Sümer Tilmaç, 15 Temmuz 1948'de Malatya'da dünyaya geldi. Giritli Hasan Bey ile Türkmenistan göçmeni Rehber Hanım'ın oğlu olan Tilmaç, 1964'te Arena Tiyatrosu'nda oyunculuğa başladı.
İstanbul Belediye Konservatuvarından 1968'de mezun olan sanatçı, Münir Özkul ve Gazanfer Özcan'ın öğrencisi olarak yetişti ve kariyeri boyunca Türk tiyatrosu ve sinemasının sevilen isimleriyle aynı sahnede bir araya geldi.
Yaptığı bir açıklamada anne ve babasının da tiyatroya çok meraklı olduğunu belirten Tilmaç, "Her yerde mutlaka bir oyun oynuyorlardı. Annem bana hamileyken ben sahneye çıkmışım. O yüzden sahne hayatım biraz daha fazla." ifadelerini kullanmıştı.
Sümer Tilmaç, yaşamı boyunca 63 tiyatro oyununda sahne aldı.
Sadık Şendil tarafından yazılan "Yedi Kocalı Hürmüz" eserinde de rol alan usta oyuncu, yine Şendil'in kaleme aldığı "Kanlı Nigar" oyununda ise başrolleri Münir Özkul ve Altan Karındaş ile paylaştı.
Oyunculukta en fazla Münir Özkul ve Gazanfer Özcan'dan etkilendiğini her fırsatta ifade eden sanatçı, sinemada ilk olarak 1966'da Tanju Korel ile Sibel Göksel'in başrolü paylaştığı "Eşkıya" filminde rol aldı.
Oynadığı filmlerde birçok kez kötü adam karakterini canlandıran Tilmaç, yaptığı bir açıklamada bu konudaki düşüncelerini şöyle dile getirmişti:
"Almanlarla, Fransızlarla, İtalyanlarla, Amerikanlarla filmlerde oynadım. Fransızların vodvil tiyatrosunun biraz içindeyim. Fransızlar bütün aktörlere 'komedyen' der. Bizdeki komedi anlayışı ise farklıydı. Biraz yamuk olacaktınız, kulağınız başka bir yerde, gözünüz şaşı olacaktı. Biz bunlara gülerdik, böyle algımız vardı. O nedenle o zamanlar bana kötü adam rolünü layık gördüler. Neyse ki bu durum yavaş yavaş değişiyor. Kötü adam rolleriyle başladım, şimdi ise böyle devam ediyor. Yarın bakarsınız tekrar kötü adam rollerine dönerim. Bu durum, oyuncu olmanın gerektirdiği bir zorunluluktur. Şimdi kötü adam rollerini oynayanlara bakıyorum ve hiçbirini beğenmiyorum."
Sanatçı, 1993-1997 arasında yayımlanan ve büyük beğeniyle izlenen "Süper Baba" dizisinde canlandırdığı rolle de dikkatleri çekti.
"Reis Bey", "Kuruluş Osmancık", "Osmanlı Cumhuriyeti", "Meraklı Köfteci", "Vatandaş Rıza", "Ah Güzel İstanbul", "Gırgıriye", "Kılıbık", "Damga", "Acı Dünyalar", "Kahpe Bizans", "Hemşo" ve "Çakallarla Dans" adlı yapımlarda da oynayan sanatçı, 210'dan fazla film ve dizide rol aldı.
"Karaoğlan" adlı televizyon dizisinde de oynayan sanatçı, "Son" filmindeki rolüyle 2002'de verilen 7. Sadri Alışık Ödülleri'nde "En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu" ödülünü aldı.
Kendi yazdığı "Ispanaktan Nağmeler" adlı film için 2005'te yönetmen koltuğuna oturan usta oyuncu, filmin başrolünü de kendisi üstlendi.
Sümer Tilmaç, 2010'da vizyona giren, Murat Şeker'in yönetmenliğini üstlendiği "Çakallarla Dans"ın ardından aralarında "İkizler Firarda", "Şenlikname: Bir İstanbul Masalı" ve "Pak Panter"in de olduğu filmlerde rol aldı.
Katıldığı bir düğünde geçirdiği kalp krizi sonucu 12 Haziran 2015'te hayatını kaybeden sanatçı, ölümünden önce "Polis Akademisi: Alaturka" ile "Zilin Sesi" filmleri için kamera karşısına geçmişti.
