e kadar olan haritalardır.En ayrıntılı haritalardır.

Büyük Ölçekli Haritalar : Ölçeği 1/20.000 ile 1/200.000 arasında olan haritalardır.

Reklam İstemiyorum Burada Reklam Yayınlamak İstiyorum

Orta Ölçekli Haritalar : Ölçeği 1/200.000 ile 1/500.000 arasında olan haritalardır.

Küçük Ölçekli Haritalar : Ölçeği 1/500.000 ve üzeri olan haritalardır.

KONU DEĞERLENDİRME SORULARI

Dünya'nın şeklinden dolayı harita çiziminde bozulmalar meydana gelmektedir.Bu bozulmaları en aza indirmek için ise çeşitli projeksiyon yöntemleri kullanılmaktadır.

1) Buna göre ; Silindirik projeksiyon yöntemi ile çizilen bir haritada aşağıda verilen ilkelerden hangisin de bozulma en az olur?

A) Kenya               B) İzlanda              C) Kanada
D) Almanya          E) Pakistan

2) Yukarıda aynı bölgenin farklı ölçeklerdeki haritaları verilmiştir.Buna göre ; aşağıda verilen yargılardan hangisinde yanlışlık yapılmıştır?

A) II. haritanın ayrıntısı daha fazladır.
B) I. haritanın paydasındaki sayı daha büyüktür.
C) II. harita da bozulma daha fazladır.
D) II. harita daha küçük ölçekli bir harita'dır.
E) I. harita kağıtta daha fazla alan kapsar.

Yeryüzü şekillerini nereden öğrenebiliriz?

Yeryüzü şekillerini gösteren haritalara fiziki harita denir. Fiziki haritalarda amaç sınırları belirtmek değil yeryüzü şekillerini göstermektir.

Fiziki harita bize neyi gösterir?

Fiziki haritalar üzerinde dağ, tepe, göl, ova, akarsu, vadi, il merkezi ve birçok yeryüzü şekli yükselti ve derinliğe bağlı olarak belirlenen renk geçişleri ile gösterilir. Fiziki haritalarda belirtilen yükseklik ile deniz ve göllerin derinlikleri ya da vadilerin diklikleri anlaşılabilir.

Il ve ilçelerin sınırlarını belirten harita çeşidi nedir?

Siyasi haritalar ülke sınırlarını gösterir. Siyasi sınırlar belirlenmiştir.

Yeryüzü şekilleri nelerdir kısaca?

Dağ, ova, plato, göl, deniz, ırmak herkesin etrafında karşılaşabileceği doğal yer şekilleri olarak karşımıza çıkar. Bu yer şekilleri arasında ayrım yapabilmeleri öğrenciler için oldukça önemlidir.

Yeryüzü şekillerini hangi bilim inceler?

Jeomorfoloji , karalar üzerinde ve denizaltında yer kabuğunun yüzeyinde görülen şekilleri inceleyen, oluşum ve evrimlerini açıklayan, bunları kendi yöntembilimi içerisinde sınıflandıran, coğrafî dağılım ve gruplandırmalarını, nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır.

Fiziki haritada neyi göremeyiz?

Örneğin, bir fiziki harita yardımıyla incelediğimiz bölgedeki yükseltileri, gölleri, ovaları, platoları ve akarsuları yani kısacası bölgenin her türlü coğrafi alanını görülebilir. Ancak fiziki haritalarda şehir sınırları belirtilmez, bu haritalarda önemli olan şey coğrafi özelliklerdir.

Idari ve fiziki haritada neler gösterilir?

Kıtaların, ülkelerin sınırlarını gösteren haritalar siyasi haritalardır. Örneğin dünya atlasların ülkeler haritaları gibi. İdari harita ise ülke içindeki il, ilçe, kasaba ve köy gibi idari birimler arasındaki sınırları gösteren haritalardır bu nedenle idari haritalar denir.

Il ilçe gibi yerleşim yerlerinin sınırlarını gösteren haritalara ne denir?

İdari ve Siyasi HaritalarÜlkelerin başka ülkelerle olan sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi haritalar adı verilirken, ülkelerin kendi içerisindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denilmektedir.

Idari harita sınırları ülke il ilçe ve köy gibi yerleşim merkezlerini gösterir mi?

İdari harita ise ülke içindeki il, ilçe, kasaba ve köy gibi idari birimler arasındaki sınırları gösteren haritalardır bu nedenle idari haritalar denir. Bu haritalardan kullanılarak uzunluk ve alan hesaplamaları yapılır. Siyasi haritalar yer şekilleri hakkında bilgi içermezler.

Yeryüzü şekilleri nedir ne demek?

Yer kabuğunun yüzeyinde, iç ve dış kuvvetlerin etkisi altında meydana gelen bütün şekillere verilen genel ad.

Yeryüzü şekilleri nelerdir 6 sınıf?

Yeryüzü şekilleri birçok farklı isim üzerinden bilinmektedir. Bunlar arasında platolar, ovalar, dağlar ya da vadi ve akarsu ile göller ön plana çıkar. Bunların her birinden kendine özgü özellikleri vardır ve belli amaç altında kullanırlar.

Potamoloji ne demek?

Akarsu bilimi (veya ırmak bilimi, potamoloji), yeryüzündeki akarsuları inceleyen bilim dalıdır. Karalardaki akarsular ve bunların çeşitli özellikleri ile etkilerini inceleyen bilim dalına potamoloji veya akarsu hidrolojisi (akarsu bilimi) adı verilir.

Yerüstü ve yeraltı sularının dağılışını ne inceler?

Hidrografya veya hidrografi (sular coğrafyası), yeraltı ve yer üstü sularının oluşum ve dağılımlarını araştıran ve insan yaşamı üzerine etkilerini inceleyen bilim dalıdır.

Fiziki haritada hangi renk hangi yüksekliği gösterir?

Fiziki haritalarda renkler deniz seviyesinden yüksekliği ve alçaklığı temsil eder. 0 noktasından yani deniz seviyesinden yukarı gidildikçe yeşilden sarıya, turuncuya, açık kahverengiye ve kahverengiye gidildikçe yüksekliğin arttığı anlaşılır.

Idari haritada neler gösterilir?

Kıtaların, ülkelerin sınırlarını gösteren haritalar siyasi haritalardır. … İdari harita ise ülke içindeki il, ilçe, kasaba ve köy gibi idari birimler arasındaki sınırları gösteren haritalardır bu nedenle idari haritalar denir. Bu haritalardan kullanılarak uzunluk ve alan hesaplamaları yapılır.