Belli bir konudaki duygu ve düşüncelerimizi, düzenli ve anlamlı bir bütün hâlinde farklı türlerde ifade ettiğimiz ifade şekline “kompozisyon” denilmektedir. Türk Dil Kurumu kompozisyonu, “1. Ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma biçimi ve işi; 2. Öğrencilere duygu ve düşüncelerini etkili ve düzgün bir biçimde anlatmaları için yaptırılan yazılı veya sözlü çalışma, tahrir, kitabet.” olarak açıklamaktadır.
Aşağıdaki başlıklara dokunarak, kompozisyonun tanımı ve özellikleri üzerine ayrıntılı bilgiler edinebilir; yüzlerce kompozisyonkonusunu görebilir; kompozisyonda plan yapma ve örnekleri üzerindeki çalışmaları inceleyebilir ve kompozisyonun anlatım biçimlerini görebilirsiniz.
Kompozisyon Nedir? Kompozisyon Yazmanın İncelikleri Kompozisyon Nasıl Yazılır? Kompozisyon Planı Hikaye Planı – Metin İnceleme Örneği Kompozisyonda Paragraf Planı Kompozisyonda Konu Kompozisyon Konuları Kompozisyon Başlığı Kompozisyonda Bilgi Birikimi Kompozisyon Yazmanın Kuralları
Herhangi bir konu üzerinde konuşurken veya bir konu üzerine yazarken, belli bir gayeyi gerçekleştirmek isteriz. Bu gaye, bizi dinlemekte veya okumakta olanlara bilgi vermek, onların da bizim gibi düşünmelerini, belirli bir olay içinde yaşamalarını sağlamak olabilir. Duygu ve düşüncelerimizi, maksadımıza uygun olarak dil ve imlâ kuralları içersinde ifade etmeye “anlatım” adını vermekteyiz.
İşte, herhangi bir konu üzerinde konuşan veya kompozisyon yazan kişi, gayesine ve işlediği türe göre birtakım anlatım türlerinden yararlanır. Anlatımda, anlatmak istediğimiz her ne ise, ifademizi açık, sade ve duru (*)olarak kullanmamız gerekir. Ancak bu özellikleri taşıyan bir anlatım, okuyucu veya dinleyici nazarında başanlı olur. Her yazarın bir vardır ki, yazarın damgası olan bu üslûp çok uzun bir zaman içinde ve uzun denemeler neticesinde kazanılır.
Sözlü veya yazılı kompozisyonda kullanılan belli başlı anlatım türleri şunlardır:
Hikaye Etme (Tahkiye) Tasvir Yoluyla Anlatma Şiirsel (Manzum) Anlatım Emredici Anlatım Söyleşmeye Bağlı Anlatım Kanıtlayıcı (İspatlayıcı) Anlatım
Bu konuda “anlatım biçimleri” ve “düşünceyi geliştirme yolları” başlıkları altında işlenen bazı konular, tekrara düşmemek için verilmemiştir. Bunun için aşağıdaki başlıklara dokunarak, ilgili konuları da incelemenizi tavsiye ediyoruz:
Anlatım Biçimleri
Güzel Kompozisyon Yazma Yolları
Kompozisyon Nedir?
– Kompozisyon, kökeni Fransızca olan bir kelimedir.
– Türkçe Sözlükteki anlamları: 1. Ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma biçimi ve işi. 2. Öğrencilere duygu ve düşüncelerini etkili ve düzgün bir biçimde anlatmaları için yaptırılan yazılı veya sözlü çalışma, tahrir, kitabet.
– Okul dilinde kompozisyon, Türkçe’nin anlatım olanaklarından en iyi şekilde yararlanmak için, düzenli olarak yapılan yazılı ve sözlü çalışmalardır.
– Kompozisyon çalışmaları, bize güzel konuşmanın ve yazmanın yollarını öğretir. Kompozisyon çalışmalarında başarılı olan bir öğrenci, yalnız Türkçe dersinde değil, öteki derslerde de başarılıdır.
Başarılı bir kompozisyon şu aşamalardan geçer:
1) Buluş: Anlatılacak konunun bütün ayrıntılarıyla zihinde canlandırılması, ya da toplanması,
2) Plân (tertip): Zihinde canlandırılan ya da toplanılan bilgilerin bir düşünsel sıraya konulması,
3) Anlatım: Planlanmış bilgilerin düzgün ve anlaşılır bir şekilde söylenmesi ya da yazılması.
Ayrıca, kompozisyonda başarı için şunlar da gereklidir:
• Birlik: Ana düşünceden ayrılmamak.
• Denge: Ana düşünce çevresinde sıralanan yardımcı düşüncelerin ana düşünce ile uygunluğunu sağlamak
• Canlılık: Anlatımı ilgi uyandıracak ve sürükleyecek bir kıvraklığa ulaştırmak.
Kompozisyonla ilgili kuralları öğrendikten sonra hemen başarılı bir kompozisyon yazacağımızı söyleyemeyiz. Çünkü doğru ve güzel kompozisyon yazmak için çok deneme yapmak gerekiyor.
Ünlü yazar Anton Çehov, yazmaya yeni başlayanlara şunları öğütlüyor:
“Kötü yazdığınız için üzülmeyin. Olabildiğinizce çok yazın kötü de olsa yazın. Yaza yaza daha iyiye varacaksınız. Sade, yalın yazın. Gereksizi silip atın.”
Kompozisyon, seçilmiş bir konu üzerindeki duygu ve düşüncelerimizi planlı ve düzenli bir şekilde anlatmak demektir. Kompozisyonunuzu mutlaka gözden geçiriniz.
KOMPOZİSYONUNUZU GÖZDEN GEÇİRİNİZ:
Yazdığınız kompozisyonu, aşağıda belirtilen kurallara göre değerlendiriniz; yanlışlarınız varsa düzeltiniz.
Kompozisyon yazdığınız kâğıdın sağ, sol, alt, üst boşluklarını göze hoş görünecek şekilde bırakmalısınız.
Tarih atmayı unutmamalısınız.
Adınızı, sınıfınızı, şubenizi ve numaranızı yazınız.
Yazınız okunaklı ve düzgün olmalıdır; buna dikkat ediniz.
Paragraf başlarını 1-2 cm. içeriden başlatınız.
Satırlar arasında okumayı kolaylaştıracak şekilde aralıklar bırakınız.
Yazınıza işlediğiniz konuya uygun, ilgi çekici bir başlık koyunuz; başlıksız yazı olmaz.
Yazıdaki ana düşünceyi iyi vurgulayınız.
Örneklerden, özdeyişlerden, atasözlerinden ve deyimlerden yararlanınız.
Düşünceleriniz arasında bağlantı olmasına özen gösteriniz.
Noktalama işaretlerini doğru kullanınız.
Cümlelerde geçen sözcükler ve ekler, yazım kurallarına uygun olmalıdır.
Belli bir konudaki duygu ve düşüncelerimizi, düzenli ve anlamlı bir bütün hâlinde farklı türlerde ifade ettiğimiz ifade şekline “kompozisyon” denilmektedir. Türk Dil Kurumu kompozisyonu, “1. Ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma biçimi ve işi; 2. Öğrencilere duygu ve düşüncelerini etkili ve düzgün bir biçimde anlatmaları için yaptırılan yazılı veya sözlü çalışma, tahrir, kitabet.” olarak açıklamaktadır.