Hayat hikayesini eğlenceli bir dille kaleme alan Tilmaç, vefatından kısa bir süre önce, "Sümerce" adlı komedi oyununu sanatseverlerle buluşturdu. Sahnedeki 50. yılını da "Sümerce" ile kutlayan sanatçı, oyuna ilişkin şu değerlendirmeyi yapmıştı:
"Anılar, yaşanmışlıklar enteresan. Bir şeyler kötüymüş gibi yaşanıyor fakat aradan zaman geçtiğinde mizah oluyor. Bizim de öyle oldu. Bir zamanlar meşakkat diye yapılan her şeyi, bugün bakıldığında aradan geçen zaman içinde çok başka noktalarda düşünmeye başlıyorsunuz. O da çok güzel oluyor."
Tilmaç, kendisine hep "Anılarını yazar mısın?" diye sorulduğunu aktararak, "Ben de onlara hep şöyle bir cevap verdim: Yazmak yerine sahnede bunu anlatmak istiyorum. İyi ki de öyle demişim ve öyle yapmışım." demişti.
Karakter oyuncusu olarak canlandırdığı her rolle akıllarda yer edinen sanatçı, katıldığı bir televizyon programında, oyunculuğun emek işi olduğuna işaret ederek, şu değerlendirmeyi paylaşmıştı:
"Benim de hoşuma giden, unutamadığım filmler hangileri diye sorduklarında, 'para alamadığım filmler.' diyorum. Bizim kaderimizde böyle bir şeyler var. Biz bu işten para kazanmaya değil, bu işi yapmaya gelenlerdeniz. Bunu da yüreklilikle söylüyorum. Tabii ki hayatımızı idame ettirmek anlamında para kazandığımız işler de oluyor."
Sümer Tilmaç
Yılın en merakla beklenen filmi Arif V 216’nın okuma provası, Türkiye’de ilk kez yaşanan bir deneyimle özel davetlilerin katıldığı organizasyonla gerçekleşti. İş ve cemiyet dünyasından pek çok ismin konuk olduğu gecede, oyuncular ilk kez kendi karakterleriyle sahnedeydi.
Cem Yılmaz ve Ozan Güven’in başrolü paylaştığı, Kıvanç Baruönü’nün yönetmenliğini üstlendiği Arif V 216 filminin okuma provaları, Türkiye’de ilk kez uygulanan ve davetlilere eşsiz bir deneyim sunan organizasyonla gerçekleştirildi. Rutin bir çalışma olarak her film çekimi öncesinde, film ekiplerinin kendi aralarında yaptığı okuma provası, davetlilerin izlediği bir şova dönüştü. Provayı izleyenler arasında; Barış Arduç, Bennu Yıldırımlar, İzzet Özilhan, Janset, Pervin Ersoy, Tolga Alişoğlu gibi isimler vardı.
Çok özel 200 konukla gerçekleştirilen okuma provası, Ataşehir’de kısa bir süre önce kapılarını açan DasDas’ta düzenlendi. Filmin oyuncu kadrosundan Cem Yılmaz ve Ozan Güven’in yanı sıra filmin oyuncuları Can Yılmaz, Özkan Uğur, Zafer Algöz, Seda Bakan, Özge Özberk, Çağlar Çorumlu, Ahu Yağtu, Mert Fırat, Şükrü Özyıldız, Sercan Badur, Zeynep Kankonde, Özgür Emre Yıldırım, Tuncay Beyazıt, Beyti Engin, Erkan Üçüncü, Kamil Güler, Muhittin Korkmaz, Maria Anastasiava, Zeynep Sümer hazır bulundu.
Uluslararası örneklerini aratmayacak şekilde büyük bir titizlikle hazırlanan okuma provasının gerçekleştirildiği salona cep telefonu ve benzeri kayıt cihazları alınmadı. Davetliler salon girişinde, cep telefonlarını ve dijital cihazlarını bırakarak, şov sonrasında teslim aldılar.
Cem Yılmaz’ın senaryosunu yazıp, başrolde oynadığı 8. filmi olan ArifV216’nın yönetmenliğini G.O.R.A filminde de yardımcı yönetmen olan Kıvanç Baruönü üstleniyor. CMYLMZ Fikir Sanat ve Muzaffer Yıldırım/NULOOK yapımcılığında hayata geçecek film, Ocak 2018 tarihinde vizyona girecek. Haziran ayında çekimlerine başlanacak olan filmin müziklerini ise İskender Paydaş yapacak.